Hoornvliestransplantatie, donorhoornvlies

Een hoornvliestransplantatie is het overzetten van het hoornvlies van een donor naar een persoon die een ongezond hoornvlies heeft. Dit wordt vaker gedaan bij patiënten die een ontsteking aan het hoornvlies hebben of letsel hebben opgelopen, waardoor het hoornvlies sterk vertroebeld is. De transplantatie kan uit alleen de buitenste laag hoornvlies bestaan, maar het hoornvlies kan ook geheel vervangen worden. De kosten worden vaak vergoed. De wachttijd kan enkele maanden bedragen.

Het hoornvlies

Het hoornvlies is een onderdeel van het oog. Het is een dun vlies dat aan de buitenkant van het oog zit en zorgt voor de lichtdoorlating en het optische systeem. Het bestaat uit 5 lagen en is circa 0.6 mm dik. Hoornvlies bevat geen bloedvaten: de zuurstofvoorziening vindt plaats door gaswisseling aan het oppervlak. Mensen die contactlenzen dragen moeten daarom goed opletten, deze kunnen namelijk de gaswisseling verstoren.

Hoornvliestransplantatie

Soms is het nodig om het hoornvlies gedeeltelijk of geheel te vervangen. Dit doordat het hoornvlies troebel kan worden als gevolg van beschadiging of ontsteking van het hoornvlies. Een hoornvliesontsteking of keratitis ontstaat vaak door een virus, soms door een bacterie of schimmel. Zonder behandeling of door te late of onjuiste behandeling ontstaat er een troebeling van het hoornvlies. Door letsel aan het hoornvlies, bijvoorbeeld een scherp voorwerp of splinter in het oog, kan het hoornvlies dermate beschadigd worden dat er troebeling optreedt. Het zicht verslechtert en wordt ook niet meer beter. In deze gevallen is hoornvliestransplantatie noodzakelijk. Er wordt gebruik gemaakt van het hoornvlies van een (overleden) donor.

De ingreep gebeurt over het algemeen onder algehele narcose. Een rond schijfje hoornvlies wordt verwijderd en vervangen door een rond schijfje donorhoornvlies. Dit wordt met hechtdraad vastgehecht. Na de ingreep kan het oog prikken en rood uitzien. Pijn is over het algemeen goed met pijnstillers te onderdrukken. Meestal mag de patiënt 2 tot 4 uur na de ingreep het ziekenhuis of de kliniek alweer verlaten. De eerste dagen tot weken zal deze een oogkapje dragen. Televisie kijken of achter de pc is vaak nog vermoeiend of pijnlijk voor de ogen. Ook zonlicht is pijnlijk.

Nazorg

De nazorg is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Vaak zal de arts de patiënt de volgende dag weer willen zien. Ook zullen er vaak oogdruppels ter voorkoming van infectie worden voorgeschreven die een tot enkele malen per dag gebruikt moeten worden. Het gebruik van de ogen kan pijnlijk zijn. Vooral het kijken naar beeldschermen roept pijnklachten op. Daarnaast kan zonlicht pijnlijk zijn. De aanschaf van een goede zonnebril is dan ook zeker aan te raden. Het voorgeschreven oogkapje dient gedragen te worden ter bescherming van het oog.

Afstoting

In een aantal gevallen wordt het donorhoornvlies niet geaccepteerd door het lichaam. De kans op afstoting is het grootst wanneer het gehele hoornvlies wordt getransplanteerd: tot 40 procent kans op afstoting. Wanneer alleen het buitenste hoornvliesschilletje wordt vervangen, is de kans op afstoting slechts 5 procent. Wanneer de patiënt eerder een hoornvliestransplantatie heeft ondergaan is de kans op afstoting veel groter. Doordat het hoornvlies geen bloedvaten bevat zal het donorhoornvlies normaal gesproken niet afgestoten worden. Wanneer er bloedvaten ontstaan in het nieuwe hoornvlies, is de kans op afstoten veel groter.

Hoornvlies dat afgestoten wordt, zal troebel worden. Het zicht wordt hierdoor minder. Vaak zal het oog ook rood zijn en ontstaat er een hoge gevoeligheid voor licht. Pijn aan het oog is vaak een van de eerste symptomen van afstoting. Een hoornvlies dat afgestoten is, is onbruikbaar geworden. In sommige gevallen kan het afstotingsproces nog gestopt worden. Tijdige behandeling is dan wel nodig.

Kosten en vergoeding

Vaak vragen patiënten zich af wat de kosten zijn voor een hoornvliestransplantatie. De kosten bestaan niet alleen uit de operatie zelf, maar ook uit het plaatsen op de wachtlijst, de voorbehandelingen/ onderzoeken en de nazorg. In de meeste gevallen vergoedt de zorgverzekeraar alle kosten, behalve die van verblijfskosten in Nederland voor een donor die in het buitenland woont. In andere gevallen wordt 80 procent van de kosten vergoedt. Kies je voor een privé-kliniek dan is de kans groter dan niet alles vergoedt wordt, soms zelfs maar 50 procent. Informeer daarom altijd vooraf bij de eigen zorgverzekeraar. Vraag daarnaast een begroting van de kosten aan bij de behandelende arts. Houdt er rekening mee dat het eigen risico bij de zorgverzekering wordt aangesproken.

Wachtlijst of wachttijd

Een hoornvliestransplantatie kan niet zomaar per direct worden ingepland en uitgevoerd. Er moet een geschikte donor gezocht worden. Dit betreft een levende of overleden donor. Vaak duurt het enkele maanden voordat er een donorhoornvlies beschikbaar is. Sommige patiënten wachten al enkele jaren op een hoornvliestransplantatie, omdat deze door verschillende redenen niet eerder uitgevoerd kon worden.