Allergische conjunctivitis (oogbindvliesontsteking): Soorten

Allergische conjunctivitis is een reactie van het oog op objecten uit de omgeving, zoals stof, pollen, dierlijke huidschilfers en medicijnen. Diverse soorten allergische conjunctivitis zijn mogelijk, allen met diverse oorzaken. Deze oogbindvliesontsteking is niet besmettelijk maar mogelijk wel erg vervelend. Waterige, rode, jeukende en zanderige ogen zijn enkele symptomen van deze oogontsteking. Vooral in het hooikoortsseizoen lijden patiënten aan dit type conjunctivitis, maar het komt in alle seizoenen voor. Vooral kinderen en jongvolwassenen ervaren allergische conjunctivitis. Indien mogelijk voorkomt de patiënt de blootstelling aan de uitlokkende factor, maar anders zijn medicijnen beschikbaar om de symptomen te verlichten.

• Functie oogbindvlies
• Conjunctivitis
• Oorzaken en soorten allergische conjunctivitis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ogen via medicatie
• Complicaties
• Prognose allergische oogbindvliesontsteking

Functie oogbindvlies

De conjunctiva is de medische term voor het oogbindvlies. Dit is een weefsellaag die het voorste gedeelte van de oogbol (het witte deel van het oog) en de binnenkant van de oogleden bedekt. Het hoornvlies is echter niet bedekt door het oogbindvlies. Het oogbindvlies is nuttig want dit beschermt het oog tegen schade door rook, bacteriën en allergenen in de lucht, evenals de schadelijke effecten van zonlicht en wind. Verder beschermen de oogleden, het hoornvlies en de tranen ook het oog.

Conjunctivitis

Conjunctivitis is een ontsteking van het bindvlies van het oog. Conjunctivitis zelf is vaak het gevolg van een ooginfectie door virussen of bacteriën, of door een fysische of chemische oogirritatie (bijvoorbeeld door shampoo of zwembadwater), maar ook een allergie (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) veroorzaakt mogelijk conjunctivitis. Dit laatste is dan gekend als “allergische conjunctivitis”. De behandeling van conjunctivitis is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening.

Oorzaken en soorten allergische conjunctivitis

Atopische keratoconjunctivitis

Deze oogontsteking, waarbij beide ogen ontstoken zijn, gaat gepaard met atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk). Atopische dermatitis is een veel voorkomende erfelijke huidaandoening die zich meestal presenteert bij patiënten in de adolescentie. De symptomen nemen af met het verouderen. Emedicine meldt dat circa 3% van de populatie lijdt aan atopische dermatitis, en hiervan ongeveer 25% ooggerelateerde problemen vertoont. Patiënten met ernstige oogproblemen ontwikkelen littekens op het oogbindvlies en ze hebben ernstige droge ogen. Daarnaast vertroebelt het hoornvlies door chronische of acute keratitis (medische term: ontsteking van het hoornvlies).

Giant papillaire conjunctivitis

Giant papillaire conjunctivitis is erg zeldzaam. Bij dit type conjunctivitis, ook bekend als “giant papillary conjunctivitis”, verschijnen op het oogslijmvlies van meestal het bovenooglid keivormige bobbels die doorgaans groter zijn dan 0,3 mm in diameter. Op het hoornvlies ontstaan soms droge plekken (punctata) en af en toe dringen deze ook in de randen van het hoornvlies binnen, waardoor een nieuwvorming (neovascularisatie) van bloedvaten ontstaat. Een vreemd lichaam in het oog, het dragen van harde of zachte contactlenzen, kunstogen (oogprotheses), en uitstekende hechtingen van eerdere chirurgische oogingrepen (zoals een blaasje na een glaucoomoperatie) zijn enkele oorzaken van giant papillaire conjunctivitis. Een goede contactlenshygiëne, en het (indien mogelijk) verwijderen van de uitlokkende factor, zijn de meest effectieve behandelingen voor giant papillaire conjunctivitis.

Niet-seizoensgebonden allergische conjunctivitis

Niet-seizoensgebonden allergische conjunctivitis treedt doorheen het jaar op en is dus niet afhankelijk van een bepaald seizoen. Veel voorkomende allergenen zijn huisstofmijt, kakkerlakstof, sigarettenrook, allergenen in de lucht, schimmels, huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), chemische stoffen zoals parfum of schoonmaakmiddelen en medicijnen die gemakkelijk allergische conjunctivitis veroorzaken. Sommige patiënten zijn zelfs allergisch voor contactlenzenvloeistof of oogdruppels. De symptomen zijn vaak ’s morgens erger wanneer de patiënt ontwaakt.

Seizoensgebonden allergische conjunctivitis

Allergische conjunctivitis treedt op wanneer een patiënt in contact komt met stuifmeel van bomen of pollen van gras waarvoor hij gevoelig is geworden. Tijdens de wintermaanden zijn de meeste patiënten symptoomvrij.

Vernale conjunctivitis

Vernale conjunctivitis komt voornamelijk voor in gebieden met tropische en gematigde klimaten, zoals de Middellandse Zee, het Midden-Oosten en Afrika. Patiënten met een donkere huidskleur uit Afrika en India zijn het vaakst aangetast. Vernale conjunctivitis is een ernstige episode van seizoensgebonden allergische conjunctivitis aan beide ogen (bilateraal). Het komt vaak voor bij jonge mannen en gebeurt jaarlijks op ongeveer hetzelfde tijdstip. Meer dan 90% van de patiënten met vernale conjunctivitis vertoont één of meer atopische aandoeningen, zoals astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) of seizoensgebonden allergische rhinitis (ontsteking van het neusslijmvlies). Complicaties aan het hoornvlies en littekens op het oogbindvlies komen regelmatig voor. Vaak zijn de symptomen ernstig, en daarom is een korte dosis corticosteroïden nodig naast een antihistaminicum. Meestal ontgroeien patiënten deze vorm van allergische conjunctivitis..

Symptomen

In meeste gevallen treden de symptomen acuut op, maar bij sommige patiënten zijn de symptomen chronisch. Meestal is de chronische vorm dan het gevolg van een blootstelling aan langdurende allergenen, zoals dierlijke huidschilfers, stof of voedsel. Bij veruit de meeste patiënten zijn beide ogen aangetast. De symptomen variëren van meestal mild tot matig, tot soms ook ernstig.

Jeuk is het meest voorkomende symptoom van oogallergieën. Andere symptomen zijn vaak prikkende, tranende ogen, en brandende ogen. Hoewel de ogen zelf niet pijnlijk zijn, heeft de patiënt soms het gevoel dat zich iets in de ogen bevindt (zanderig gevoel in de ogen). Het oogbindvlies heeft tevens een rood en bloeddoorlopen uiterlijk. Voorts ontstaat een zwelling van het oogbindvlies. De ooglidhuid is verder erg dun en ziet er heel gezwollen en rood uit. Wallen onder de ogen zijn hierdoor mogelijk. Knijpende oogleden (blefarospasme), een chronische ooglidontsteking (blefaritis), een heldere oogafscheiding en fotofobie (overgevoeligheid aan licht) zijn ook nog andere kenmerkend symptomen van allergische conjunctivitis. Het gezichtsvermogen is tot slot aanvankelijk niet getroffen, maar bij het uitblijven van een behandeling, volgen mogelijk wel complicaties die het gezichtsvermogen bedreigen.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De oogarts onderzoekt de ogen van de patiënt tijdens een uitgebreid oogonderzoek. Hij bekijkt tevens de medische geschiedenis van de patiënt, want mogelijk heeft hij eerder reeds problemen gekend met allergieën. Bij het oogonderzoek bemerkt hij een rood oogbindvlies (rode ogen) en kleine oneffenheden in de oogleden.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een huidtest uit om allergieën op te sporen. Wanneer de patiënt allergisch is voor een bepaalde stof, reageert het lichaam hierop door roodheid en zwelling. Daarnaast is een bloedonderzoek nuttig. Verder is een huidbiopsie nodig. De arts laat dan een stukje weefsel van de huid microscopisch onderzoeken.

Differentiële diagnose

Allergische conjunctivitis schept qua symptomenreeks soms verwarring met volgende oogaandoeningen: bacteriële conjunctivitis en virale conjunctivitis en keratoconus (bolling van het hoornvlies van het oog).

Behandeling van ogen via medicatie

Zelfzorg

De patiënt vermijdt indien mogelijk de uitlokkende factor. Contactlenzen doet hij bijvoorbeeld niet in wanneer de symptomen aanwezig zijn. Na een medische behandeling, wacht hij vervolgens minstens 24u totdat hij weer contactlenzen indoet. Hij wrijft verder niet in de ogen, want dit veroorzaakt mogelijk een oogontsteking. Voorts is de patiënt gebaat bij koude kompressen om de jeukende ogen en zwelling te doen minderen, al tolereren vooral kleine kinderen deze kompressen vaak niet. Het wassen van de ogen met koud water is eveneens een optie. Kunsttranen zijn zeer nuttig en bieden bovendien drie grote voordelen. Kunsttranen verlichten de symptomen bij droge ogen. Daarnaast helpen kunsttranen bij het vormen van een barrière waardoor het allergeen het oogoppervlak niet meer kan bereiken. Kunsttranen spoelen tot slot de allergenen weg.

Professionele medische zorg

Indien het vermijden van de uitlokkende factor niet mogelijk is, wat vaak het geval is, is de patiënt gebaat met vrij verkrijgbare of enkel op voorschrift verkrijgbare oogdruppels. Deze medicijnen, meestal antihistaminica en mestcelstabilisatoren, verlichten de symptomen van de allergische reactie op het oog. Ze zijn effectief bij dagelijks gebruik, maar de patiënt mag deze eveneens gebruiken indien nodig. Hij hanteert hierbij wel correcte oogdruppelrichtlijnen om complicaties te voorkomen. Op de markt zijn erg veel verschillende oogdruppels beschikbaar. Niet elk medicijn is voor elke patiënt echter even doeltreffend. Daarnaast hebben sommige oogdruppels wat tijd nodig alvorens de patiënt het gewenste effect behaalt. Bij een aantal patiënten blijven de symptomen hetzelfde, ondanks medicatie. De oogarts schrijft dan een ander antihistaminicum, steroïde oogdruppels of anders andere orale medicatie voor, zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Af en toe zijn ooginjecties vereist. De oogarts volgt de patiënt wel nauwlettend op indien hij medicatie voorschrift; dit is zeker het geval indien de patiënt corticosteroïden gebruikt, wat krachtige ontstekingsremmende medicijnen zijn.

Complicaties

Aandoening

Allergische conjunctivitis brengt zelden complicaties met zich mee. Secundaire hoornvlieszweren (cornea ulcera) of keratoconus (bolling van het hoornvlies) zijn enkele complicaties die wel eens gepaard gaan met allergische conjunctivitis. Zelden leiden ze echter tot een verlies van het gezichtsvermogen.

Medicatie

Een langdurige behandeling met steroïde oogdruppels veroorzaakt bij een aantal patiënten glaucoom, een oogaandoening waarbij de oogboldruk te hoog is. Een overmatig of langdurig gebruik leidt eveneens soms tot de ontwikkeling van cataract (staar: troebele ooglens). Om deze reden zijn steroïde oogdruppels enkel op voorschrift verkrijgbaar en volgt de oogarts deze patiënten van zeer nabij op. Tot slot veroorzaken oogdruppels soms zelf allergische reacties door de conserveringsmiddelen die zich in de druppels bevinden.

Prognose allergische oogbindvliesontsteking

De symptomen van allergische conjunctivitis zijn vrij goed te bestrijden. De vooruitzichten zijn daarom gunstig bij de meeste vormen. Maar vernale en atopische allergische conjunctivitis veroorzaken mogelijk ernstige hoornvliesletsels zoals hoornvlieszweren en hoornvliestroebeling (cataract), veroorzaakt door hardnekkige limbale conjunctivale chemosis (zwelling van het oogbindvlies). Het gezichtsvermogen is bij deze vormen vaak aangetast waardoor slechtziendheid optreedt. De meest effectieve behandeling bij deze patiënten is een hoornvliestransplantatie, al komen complicaties en afstotingsverschijnselen wel vaak voor.

Lees verder

• Conjunctivitis: Ontsteking van het oogbindvlies
• Oogallergie en oogirritatie: Soorten, behandeling en tips
• Virale conjunctivitis: Oogbindvliesontsteking door virus
• Bacteriële conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)