Conjunctivitis of bindvliesontsteking: symptomen en oorzaken

Conjunctivitis of bindvliesontsteking is de medische benaming voor ontstoken slijmvlies (conjunctiva) van de ogen en het is de meest voorkomende oorzaak van een rood oog. De belangrijkste oorzaak van conjunctivitis is een virusinfectie, hetgeen zeer besmettelijk is. Virale conjunctivitis wordt meestal geassocieerd met slijmvorming en waterige afscheiding. Een andere veelvoorkomende oorzaak zijn bacteriën. Symptomen van bacteriële conjunctivitis zijn een branderig of prikkend gevoel in het oog. De meeste gevallen van virale conjunctivitis verdwijnen zonder behandeling. Bacteriële infecties reageren goed op antibiotische oogdruppels of zalven.

• Wat is conjunctivitis?
• Ontstoken slijmvlies van de ogen
• Virale en bacteriële vormen van conjunctivitis
• Synoniemen
• Oorzaken van conjunctivitis
• Virale en bacteriële conjunctivitis
• Allergische conjunctivitis
• Conjunctivitis als gevolg van irritatie
• Conjunctivitis door een soa
• Aanhoudende conjunctivitis door ziekten
• Risicofactoren
• Klachten en symptomen van bindvliesontsteking
• Virale conjuntivitis
• Bacteriële conjunctivitis
• Allergische conjunctivitis
• Ontsteking van ander oogweefsel
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van conjunctivitis
• Zelfzorg
• Contactlenzen uitdoen
• Antibiotische oogdruppel bij bacteriële conjunctivitis
• Antivirale medicijnen bij virale conjunctivitis
• Oogdruppels bij allergische conjunctivitis
• Prognose
• Complicaties
• Preventieve maatregelen

Wat is conjunctivitis?

Ontstoken slijmvlies van de ogen

Conjunctivitis is de medische benaming voor ontstoken slijmvlies (conjunctiva) van de ogen en het is de meest voorkomende oorzaak van een rood oog. De roodheid ontstaat doordat de dunne bloedvaatjes waarmee het oogwit wordt bedekt opzetten als gevolg van irritatie. Een andere benaming van conjunctivitis is bindvliesontsteking.

Virale en bacteriële vormen van conjunctivitis

Virale en bacteriële vormen van conjunctivitis zijn gebruikelijk in de kindertijd, maar ze komen bij volwassenen ook voor. Het kan optreden bij mensen van alle leeftijden. Er kunnen veel oorzaken aan ten grondslag liggen. Deze kunnen worden onderverdeel in infectieus en niet-infectieus. De aandoening veroorzaakt geen veranderingen in het gezichtsvermogen.

Synoniemen

Andere benamingen van conjunctivitis zijn:

• bindvliesontsteking
• oogbindvliesontsteking
• rood oog
• roze oog

Oorzaken van conjunctivitis

Conjunctivitis kan worden veroorzaakt door:

• virussen
• bacteriën
• parasieten
• allergieën
• een vreemd voorwerp in de ogen
• bij pasgeborenen een geblokkeerd traankanaal
• bepaalde ziekten (zie onder)
• chemische stoffen
• een schimmelinfectie
• het gebruik van contactlenzen

De belangrijkste oorzaak van conjunctivitis is een virusinfectie, hetgeen zeer besmettelijk is. Een andere veelvoorkomende oorzaak zijn bacteriën, waarbij het meestal gaat om de boosdoeners staphylococcus, pneumokokken en streptokokken. Ook deze vorm is besmettelijk. Het kan ook veroorzaakt worden door een allergie. Frequente oorzaken zijn seizoensgebonden pollen, huidschilfers van dieren, en stof.

Virale en bacteriële conjunctivitis

Zowel virale als bacteriële conjunctivitis kunnen optreden samen met verkoudheid of symptomen van een luchtweginfectie, zoals een zere keel. Het dragen van contactlenzen die niet goed zijn schoongemaakt of niet van jezelf zijn, kunnen bacteriële conjunctivitis veroorzaken. Beide typen zijn zeer besmettelijk. Ze worden verspreid door direct of indirect contact met vocht wat uit het oog komt van iemand die is geïnfecteerd. Een of beide ogen kunnen zijn aangedaan.

Allergische conjunctivitis

Allergische conjunctivitis treft beide ogen en is een reactie op een allergie, bijvoorbeeld voor pollen. De afgifte van histamine door je lichaam kan een aantal symptomen veroorzaken, inclusief rode of roze ogen. Als je last hebt van allergische conjunctivitis, kun je last hebben van intens jeukende ogen, tranende ogen en ontstoken ogen, evenals niezen en waterige neusafscheiding (loopneus). Allergische conjunctivitis kan meestal goed worden bestreden met allergie-oogdruppels.

Conjunctivitis als gevolg van irritatie

Irritatie door een chemische stof die in je ogen terechtkomt of een vreemd voorwerp in je oog, kan ook aanleiding geven tot conjunctivitis. Het spoelen en schoonmaken van het oog om de chemische stof of het voorwerp uit het oog te krijgen, veroorzaakt roodheid en irritatie. Tekenen en symptomen, waaronder tranende ogen en slijmafscheiding (oogafscheiding), verdwijnen gewoonlijk binnen ongeveer een dag vanzelf.

Conjunctivitis door een soa

Conjunctivitis kan ook worden veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Oogontsteking door chlamydia wordt 'chlamydia conjunctivitis' genoemd en door gonorroe 'gonorroïsche conjunctivitis'.

Aanhoudende conjunctivitis door ziekten

Bij bepaalde reumatische aandoeningen zoals kan de traanklier zijn aangedaan, waardoor een verminderde traanproductie en droge ogen kunnen ontstaan. Conjunctivitis sicca is de benaming van een conjunctivitis veroorzaakt door verminderde traansecretie. Aanhoudende conjunctivitis kan een teken zijn van een ongewoon onderliggende lichamelijke ziekte. Meestal zijn dit reumatische aandoeningen, zoals reumatoïde artritis en systemische lupus erythematosus (SLE), een chronische auto-immuunziekte die verschillende organen van het lichaam kan aantasten. Conjunctivitis wordt ook gezien bij de ziekte van Kawasaki, een zeldzame ziekte gepaard met koorts bij zuigelingen en jonge kinderen, en bij bepaalde inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa, een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm, en de ziekte van Crohn, een chronische ontstekingsziekte van het maag-darmstelsel.

Risicofactoren

Risicofactoren voor rode ogen zijn onder meer:

• Blootstelling aan iets waarvoor je een allergie heeft (allergische conjunctivitis);
• Blootstelling aan iemand die geïnfecteerd is met de virale of bacteriële vorm van conjunctivitis;
• Gebruik van contactlenzen;
• Werkzaam zijn op een plek waar je gemakkelijk een vuiltje of splinter in het oog kan krijgen, zoals ene houtwerkplaats.

Klachten en symptomen van bindvliesontsteking

Virale conjuntivitis

Virale conjunctivitis wordt meestal geassocieerd met slijmvorming en waterige afscheiding, niet groen of geel van kleur, en gaat vaak gepaard met verkoudheidachtige symptomen. De oogleden kunnen enigszins gezwollen zijn.

Bacteriële conjunctivitis

Symptomen van bacteriële conjunctivitis zijn een branderig, zanderig of prikkend gevoel in het oog. Naast pijn, zwelling en roodheid, kan er een matige tot grote hoeveelheid afscheiding (pus) optreden, meestal geel of groen van kleur. Hierdoor kunnen de oogleden 's ochtends dichtgeplakt zijn. De ontsteking bereikt na enkele dagen zijn hoogtepunt, waarna de verschijnselen geleidelijk minder worden.

Allergische conjunctivitis

Allergische conjunctivitis gaat meestal gepaard met hevige jeuk, tranende ogen en zwelling van het oog. Het is vaak seizoensgebonden, en gaat samen met andere typische allergiesymptomen zoals niezen, jeukende neus, of kriebelende keel.

Ontsteking van ander oogweefsel

Let op: indien de persoon last heeft van ernstige pijn, lichtschuwheid en een verminderd gezichtsvermogen, dan kunnen deze klachten duiden op een ontsteking van andere oogweefsels. Raadpleeg in deze gevallen snel een arts.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

In de meeste gevallen kan je huisarts conjunctivitis of bindvliesontsteking diagnosticeren door vragen te stellen over je symptomen, je recente medische gegevens in ogenschouw nemen en door lichamelijk onderzoek van je ogen uit te voeren. De huisarts kan door onderzoek bepalen welke vorm van conjunctivitis in het spel is. Indien nodig zal de huisarts een kweek maken van de afscheiding uit het oog, teneinde vast te kunnen stellen welke bacterie of virus bestreden moet worden.

Differentiële diagnose

Differentiaal diagnostisch zal de arts de volgende aandoeningen overwegen:

• blefaritis of ooglidontsteking
• chemische brandwonden
• contactlenscomplicaties
• droge ogen
  Kind met blefaritis / Bron: Sage Ross, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) in de conjunctiva
• een subconjunctivaal hematoom (bloeduitstorting in het oogwit)
• episcleritis (hierbij is het bovenste laagje van het oogwit ontstoken)
• faryngoconjunctivale koorts
• glaucoom
• herpes simplex keratitis (hoornvliesontsteking door herpes simplex infectie)
• iritis (irisontsteking)
• scleritis (een ontsteking van het witte deel van het oog)
• uveïtis anterior (ontsteking van de uvea van het oog, vooral aan de voorkant)

Behandeling van conjunctivitis

Zelfzorg

Behandeling van conjunctivitis of bindvliesontsteking is meestal gericht op symptoomverlichting. Je arts kan kunsttranen aanbevelen en adviseren om je oogleden schoon te maken met een schoon nat doekje en meerdere keren per dag koude of warme kompressen toe te dienen.

Contactlenzen uitdoen

Als je contactlenzen draagt, zul je waarschijnlijk het advies krijgen deze niet te dragen zolang de behandeling niet is voltooid. Desinfecteer 's nachts je harde lenzen voordat je ze opnieuw gebruikt.

Antibiotische oogdruppel bij bacteriële conjunctivitis

Bij bacteriële conjunctivitis kan de huisarts een antibioticum voorschrijven in de vorm van druppels, zalf of een gel. Bij een virale conjunctivitis kunnen ontstekingsremmende medicijnen om te druppelen voorgeschreven worden. Bij allergische conjunctivitis kunnen speciale druppels die tegen een allergie in het oog gericht zijn, uitkomst bieden. Vaak schrijft de huisarts te snel een antibioticum voor. 80% van de mensen met acute conjunctivitis bij de huisarts krijgt antibiotica voorgeschreven, terwijl ongeveer 70% van de infecties een virale oorzaak heeft.¹

Antivirale medicijnen bij virale conjunctivitis

Virale conjunctivitis begint vaak in één oog en infecteert vaak binnen enkele dagen het andere oog. De klachten en symptomen zullen vanzelf geleidelijk verdwijnen. Antivirale medicijnen kunnen een optie zijn als je arts vaststelt dat de virale conjunctivitis wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus.

Oogdruppels bij allergische conjunctivitis

Als de irritatie is ontstaan door allergische conjunctivitis, dan kan de arts een van de vele verschillende soorten oogdruppels voorschrijven voor mensen met allergieën zoals antihistaminica, of geneesmiddelen die ontstekingen helpen bestrijden, zoals decongestiva, steroïden en ontstekingsremmende druppels.

Prognose

De meeste gevallen van virale conjunctivitis zijn zelflimiterend en verdwijnen zonder behandeling. Wanneer de juiste behandeling wordt voorgeschreven, reageren de meeste mensen zonder blijvende gevolgen. Corneale irritatie, slecht gezichtsvermogen en lichtgevoeligheid kunnen een week of twee na virale conjunctivitis aanhouden. Bacteriële infecties reageren goed op antibiotische oogdruppels of zalven. Als systemische infectie aanwezig is, kunnen orale of geïnjecteerde antibiotica geïndiceerd zijn. Conjunctivitis kan snel evolueren naar ernstige infecties bij immuungecompromitteerde mensen. Onbehandelde chlamydiale of gonococcale conjunctivitis kan het hoornvlies aantasten, resulterend in blindheid.

Complicaties

Bij zowel kinderen als volwassenen kan conjunctivitis ontstekingen in het hoornvlies veroorzaken die het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden. Snelle diagnostiek en behandeling door je huisarts kunnen het risico op complicaties verminderen.

Preventieve maatregelen

Infectieuze vormen van conjunctivitis zijn zeer besmettelijk en worden verspreid door direct contact met besmette mensen. Vermijd bij conjunctivitis het aanraken van de huid rond de ogen en was vaak de handen, vooral na het aanbrengen van medicatie of contact met een patiënt. Deel nooit handdoeken of zakdoeken. Gebruik papieren zakdoekjes en gooi deze weg na gebruik. Het desinfecteren van werkbladen, spoelbakken en deurknoppen kan de verspreiding van besmettelijke conjunctivitis tegengaan.

Noot:

1. Lucas Maillette de Buy Wenniger. Snelle schifting tussen bacteriële en virale conjunctivitis. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:C1995

Lees verder

• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Blefaritis of ooglidontsteking: symptomen en behandeling
• Chalazion (bultje onder ooglid): verwijderen en behandeling
• Strontje in het oog: symptomen, oorzaak en behandeling
• Tranende ogen: oorzaken en symptomen van een tranend oog