Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet

De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi en wordt overgedragen op de mens via de beet van een geïnfecteerde teek. Typische symptomen omvatten koorts, koude rillingen, hoofdpijn, vermoeidheid, en een kenmerkende huiduitslag. Indien onbehandeld, kan de infectie zich verspreiden naar de gewrichten, het hart, en het zenuwstelsel. De meeste patiënten herstellen goed met een antibioticakuur. In latere stadia van de ziekte is het risico op ernstige en langdurige symptomen groter. Preventieve maatregelen kunnen helpen om de ziekte van Lyme te voorkomen. De ziekte werd voor het eerst herkend na een uitbraak van artritis in Old Lyme, Connecticut, Verenigde Staten, in 1977.

• Synoniemen van de ziekte van Lyme
• Epidemiologie van de bacteriële infectie
• Oorzaken: Met bacterie besmette tekenbeet
• Symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en gewrichten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose
• Complicaties van de ziekte van Lyme
• Preventie van tekenbeten

Synoniemen van de ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Borreliose
• Bannwarth-syndroom
• Lymeborreliose
• Lyme-disease
• Lymeziekte

Epidemiologie van de bacteriële infectie

Besmette teken zijn verspreid over een groot deel van de wereld, met name in Canada, Azië, Europa, en Noord-Amerika. De ziekte van Lyme komt voor bij mensen van alle etnische achtergronden en leeftijden, hoewel blanke mensen iets vaker worden getroffen. Er is geen duidelijke voorkeur voor geslacht. Kinderen hebben de grootste kans op infectie tussen de leeftijd van 5-14 jaar, terwijl volwassenen het vaakst worden getroffen tussen de 45-54 jaar. Dit leeftijdspatroon hangt samen met de buitenactiviteiten die kinderen en volwassenen ondernemen.

Oorzaken: Met bacterie besmette tekenbeet

De spirocheet Borrelia burgdorferi veroorzaakt de ziekte van Lyme. Deze ziekte wordt van dieren op mensen overgedragen en is daarom een zoönose. De overdracht gebeurt voornamelijk via de Ixodes ricinus-teek, vaak in bossen, heidegebieden, en grasvelden, vooral in de lente en vroege zomer. Teken voeden zich met het bloed van vogels en zoogdieren, waaronder mensen. Ze verkrijgen de bacteriën van muizen, herten of andere geïnfecteerde dieren.

Symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en gewrichten

De incubatietijd van de ziekte van Lyme bedraagt doorgaans drie tot dertig dagen, met een gemiddelde van zeven tot tien dagen.

Eerste fase: Rode ring op huid en algemene symptomen

Erythema migrans is het eerste symptoom bij ongeveer 80% van de geïnfecteerde patiënten. Op de plaats van de tekenbeet verschijnt een in grootte toenemende, iets verheven, rode ring rondom een bleker centrum. Dit letsel wordt vaak omschreven als een schot in de roos op een dartbord. Het huidletsel kan tot dertig centimeter of meer in diameter bereiken en kan warm aanvoelen. Dit wordt vaak vergezeld door algemene ziekteverschijnselen zoals hoofdpijn, koorts, koude rillingen, een stijve nek, malaise (algemeen ziek gevoel), spierpijn (myalgie), gewrichtspijn (artralgie), vermoeidheid, en gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). Veel mensen ervaren geen verdere symptomen na deze eerste fase.

Tweede fase: Ernstigere symptomen

De tweede fase kan weken tot maanden na de initiële infectie optreden. In deze fase kunnen neurologische symptomen, hartproblemen, spier- en gewrichtsproblemen optreden. Symptomen kunnen variëren en soms maanden of jaren verdwijnen om vervolgens weer op te duiken. Chronische en aanhoudende symptomen kunnen ook voorkomen.

Hart
Hartgerelateerde symptomen kunnen zijn:

• Hartblok
• Hartspierontsteking (myocarditis)
• Ontsteking van het hartzakje (pericarditis)
• Geleidingsstoornissen
• Hartfalen (verminderde pompwerking van het hart)

Hersenen
Neurologische symptomen kunnen omvatten:

• Concentratieproblemen
• Ontsteking van de membranen rond de hersenen en het ruggenmerg (meningitis): gepaard met ernstige hoofdpijn, een stijve nek en verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• Verminderd pijngevoel of gevoelloosheid, bijvoorbeeld in de handen
• Geheugenproblemen
• Prikkelingen in de ledematen
• Problemen met het gezichtsvermogen, zoals droge ogen, hoornvlieszweren of wazig zien door lagoftalmie (onvermogen om de oogleden volledig te sluiten)
• Slaapproblemen
• Spraakproblemen
• Tintelingen in handen en voeten
• Verlamming van de gezichtsspieren (aangezichtsverlamming)
• Zenuwwortelpijn

Huid
Acrodermatitis chronica atrophicans is een chronische huidontsteking met huidatrofie die optreedt als de ziekte niet adequaat wordt behandeld. Deze huidverschijnselen treden vaak op op de rug van de handen en voeten, maar soms ook rond de ogen. Andere huiduitslagen kunnen maculopapulaire uitslag zijn met vlekken en bultjes.

Spieren en gewrichten
Spier- en gewrichtsproblemen kunnen ook optreden in de tweede fase van de ziekte, met symptomen zoals:

• Abnormale spierbewegingen
• Pijn en zwelling in de gewrichten (Lyme artritis)
• Pijn in de ledematen
• Spierzwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van de ziekte van Lyme is vaak gebaseerd op klinische symptomen en epidemiologische gegevens. Vroeg in de ziekte kan een bloedonderzoek soms negatief zijn. Na enkele weken kunnen de tests meestal wel positieve resultaten tonen. Als de infectie zich heeft verspreid, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn, zoals een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart), een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven), een MRI-scan van de hersenen, en een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersen- en ruggenmergvocht).

Differentiële diagnose

De ziekte van Lyme kan gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen, waaronder:

• Andere tekenziekten zoals ehrlichiose, Colorado-tekenkoorts of babesiosis
• Bell’s palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade)
• Contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• Derdegraads atrioventriculair blok
• Myocarditis
• Fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• Griep
• Chronisch vermoeidheidssyndroom (aanhoudende en diepe vermoeidheid)
• Insectenbeten
• Juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten)
• Systemische lupus erythematosus

Behandeling met antibiotica

Bij vermoeden van de ziekte van Lyme schrijft de arts doorgaans een antibioticum voor, zoals amoxicilline of doxycycline. Een snelle diagnose en behandeling kunnen de duur van de symptomen met ongeveer de helft verkorten. In gevorderde stadia is een intraveneuze behandeling met antibiotica zoals benzylpenicilline of ceftriaxon noodzakelijk. De effectiviteit van de behandeling kan variëren.

Prognose

De meeste patiënten herstellen goed van de ziekte van Lyme dankzij een snelle diagnose en behandeling. Bij patiënten die geen of een vertraagde behandeling hebben ontvangen, kan de prognose minder gunstig zijn, met een verhoogd risico op chronische en ernstige symptomen aan gewrichten, hart en zenuwstelsel. Deze symptomen zijn echter nog steeds behandelbaar en in sommige gevallen volledig te genezen. In zeldzame gevallen kan een post-infectieuze aandoening ontstaan die symptomen vertoont vergelijkbaar met fibromyalgie en chronisch vermoeidheidssyndroom. De oorzaak van dit syndroom is nog onbekend.

Complicaties van de ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme, veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi en overgebracht door tekenbeten, kan verschillende complicaties met zich meebrengen, vooral als de ziekte niet tijdig wordt behandeld. Deze complicaties kunnen variëren afhankelijk van de fase van de ziekte en de individuele reactie van de patiënt. Hieronder worden de belangrijkste complicaties beschreven:

Gewrichtsproblemen

• Lyme-artritis: Dit is een van de meest voorkomende complicaties en wordt gekenmerkt door ernstige gewrichtspijn en zwelling, meestal in de knieën. Het kan leiden tot langdurige gewrichtsproblemen als het niet behandeld wordt.
• Chronische gewrichtspijn: Zelfs na behandeling kunnen sommige patiënten aanhoudende gewrichtspijn ervaren, wat kan leiden tot langdurige ongemakken en beperkingen in mobiliteit.

Neurologische complicaties

• Neuroborreliose: Dit betreft de betrokkenheid van het zenuwstelsel en kan leiden tot symptomen zoals neuropathie, neurosarcoïdose, en perifere neuropathie, waarbij zenuwen in armen en benen beschadigd raken.
• Bell's palsy: Deze aandoening veroorzaakt plotselinge verzwakking of verlamming van de gezichts spieren aan één kant van het gezicht.
• Meningitis: Ontsteking van de hersenvliezen, wat leidt tot symptomen zoals ernstige hoofdpijn, nekstijfheid en koorts.
• Encefalitis: Ontsteking van de hersenen zelf, wat kan leiden tot ernstige neurologische symptomen zoals geheugenverlies, verwardheid, en zelfs coma.

Hartproblemen

• Lyme carditis: Dit omvat ontsteking van de hartspier en kan leiden tot een verstoord hartritme (atrioventriculaire blokkade). Het kan ernstige hartritmestoornissen veroorzaken die medische behandeling vereisen.

Huidcomplicaties

• Acrodermatitis chronica atrophicans: Een zeldzame huiduitslag die vaak wordt gezien in latere stadia van de ziekte, gekenmerkt door blauwe of paarse vlekken en atrofie van de huid, meestal op de extremiteiten.

Algemene en systemische complicaties

• Vermoeidheid: Chronische vermoeidheid is een veelvoorkomende klacht bij patiënten met late stadia van de ziekte van Lyme, wat kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van de levenskwaliteit.
• Koorts en algemene malaise: Sommige patiënten blijven last houden van koorts en een algemeen gevoel van malaise, zelfs na de initiële behandeling.
• Slaapstoornissen: Problemen zoals slapeloosheid of verstoorde slaap kunnen optreden, vaak als gevolg van pijn of ongemak.

Psychologische complicaties

• Depressie en angststoornissen: De impact van chronische ziekte en pijn kan bijdragen aan psychische problemen zoals depressie en angst.
• Cognitieve problemen: Sommige patiënten ervaren problemen met geheugen en concentratie, ook wel aangeduid als "hersfog" of cognitieve dysfunctie.

Deze complicaties benadrukken het belang van vroege diagnose en behandeling van de ziekte van Lyme om ernstige gevolgen te voorkomen. Het is cruciaal om bij symptomen van de ziekte van Lyme tijdig medische hulp te zoeken om de kans op langdurige complicaties te verkleinen.

Preventie van tekenbeten

Er bestaat momenteel geen effectief vaccin tegen de ziekte van Lyme. In gebieden waar besmette teken voorkomen, is het aan te raden om insectenwerende middelen te gebruiken en beschermende kleding te dragen om tekenbeten te voorkomen. Het is cruciaal om teken zo snel mogelijk te verwijderen, bij voorkeur binnen 24 uur, om de kans op infectie te verkleinen. Het risico op infectie neemt toe als de teek langer dan 48 uur aan de huid blijft. Het verwijderen van teken dient te gebeuren met een tekentang, waarbij voorzichtigheid geboden is om de teek niet te laten knappen.

Lees verder

• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Erythema migrans: Rode huiduitslag na besmette tekenbeet
• Ehrlichiose: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Acrodermatitis chronica atrophicans: Ziekte met huidatrofie