Ehrlichiose: Bacteriële infectie door tekenbeet

Ehrlichiose is een bacteriële infectie overgebracht door een tekenbeet. Deze wereldwijd voorkomende infectieziekte veroorzaakt griepachtige verschijnselen zoals koorts, vermoeidheid en diarree, maar ook andere, soms ernstigere symptomen zijn mogelijk. Een bloedonderzoek is nodig om de diagnose van de infectieziekte te stellen. De ziekte valt goed te behandelen met antibiotica, al komen onbehandeld ernstige complicaties voor. Japanse wetenschappers beschreven ehrlichiose voor het eerst in 1954.

• Synoniemen ehrlichiose
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips bij ehrlichiose
• Herstel en medische ondersteuning
• Voorkomen van herinfectie
• Misvattingen rond ehrlichiose
• Ehrlichiose is alleen een ziekte die honden treft
• Ehrlichiose heeft altijd ernstige symptomen
• Ehrlichiose kan alleen in tropische gebieden worden opgelopen
• Als je besmet bent met ehrlichiose, kun je niet herstellen zonder antibiotica
• Ehrlichiose is hetzelfde als Lymeziekte
• Ehrlichiose is altijd gemakkelijk te diagnosticeren
• Je kunt geen besmetting met ehrlichiose krijgen als je geen symptomen hebt

Synoniemen ehrlichiose

Ehrlichiose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Ehrlichia
• Ehlichiosis

Epidemiologie

Ehrlichiose komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert sterk afhankelijk van de regio. De prevalentie bedraagt 0,16-0,26 per 100.000 personen. Ondanks dat 5-20% van de teken besmet is met de bacteriën, lijden relatief weinig mensen aan de ziekte. In de Verenigde Staten worden jaarlijks enkele honderden gevallen gerapporteerd. Mannen zijn iets vaker dan vrouwen aangetast, mogelijk omdat zij vaker buitenactiviteiten ondernemen en daardoor meer blootgesteld worden aan teken. De gemiddelde leeftijd van diagnose ligt boven de vijftig jaar (40-64 jaar). In België komen relatief veel infecties met ehrlichiose voor vergeleken met andere Europese landen.

Oorzaken

Ehrlichiose wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie die wordt overgedragen door een tekenbeet. Ongeveer 5-20% van alle teken is besmet met de bacterie. De gramnegatieve bacteriën behoren tot de familie van Rickettsia. Rickettsia veroorzaken een aantal ernstige ziekten wereldwijd, waaronder Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts, hoofdpijn en huiduitslag) en tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet). Een teek brengt al deze ziekten over naar de mens. De bacteriën vallen de witte bloedcellen aan, waardoor griepachtige verschijnselen ontstaan. Een mens-op-mensbesmetting is mogelijk via moeder op kind of via een bloedtransfusie.

Risicofactoren

Risicofactoren voor ehrlichiose zijn onder meer:

• een huisdier bezitten dat een teek het huis in brengt
• in de buurt van een gebied met veel teken wonen
• wandelen of spelen in hoge grassen

Symptomen

De incubatietijd tussen de tekenbeet en het optreden van de symptomen bedraagt ongeveer zeven tot veertien dagen, met uitschieters van vijf tot eenentwintig dagen. De symptomen lijken op de griep (influenza), maar andere symptomen kunnen ook optreden:

Griepachtige symptomen
LIST koorts
braken

diarree

een algemeen ziek gevoel (malaise)

een verminderde eetlust

gewrichtspijn

hoesten

hoofdpijn (ernstig)

krampen

misselijkheid

rillingen

spierpijn

Bijkomende symptomen

Andere symptomen zijn:

• een rode uitslag (maculopapulaire uitslag: uitslag met vlekken en bultjes) (zeldzaam)
• kleine onderhuidse puntvormige huidbloedingen (petechiën)
• verwardheid (als het centrale zenuwstelsel aangetast is, wat soms ook gebeurt)

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van ehrlichiose kunnen zijn:

• Ernstige ademhalingsproblemen
• Plotselinge verergering van symptomen
• Tekenen van orgaanfalen
• Verlies van bewustzijn
• Hoge koorts die niet reageert op behandeling

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en controleert de vitale functies, waaronder de bloeddruk, de hartslag en de temperatuur. Naast de zichtbare symptomen kan de arts opmerken dat de milt vergroot is (splenomegalie), de lever vergroot is (hepatomegalie) en/of de lymfeklieren gezwollen (gezwollen lymfeklieren) zijn (dit komt echter weinig voor).

Diagnostisch onderzoek

Daarnaast wordt een volledig bloedonderzoek uitgevoerd. Het bloedonderzoek onthult de bacteriële infectie, maar toont vaak ook leverfunctie-, nierfunctie- en stollingsstoornissen. Bloedingsaandoeningen die via het bloedonderzoek kunnen worden geïdentificeerd, omvatten trombocytopenie (tekort aan bloedplaatjes), anemie (tekort aan rode bloedcellen), leukopenie (tekort aan witte bloedcellen) en matig verhoogde levertransaminasen.

Differentiële diagnose

Ehrlichiose kan gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen die door teken worden overgedragen. De arts kan erroneus denken aan de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten). Andere differentiële diagnoses zijn babesiosis, Rocky Mountain spotted fever en buiktyfus (bacteriële infectie met koorts en buikpijn).

Behandeling

Antibiotica (tetracycline of doxycycline) zijn nodig voor de behandeling van de ziekte. Kinderen mogen geen orale toediening van tetracycline krijgen, omdat dit de groei en kleur van de permanente tanden kan beschadigen. Doxycycline wordt vaak minder dan twee weken gebruikt bij kinderen, wat doorgaans geen gebitsafwijkingen veroorzaakt. Rifampin is een ander medicijn dat kan worden gebruikt voor patiënten die doxycycline niet verdragen.

Prognose

Ehrlichiose is zelden dodelijk. De meeste patiënten herstellen spontaan zonder medicijnen. Met antibiotica verbeteren de symptomen meestal binnen 24 tot 48 uur. De totale hersteltijd bedraagt meestal maximaal drie weken.

Complicaties

Indien onbehandeld kan deze infectie leiden tot:

• andere orgaanschade
• coma
• de dood (zeldzaam)
• epileptische aanvallen
• longschade
• nierschade

In zeldzame gevallen kan een tekenbeet leiden tot meer dan één infectie (co-infectie), omdat teken soms meerdere soorten organismen dragen. Twee van dergelijke infecties zijn:

• babesiosis, een parasitaire ziekte die sterk lijkt op malaria
• de ziekte van Lyme

Preventie

Preventieve maatregelen tegen ehrlichiose omvatten:

• Het dragen van beschermende kleding (lange mouwen en lange broek) bij verblijf in gebieden met teken
• Het gebruik van insectenwerende middelen met DEET
• Regelmatig controleren op teken na buitenactiviteiten
• Het grondig verwijderen van teken met een pincet (het bijtende deel moet volledig verwijderd worden)

Zorg ervoor dat je snel handelt bij het verwijderen van een teek om de kans op infectie te verminderen.

Praktische omgangstips bij ehrlichiose

Herstel en medische ondersteuning

Bij ehrlichiose is het van groot belang om antibiotica volgens voorschrift te gebruiken. Zorg ervoor dat de patiënt tijdens de behandelingsperiode goed gehydrateerd blijft door voldoende water te drinken. Let op symptomen zoals hoofdpijn, koorts of vermoeidheid en rapporteer veranderingen aan de arts.

Patiënten kunnen zich wekenlang moe voelen na de behandeling. Plan dagelijkse activiteiten met voldoende rustmomenten om overbelasting te voorkomen. Gebruik een koele doek of lichte pijnstillers, zoals paracetamol, om milde symptomen te verlichten.

Voorkomen van herinfectie

Net als bij Rocky Mountain spotted fever is het belangrijk om tekenbeten te vermijden. Draag geschikte kleding en gebruik insectenwerende middelen tijdens buitenactiviteiten. Controleer na elke activiteit in de natuur zorgvuldig op teken, inclusief moeilijk zichtbare plekken zoals de hoofdhuid en achter de oren.

Zorg ervoor dat leefgebieden, zoals tuinen, vrij zijn van hoog gras of struiken waar teken zich kunnen verschuilen. Overweeg professionele ongediertebestrijding als teken in de omgeving een groot probleem vormen.

Misvattingen rond ehrlichiose

Ehrlichiose is een infectie die wordt veroorzaakt door bacteriën van het geslacht Ehrlichia, die meestal via tekenbeten op mensen worden overgedragen. De aandoening komt vaker voor bij honden, maar ook mensen kunnen besmet raken. Er zijn echter veel misverstanden over de oorzaken, symptomen en behandeling van ehrlichiose. Hier worden de meest voorkomende misvattingen besproken.

Ehrlichiose is alleen een ziekte die honden treft

Hoewel ehrlichiose een bekende ziekte is bij honden, kan het ook mensen treffen. De ziekte wordt overgedragen via de beet van besmette teken, en hoewel de symptomen bij mensen vaak milder zijn, kunnen ze ernstig zijn als de infectie niet wordt behandeld. Het is dus een misverstand om te denken dat de ziekte alleen bij dieren voorkomt.

Ehrlichiose heeft altijd ernstige symptomen

De symptomen van ehrlichiose kunnen variëren van mild tot ernstig, en sommige mensen hebben helemaal geen symptomen. Veel voorkomende symptomen zijn koorts, hoofdpijn, vermoeidheid en spierpijn. In sommige gevallen kunnen er ernstigere complicaties optreden, maar bij andere mensen kan de ziekte vanzelf verbeteren, vooral als de infectie vroeg wordt behandeld. Het is dus niet altijd een ernstige aandoening.

Ehrlichiose kan alleen in tropische gebieden worden opgelopen

Ehrlichiose komt voor in verschillende delen van de wereld, niet alleen in tropische gebieden. De ziekte is in veel landen endemisch, waaronder delen van de Verenigde Staten en Europa. In gebieden waar teken vaak voorkomen, zoals bossen en graslanden, is het risico op besmetting hoger. Dus hoewel tropische klimaten het risico kunnen verhogen, kan de ziekte overal worden opgelopen waar teken aanwezig zijn.

Als je besmet bent met ehrlichiose, kun je niet herstellen zonder antibiotica

Antibiotica, zoals doxycycline, worden vaak gebruikt om ehrlichiose te behandelen, en deze behandeling is over het algemeen zeer effectief. Echter, in sommige gevallen, vooral als de infectie vroeg wordt ontdekt, kunnen mensen ook herstellen zonder antibiotica, hoewel dit zeldzaam is. Het is echter belangrijk om medische hulp te zoeken bij het vermoeden van een tekeninfectie, omdat onbehandelde gevallen ernstige complicaties kunnen veroorzaken.

Ehrlichiose is hetzelfde als Lymeziekte

Ehrlichiose en Lymeziekte worden beide overgedragen door teken, maar ze worden veroorzaakt door verschillende bacteriën. Lymeziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi, terwijl ehrlichiose wordt veroorzaakt door de bacterie Ehrlichia. Beide ziekten hebben overlappende symptomen, zoals koorts en vermoeidheid, maar de behandelingen en de specifieke bacteriën zijn anders. Dus hoewel ze vergelijkbare symptomen vertonen, zijn het verschillende aandoeningen.

Ehrlichiose is altijd gemakkelijk te diagnosticeren

Ehrlichiose kan soms moeilijk te diagnosticeren zijn, omdat de symptomen vaak lijken op die van andere ziekten, zoals griep of andere tekeninfecties. Artsen moeten vaak bloedonderzoek uitvoeren om de aanwezigheid van de bacteriën te bevestigen. De diagnose kan dus soms enige tijd duren, vooral als de ziekte niet in een vroeg stadium wordt opgemerkt.

Je kunt geen besmetting met ehrlichiose krijgen als je geen symptomen hebt

Het is mogelijk besmet te raken met ehrlichiose zonder dat je meteen symptomen ontwikkelt. In veel gevallen kunnen mensen de infectie dragen zonder dat ze zich ziek voelen, vooral in de vroege stadia van de infectie. Dit betekent echter niet dat de infectie onschadelijk is, omdat onbehandelde gevallen uiteindelijk tot ernstigere gezondheidsproblemen kunnen leiden.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Colorado-tekenkoorts: Virale infectie door besmette houtteek
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Heartland-virus: Koorts en milde symptomen door tekenbeet