Ochtendhoofdpijn: Oorzaken van hoofdpijn in vroege ochtend

Veel mensen ontwaken ’s morgens met hoofdpijn, gekend als ‘ochtendhoofdpijn. Dit is geen prettige start van de dag, en zet vaak een grote rem op de dagelijkse activiteiten. Veel onderliggende problemen veroorzaken nog bijkomende problemen, zoals slaapproblemen, nekpijn, misselijkheid en koorts. Veel mogelijke factoren liggen hiervoor aan de basis, al lijken deze oorzaken van sterk op oorzaken van andere hoofdpijnvormen. Angst, alcohol en slaapproblemen zijn enkele mogelijke risicofactoren voor hoofdpijn waarmee mensen ’s morgens ontwaken. Vele oorzaken van ontwaakhoofdpijn zijn te voorkomen door het hanteren van een gezonde levensstijl.

• Alcohol
• Bruxisme (tandenknarsen) en hoofdpijn bij het ontwaken
• Cafeïne
• Depressie en angst
• Kater
• Medicatie
• Primaire hoofdpijn
• Sinussen
• Slecht kussen
• Snurken en slaapapneu
• Uitdroging
• Voedsel
• Zwangerschap
• Andere gezondheidsproblemen
• Contact met de arts bij ochtendhoofdpijn

Alcohol

Mensen die erg veel alcohol drinken (meer dan zes porties per dag), lijden vaker aan hoofdpijn in de vroege ochtend dan mensen die slechts één à twee porties alcohol per dag consumeren.

Bruxisme (tandenknarsen) en hoofdpijn bij het ontwaken

Bruxisme is een aandoening waarbij mensen op de tanden knarsen, zowel in de slaap als overdag. Meestal beseffen de mensen zelf niet dat ze dit doen. Bruxisme is een spanningsgerelateerde aandoening. In ernstige gevallen ontstaat hierdoor hoofdpijn. Snurken en slaapapneu komen vaak voor bij tandenknarsende mensen. Het drinken van alcohol en het roken van tabak zijn beiden eveneens risicofactoren van bruxisme.

Tekenen van tandenknarsen omvatten:

• de kaak gaat niet volledig open of dicht
• een doffe hoofdpijn die komt uit de buurt van de slaap
• gevoeligheid of pijn in de kaak (kaakpijn) of het gezicht (gezichtspijn)
• luid tandenknarsgeluid; dit maakt de slaappartner wakker
• onverklaarbare afgevlakte, afgebroken of gebroken tanden
• onverklaarde oorpijn zonder duidelijk problemen met het oor
• onverklaarde schade aan de binnenkant van de wang
• tandpijn en gevoelige tanden
• vaak voorkomende hoofdpijn in de vroege ochtend
• vermoeide kaakspieren (spiervermoeidheid)
• verstoring van het slaappatroon

Cafeïne

Mensen die overmatig cafeïne consumeren, ontwikkelen vaak ochtendhoofdpijn omdat het cafeïnegehalte een nacht aanhoudt. De ontwenning aan cafeïne in de ochtend draagt daarom mogelijk bij aan hoofdpijn. Dit effect is zelfs mogelijk door medicatie die cafeïne bevat, wat artsen ironisch genoeg juist voorschrijven voor de behandeling van hoofdpijn.

Depressie en angst

Terugkerende ochtendhoofdpijn ontstaat sneller door slapeloosheid, hetgeen een gevolg is van een depressie en angst. De diagnose en behandeling van symptomen van angst en depressie zijn van vitaal belang voor het behoud van de gemoedstoestand en het behandelen van slaapstoornissen. Dit geldt vooral voor mensen die lijden aan hoofdpijn bij het ontwaken als gevolg van een depressie en angst. Antidepressiva bevorderen de nachtrust. Sommige vormen van antidepressiva voorkomen ook andere hoofdpijnvormen zoals migraine. Slaapspecialisten of psychologen stellen een intensieve behandeling voor, zoals cognitieve therapie, gedragsmodificatie of ontspanningsoefeningen. Sommige artsen bevelen tevens voedingssupplementen aan zoals L-tryptofaan, 5-HTP, of melatonine om de slaap te bevorderen.

Kater

Katers veroorzaken 's ochtends vaak hoofdpijn. Alcohol heeft tevens een diuretisch effect. Dit houdt in dat mensen niet zoveel water vasthouden en sneller uitdrogen. Alcohol doet de bloedvaten bovendien verwijden waardoor de bloedcirculatie verstoord is, hetgeen eveneens bijdraagt aan de ochtendhoofdpijn.

Medicatie

Bepaalde medicijnen die een depressie, angst of slapeloosheid behandelen, zoals Xanax, Valium of Zyprexa, veroorzaken eveneens vaker ochtendhoofdpijn.

Primaire hoofdpijn

Terugkomende ontwaakhoofdpijn die niet te wijten is aan een andere ziekte is gekend als ‘primaire hoofdpijn’. Migraine is een mogelijke primaire hoofdpijnvorm die ochtendhoofdpijn veroorzaakt. Dit type hoofdpijn veroorzaakt meestal een kloppende pijn aan één kant van het hoofd, wat vergezeld is met misselijkheid en verergerd wordt door blootstelling aan licht. Soms gaat een aura vooraf aan een migraineaanval. Ook clusterhoofdpijn is een mogelijke primair hoofdpijntype dat optreedt in de ochtend bij het ontwaken. Patiënten met clusterhoofdpijn ervaren episoden van stekende pijn die meestal achter één oog voelbaar is en die 15 tot 180 minuten aanhoudt. De aandoening gaat gepaard met een loopneus of een verstopte neus en aan één kant een hangend ooglid. Clusterhoofdpijn komt één tot vele malen per dag voor, maar meer dan de helft van de patiënten ervaart 's nachts of' s morgens vroeg clusterhoofdpijn.

Sinussen

De sinussen zijn kleine holtes in de schedel die druk en bepaalde vochtafvoeren langs het gezicht beheren. Door bijvoorbeeld een sinusitis of druk op de sinussen door de slaaphouding, zijn sinussen minder goed in staat om vocht te draineren. Hierdoor ontwaken mensen met zogenaamde ‘sinushoofdpijn’.

Slecht kussen

De neksteun van het kussen is mogelijk niet goed, hetgeen resulteert in het ontwaken met hoofdpijn en nekpijn. Eén of twee kussens zijn voldoende.

Snurken en slaapapneu

Snurken verhoogt het risico op ochtendhoofdpijn. Snurken is een veel voorkomend symptoom van slaapapneu, een aandoening waarbij de ademhaling van een persoon tijdelijk stopt of erg oppervlakkig is tijdens het slapen. Volgende tekenen komen voor bij slaapapneu:

• dagelijks snurken
• een slaaptekort
• nachtzweten
• slaperigheid overdag
• vaak wakker zijn in het midden van de nacht

Het slaappatroon verbeteren is mogelijk met volgende tips:
Normaal nachtelijk slaappatroon: op dezelfde tijd naar het bed en rond dezelfde tijd opstaan

• ontspannend bad voor het slapengaan
• cafeïne, nicotine en alcohol vermijden
• dagboek maken van welke activiteiten de slaap bevorderen of welke activiteiten het slapen bemoeilijken
• een donkere, stille en comfortabele slaapruimte
• regelmatige lichaamsbeweging
• rustgevende activiteiten voor het slapengaan: meditatie
• televisie kijken of surfen op het internet vermijden; deze stimuleren de hersenen

Een bezoek aan de arts is nodig. Veelal verdwijnt slaapapneu met een regelmatig levensritme en een gezonde levensstijl, maar soms wijst slaapapneu op andere, meer ernstige aandoeningen, waaronder hartaandoeningen en een hoge bloeddruk (hypertensie).

Uitdroging

Water is erg belangrijk voor het lichaam. De meeste mensen drinken echter onvoldoende. Hoofdpijn is één van de eerste symptomen van uitdroging. Als mensen overdag onvoldoende vocht innemen, ontwaken ze vaak ’s morgens met ochtendhoofdpijn.

Voedsel

Sommige voedingsmiddelen veroorzaken vreselijke hoofdpijn in de vroege ochtend, zoals kaas.

Zwangerschap

De zwangerschap heeft vele effecten op het lichaam, waaronder een verhoogd bloedvolume en een hogere bloedcirculatie. Dit leidt tot druk die vaak tot hoofdpijn leidt.

Andere gezondheidsproblemen

Een aantal problemen veroorzaken mogelijk hoofdpijn bij het ontwaken. De hoofdpijn ontstaat hierbij niet meteen kenmerkend in de ochtend, want deze hoofdpijn is gedurende de hele dag mogelijk.

• andere auto-immuunziekten
• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• botulinumtoxine (botox) injectie
• cervicale (nek) spondylose
• chemische brandwonden
• constipatie
• cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van de longen en huid)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een acute stressreactie
• een allergische reactie
• een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en fysieke tekenen)
• een chronische nierziekte
• een coxsackie-virusinfectie
• een ernstig hoge bloeddruk
• een ernstige longaandoening zoals gevorderde COPD
• een herseneninfectie
• een hersentumor
• een infectie van het ruggenmerg
• een intracranieel hematoom (bloed buiten bloedvaten)
• een koolstofmonoxidevergiftiging
• een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• een loodvergiftiging
• een stralingsziekte (ziekte na blootstelling aan straling)
• een tekenbeet
• een trauma / hoofdwonde
• een uitstulping van de wand van een hersenslagader
• een verdrietreactie
• endocarditis (een ontsteking van de binnenkant van het hart)
• ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• geheugenverlies bij hoofdletsel
• gordelroos (herpes zoster)
• hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen)
• het postconcussie syndroom
• hoge bloeddruk (hypertensie)
• hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte van het bloed)
• hypoparathyreoïdie (te traag werkende bijschildklier)
• malocclusie (geen goede uitlijning van de tanden)
• meningitis (hersenvliesontsteking)
• menstruatieperiode
• mononucleosis
• multiple sclerose
• neuspoliepen
• niet-allergische rhinitis (neusslijmvliesontsteking)
• oogaandoeningen zoals:
• astigmatisme
• bijziendheid
• oculaire migraine (oogmigraine)
• verziendheid
• osteomyelitis (botontsteking)
• oververhitting
• pest
• pseudohypoparathyroïdisme
• spanningshoofdpijn
• sporotrichose: Sporotrichose is een schimmelinfectie die pijnlijke bultjes op de vingers, de handen en de armen veroorzaakt.
• systemische lupus erythematosus: Lupus is een chronische auto-immuunziekte die zich kenmerkt door gezwollen pijnlijke gewrichten, een huiduitslag, gezwollen lymfeklieren en meer.
• temporale arteritis (ontsteking van de slagaders bij de slaap)
• thalassemie: Thalassemie is een zeldzame groep van genetische bloedaandoeningen van de rode bloedcellen die leiden tot bloedarmoede.
• trigeminusneuralgie (wanneer een bloedvat in het gezicht tegen een zenuw drukt ontstaat aangezichtspijn)
• tyfus (bacteriële infectie door besmette insectenbeet)
• vogelgriep
• west-nijl-virus (infectie met soms neurologische problemen)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)
• zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zonlicht)

Contact met de arts bij ochtendhoofdpijn

Niet iedereen met hoofdpijn in de ochtend moet een arts raadplegen. Wanneer volgende alarmtekens optreden in combinatie met de ochtendhoofdpijn, is het bezoek aan een arts nodig.

• chronische hoofdpijn bij kinderen
• een plotselinge of ernstige hoofdpijn vergezeld van een stijve nek
• frequente hoofdpijn bij een patiënt met een voorgeschiedenis van een hiv-infectie of kanker
• hoofdpijn die gepaard gaat met zwakte of een verlies van gevoel in een lichaamsdeel
• hoofdpijn die optreedt na een hoofdletsel
• hoofdpijn die plotseling van patroon of ernst verandert
• hoofdpijn gepaard met koorts, misselijkheid of braken die niet het gevolg is van een andere aandoening
• hoofdpijn met epileptische aanvallen of kortademigheid
• hoofdpijn met verwardheid, zwakte, dubbelzien (diplopie) of bewustzijnsverlies
• terugkerende hoofdpijn, vooral bij mensen ouder dan vijftig jaar, die nog niet eerder tot stand is gekomen
• twee keer of meer per week hoofdpijn