Acrodermatitis chronica atrophicans: Ziekte met huidatrofie

Acrodermatitis chronica atrophicans is een zeldzame huidaandoening die resulteert uit het derde of late stadium van Europese Lyme-borreliose (ziekte van Lyme). Bij de aandoening ontstaat eerst een ontstekingsfase met een verkleuring en zwelling van de huid. De huidziekte kent een chronisch progressief verloop en leidt uiteindelijk tot een uitgebreide huidatrofie met onder andere een dunne, droge en gerimpelde huid. Verder zijn ook andere symptomen mogelijk. Deze aandoening, die voor de arts lastig te diagnosticeren is, behandelt de arts met antibiotica. In een vroege fase is de huidziekte goed te behandelen. Complicaties komen echter mogelijk tot stand.

• Synoniemen acrodermatitis chronica atrophicans
• Epidemiologie
• Oorzaken: Voortdurende infectie met spirocheet
• Symptomen
• Huid
• Bijkomende tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Complicaties en prognose
• Preventie door vermijden van tekenbeten
• Nawoord
• Praktische tips voor het leven / omgaan met acrodermatitis chronica atrophicans
• Huidverzorging en bescherming
• Voorkomen van wondjes en infecties
• Leven met de fysieke beperkingen
• Emotionele ondersteuning en acceptatie
• Misvattingen rond acrodermatitis chronica atrophicans
• Het is slechts een cosmetisch probleem
• Het komt alleen bij ouderen voor
• Het is niet gerelateerd aan de ziekte van Lyme
• Het kan vanzelf genezen
• Het veroorzaakt geen pijn of ongemak
• Behandeling met antibiotica werkt altijd direct

Synoniemen acrodermatitis chronica atrophicans

Andere namen voor acrodermatitis chronica atrophicans zijn:

• de ziekte van Herxheimer
• de ziekte van Pick-Herxheimer
• primaire diffuse atrofie

Epidemiologie

De tekenvectoren van Borrelia afzelii, de belangrijkste oorzaak van acrodermatitis chronica atrophicans (en erythema migrans), zijn de teken Ixodes ricinus, Ixodes hexagonus en Ixodes persulcatus. Deze teken bevinden zich in West- en Midden-Europa en in het verre oosten van Europa en Azië.

In Europa komt de ziekte van Lyme (Lyme-borreliose) met al zijn huidcomplicaties voor in bijna alle landen, voornamelijk in het centrale deel van het continent. De jaarlijkse incidentie varieert van 16 gevallen per 100.000 inwoners in Frankrijk tot 120 gevallen per 100.000 inwoners in Noordoost-Polen en Slovenië en tot 130 gevallen per 100.000 inwoners in Oostenrijk (gegevens uit 1995).

De algemene prevalentie van acrodermatitis chronica atrophicans bij alle Europese patiënten met de ziekte van Lyme is ongeveer 1-10%. De aandoening kan in elke leeftijdsgroep voorkomen, maar komt het meest voor bij volwassenen, vooral die tussen veertig en vijftig jaar. Meer dan twee derde van de patiënten met acrodermatitis chronica atrophicans zijn vrouwen. Over het algemeen komt de aandoening veel vaker voor bij blanken dan bij personen van andere rassen, waarschijnlijk omwille van een veel hogere blootstelling aan teken die Borrelia afzelii overbrengen.

Oorzaken: Voortdurende infectie met spirocheet

Acrodermatitis chronica atrophicans is een huidaandoening die een indicatie is voor het derde of late stadium van de ziekte van Lyme. Deze bacteriële infectie loopt de patiënt op door een besmette tekenbeet. De patiënt krijgt bij acrodermatitis chronica atrophicans geleidelijk te maken met huidatrofie. Dit progressieve huidproces is te wijten aan het effect van een voortdurende actieve infectie met de spirocheet Borrelia afzelii.

Symptomen

Huid

De tekenen treden vaak pas enkele maanden tot jaren op nadat patiënten zijn gebeten door een besmette teek. De huidproblemen veroorzaakt door acrodermatitis chronica atrophicans zijn het meest duidelijk aan de handen, onderbenen, voeten, enkels, knieën of ellebogen, al is het gezicht soms ook aangetast. Meestal verschijnen de tekenen aan één zijde van het lichaam maar soms gebeurt dit ook aan beide kanten.

Eerst treedt de ontstekingsfase op. De patiënt kampt dan met een blauwachtige rode verkleuring en een huidzwelling. De huid is vaak ook gevoelig en/of pijnlijk. De aandoening is progressief waardoor enkele maanden of jaren later huidatrofie optreedt. Naarmate acrodermatitis chronica atrophicans vordert, wordt de huid dun, atrofisch, gerimpeld, droog en doorschijnend. Het haar is verloren en het aantal talg- en zweetklieren is verminderd waardoor de huid kwetsbaar wordt. Zelfs een klein trauma kan grote, langzaam te genezen zweren aan de aangetaste huid veroorzaken. Minder vaak voorkomende kenmerken zijn vezelachtige papels en plaques en huidkleurige knobbeltjes. Bij sommige patiënten ontstaat een beperkt bewegingsbereik van de bovenste en onderste ledematen en/of misvormingen van de vingers en de tenen.

Bijkomende tekenen

Verder is het perifere zenuwstelsel vaak aangetast waardoor een patiënt kampt met polyneuropathie (schade aan meerdere perifere zenuwen). Progressieve allodynie (overdreven reactie op pijn) is een ander kenmerkend symptoom. Reumatologische symptomen en hart- en vaatziekten komen tot slot soms ook tot uiting.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De klinische herkenning van de aandoening is moeilijk, zelfs bij patiënten met typische symptomen. De aandoening is wellicht ondergediagnosticeerd. Een gedetailleerde geschiedenis, inclusief epidemiologische gegevens, is nuttig. Sommige patiënten herinneren zich dat ze enkele maanden of jaren eerder gekampt hebben met een huiduitslag die consistent is met erythema migrans, vaak aan dezelfde ledemaat. Erythema migrans is een ringachtige uitslag die optreedt rond de plaats van een met Borrelia geïnfecteerde tekenbeet.

Diagnostisch onderzoek

Artsen moeten de klinische diagnose bevestigen door middel van histopathologisch onderzoek en serologische tests. Een huidbiopsie en bloedonderzoek zijn met andere woorden nodig om de diagnose van acrodermatitis chronica atrophicans te bevestigen.

Differentiële diagnose

Acrodermatitis chronica atrophicans is lastig te diagnosticeren, omdat het klinisch beeld van de aandoening doet denken aan volgende ziekten:

• acrocyanose
• een diepveneuze trombose (pijn en zwelling aan been of bekkengebied)
• een maligne lymfoom (kanker van lymfocyten)
• endemische syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)
• erysipelas (vuurrode huiduitslag met een verhoogde rand)
• erythema nodosum (huidinfectie met pijnlijke knobbeltjes)
• huidcomplicaties van eosinofiele fasciitis
• jicht (ziekte met pijn aan grote teen en andere gewrichten)
• lichen sclerosus (huidaandoening aan urogenitale gebied)
• lues
• lymfoedeem (aandoening met zwelling van ledematen)
• morfea (huidaandoening met verharding en verkleuring van de huid)
• mycosen
• perifeer arterieel vaatlijden (pijn en kramp aan been)
• perniones (wintervoeten en winterhanden)
• Raynaudfenomeen (wijzigingen in huidskleur met koude en pijn)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• roos
• syfilis bij kinderen
• systemische sclerose (ziekte met verharding en verdikking van huid)
• ulcus cruris (zweer aan onderbeen)
• vasculitis (ontsteking van bloedvaten)

Behandeling met antibiotica

Een langdurige behandeling van antibiotica is noodzakelijk voor patiënten met acrodermatitis chronica atrophicans. Meestal duurt de behandeling ongeveer één maand. Bij voorkeur wordt doxycycline voorgeschreven, maar voor kinderen en zwangere vrouwen is amoxicilline geschikter. Verder krijgen patiënten een symptomatische behandeling. Ze krijgen geneesmiddelen tegen pijn en ontstekingen en krijgen eventueel huidverzorgende zalven en crèmes. Fysiotherapie helpt tot slot om de gewrichtsmobiliteit te verbeteren. In een vroeg stadium is acrodermatitis chronica atrophicans behandelbaar, maar na het ontstaan van de huidatrofie is de behandeling vaak onbevredigend.

Complicaties en prognose

De prognose van acrodermatitis chronica atrophicans hangt af van het tijdstip waarop de behandeling is begonnen. In een vroeg stadium is de aandoening goed te behandelen, maar hoe langer de ziekte onbehandeld blijft, hoe moeilijker de behandeling en hoe ongunstiger de prognose. Onbehandeld kan de aandoening een groot deel van de huid beschadigen. In de ernstigste gevallen kan misvorming van de gewrichten optreden.

Preventie door vermijden van tekenbeten

De enige effectieve manier om acrodermatitis chronica atrophicans te voorkomen, is door tekenbeten te vermijden. Draag lange mouwen en lange broeken als u door gebieden loopt die bekend staan om teken, en gebruik insectenwerende middelen die DEET bevatten. Als u gebeten bent door een teek, verwijder deze dan zo snel mogelijk en reinig het gebied grondig. Houd de huid in de weken na de beet in de gaten voor tekenen van uitslag of andere veranderingen, en raadpleeg onmiddellijk een arts als u deze opmerkt.

Nawoord

Hoewel acrodermatitis chronica atrophicans zeldzaam is, is het essentieel om bewust te zijn van de symptomen, vooral als u in een gebied woont of reist waar Lyme-borreliose vaak voorkomt. Vroege herkenning en behandeling kunnen ernstige complicaties voorkomen en de prognose aanzienlijk verbeteren.

Praktische tips voor het leven / omgaan met acrodermatitis chronica atrophicans

Huidverzorging en bescherming

Acrodermatitis chronica atrophicans veroorzaakt een dunne, kwetsbare huid die snel kan beschadigen. Het is belangrijk om de huid dagelijks te hydrateren met zachte, geurloze crèmes of zalven die geschikt zijn voor gevoelige huid. Kies producten met ingrediënten zoals ureum of glycerine, die de huid helpen vocht vast te houden. Vermijd producten met alcohol, parfum of agressieve chemische stoffen die irritatie kunnen veroorzaken. Bescherm de huid tegen overmatige zonblootstelling door dagelijks een zonnebrandcrème met een hoge SPF aan te brengen, zelfs tijdens bewolkte dagen. Draag daarnaast beschermende kleding, zoals lange mouwen, om verdere schade te voorkomen.

Voorkomen van wondjes en infecties

Door de dunne en gevoelige aard van de huid bij deze aandoening, is het belangrijk om wondjes te voorkomen en bestaande wonden goed te verzorgen. Gebruik handschoenen bij huishoudelijke taken, tuinieren of andere activiteiten waarbij de huid beschadigd kan raken. Zorg ervoor dat eventuele snijwonden of schaafplekken onmiddellijk worden schoongemaakt met lauw water en een milde antiseptische oplossing, gevolgd door een steriel verband. Controleer wonden regelmatig op tekenen van infectie, zoals roodheid, zwelling of pusvorming, en raadpleeg een arts als dergelijke symptomen optreden.

Leven met de fysieke beperkingen

De veranderingen in de huid kunnen gepaard gaan met ongemak en mobiliteitsproblemen, vooral in gebieden zoals de handen en voeten. Het is belangrijk om comfortabele, goed passende schoenen te dragen die drukpunten op de huid vermijden. Overweeg het gebruik van siliconen of gelkussentjes om gevoelige plekken te beschermen. Bij stijfheid of pijn in de gewrichten kan fysiotherapie helpen om de mobiliteit te behouden en pijn te verminderen. Regelmatige beweging, zoals wandelen of lichte rekoefeningen, kan de bloedsomloop stimuleren en de algehele huidgezondheid verbeteren.

Emotionele ondersteuning en acceptatie

Leven met acrodermatitis chronica atrophicans kan een emotionele impact hebben, vooral vanwege de zichtbare huidveranderingen en fysieke beperkingen. Het is normaal om gevoelens van frustratie, onzekerheid of zelfs schaamte te ervaren. Bespreek deze gevoelens met een psycholoog of een ondersteuningsgroep waar je ervaringen kunt delen met anderen die deze aandoening hebben. Therapie kan helpen om copingstrategieën te ontwikkelen en zelfvertrouwen te vergroten. Daarnaast kan het helpen om je te concentreren op wat je wél kunt doen, in plaats van wat beperkt is, en een positieve kijk te behouden op het dagelijks leven.

Misvattingen rond acrodermatitis chronica atrophicans

Acrodermatitis chronica atrophicans is een huidziekte die in verband staat met de ziekte van Lyme en vooral in latere stadia optreedt. Er bestaan verschillende misvattingen over deze aandoening, die kunnen leiden tot verkeerde aannames en inadequate behandeling.

Het is slechts een cosmetisch probleem

Veel mensen denken dat acrodermatitis chronica atrophicans enkel een cosmetisch probleem is vanwege de dunner wordende huid en verkleuring. In werkelijkheid kan de aandoening leiden tot ernstigere complicaties, waaronder neurologische symptomen en spierproblemen. De impact ervan gaat dus verder dan alleen uiterlijke veranderingen.

Het komt alleen bij ouderen voor

Hoewel acrodermatitis chronica atrophicans vaker wordt gezien bij ouderen, kan het ook jongere patiënten treffen. De ziekte ontwikkelt zich vaak langzaam en kan zich pas jaren na de oorspronkelijke infectie met Borrelia-bacteriën manifesteren.

Het is niet gerelateerd aan de ziekte van Lyme

Acrodermatitis chronica atrophicans is een chronische huidmanifestatie van de ziekte van Lyme. Het wordt veroorzaakt door een langdurige infectie met de Borrelia-bacterie, die ook andere symptomen zoals gewrichtsklachten en mentale gezondheidsproblemen kan veroorzaken.

Het kan vanzelf genezen

Zonder behandeling zal acrodermatitis chronica atrophicans meestal niet vanzelf genezen. De ziekte vereist langdurige antibiotische therapie om verdere progressie en mogelijke complicaties zoals zenuwschade te voorkomen.

Het veroorzaakt geen pijn of ongemak

Hoewel niet alle patiënten pijn ervaren, kunnen sommigen last hebben van gevoeligheid, pijn en tintelingen in de aangetaste gebieden. Dit kan wijzen op zenuwbeschadiging, wat een extra reden is om de aandoening tijdig te behandelen.

Behandeling met antibiotica werkt altijd direct

Antibiotica zijn de eerste keuze bij de behandeling van acrodermatitis chronica atrophicans, maar de hersteltijd varieert. In sommige gevallen kan het maanden duren voordat de symptomen verbeteren. Daarnaast kan de schade aan de huid en zenuwen in sommige gevallen blijvend zijn, zelfs na succesvolle behandeling.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Dunne huid: Oorzaken van dunnere huid
• Erythema migrans: Rode huiduitslag na besmette tekenbeet