Aangezichtsverlamming: Schade gezichtszenuw of hersengebied

Een aangezichtsverlamming (gezichtsverlamming, faciale parese) treedt op wanneer een patiënt niet meer in staat is om enkele of alle spieren aan één kant van het gezicht te bewegen. Dit komt omdat de gezichtszenuw beschadigd is of omdat schade is opgetreden aan het hersengebied dat zorgt voor de gezichtsspieren. Meestal is dit het gevolg van een beroerte, een hersentumor, een trauma of Bell’s palsy (plotse zenuwschade door ontsteking van gezichtszenuw). Deze aandoening brengt tal van problemen in het gezichtsgebied met zich mee, zoals onder andere kwijlen, oog- en oorproblemen, pijn en een gestoorde spierfunctie. De arts test de patiënt uitvoerig om de exacte oorzaak te bepalen, en stemt hierop dan een geschikte behandeling af. Aangezien een grote waaier van mogelijke oorzaken leiden tot een aangezichtsverlamming, is de prognose zeer uiteenlopend.

• Oorzaken: Schade aan gezichtszenuw of hersengebied
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling gezichtsverlamming
• Prognose aangezichtsverlamming
• Complicaties aandoening

Oorzaken: Schade aan gezichtszenuw of hersengebied

Een aangezichtsverlamming is bijna steeds het gevolg van schade of zwelling van de gezichtszenuw, die signalen van de hersenen naar de spieren van het gezicht draagt of schade aan het hersengebied dat signalen naar de spieren van het gezicht draagt. De vaakst voorkomende oorzaken zijn Bell's palsy, een beroerte, een hersentumor en een trauma. Maar tal van andere oorzaken zijn gekend voor een aangezichtsverlamming. Bij deze oorzaken komt naast de bekende symptomen soms ook lagoftalmie tot stand, een symptoom waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten.

Bell’s palsy

Bij mensen die verder gezond zijn, is gezichtsverlamming vaak te wijten aan Bell’s palsy. Dit is een aandoening waarbij zenuwschade ontstaat doordat de gezichtszenuw ontstoken is. De jaarlijkse incidentie van Bell’s palsy is ongeveer 20 gevallen per 100.000 personen. Een virale oorzaak als gevolg van het herpes simplex-virus of andere virussen is vaak de voorloper van deze aandoening. Bell’s palsy start bij de meeste patiënten vrij plotseling en is vaak voorafgegaan door dysesthesieën (een verminderde of verhoogde gevoeligheid van de huid van het gezicht), pijn, hyperacusis (verhoogde gevoeligheid voor horen van geluiden), dysgeusie (een smaakstoornis) en een verminderde functie van de traanklier.

Beroerte

Ook een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) veroorzaakt mogelijk een aangezichtsverlamming. Ook andere spieren aan één kant van het lichaam zijn dan mogelijk aangetast. Door de aandoening ontstaat mogelijk eveneens een gebrek aan gezichtsuitdrukkingen.

Hersentumor

Aangezichtsverlamming die resulteert uit een hersentumor ontwikkelt zich veelal langzaam. De patiënt heeft dan onder meer hoofdpijn, epileptische aanvallen of gehoorverlies.

Trauma

Bij pasgeborenen is gezichtsverlamming het gevolg van een trauma net voor of tijdens de geboorte. Dit komt vaker bij grote baby's, een lange zwangerschapsduur of arbeid, het gebruik van een tang, het gebruik van epidurale anesthesie en het gebruik van een medicijn om de bevalling in te zetten en om sterkere contracties te krijgen. Trauma’s bij anderen zijn het gevolg van een hoogteverlamming, diepzeeduiken, de bliksem, een schedelbreuk (breuk in schedel door hoofdtrauma, …

Andere oorzaken
Andere oorzaken zijn onder meer:

• acute hemorragische conjunctivitis (enterovirus 70)
• acute porfyrie (aandoening met symptomen aan huid of zenuwstelsel)
• aids
• bacteriële infectie, meestal gepaard met acute otitis media (middenoorontsteking) of otitits externa (buitenoorontsteking).
• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• botulisme (infectieziekte met spierzwakte en verlamming)
• cholesteatoom (tumor in middenoor achter het trommelvlies met afscheiding uit het oor en gehoorverlies)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie met Borrelia burgdorferi via een tekenbeet waarvan 10% een gezichtsverlamming ontwikkelt, 25% van deze patiënten met bilaterale parese)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• dystrophia myotonica (autosomaal dominant-erfelijke spierziekte met onder andere zwakte, cataract, slaperigheid, een hartspieraandoening (cardiomyopathie), testisatrofie en geestelijke afwijkingen)
• een infectie van de hersenen (encefalitis) of de omliggende weefsels
• een neusbloeding
• een tumor die drukt op de gezichtszenuw
• een zwangerschap
• externe otitis otitis media (buitenoorontsteking)
• gnathostomiasis
• goedaardige letsels van de oorspeekselklier
• het Möbius-syndroom (verlamming van aangezicht en oogspieren)
• het Ramsay Hunt-syndroom (duizeligheid, aangezichtsverlamming, huiduitslag aan en problemen met de oren)
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• hyperthyreoïdie (een te snel werkende schildklier)
• influenza (griep)
• klierkoorts
• lepra
• malaria
• mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen ter hoogte van het gezicht)
• mucormycose (schimmelinfectie aan hersenen, sinussen en longen die soms ook de ogen treft)
• myasthenia gravis (zwakte aan het gezicht, de ledematen en de ogen)
• rabiës (virale infectie met aantasting centrale zenuwstelsel)
• sarcoïdose (auto-immuunaandoening met symptomen aan de longen, de ogen, de huid en het zenuwstelsel)
• scleroma
• syfilis
• tuberculose
• vitamine A-tekort

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De patiënt met een aangezichtsverlamming krijgt eerst een vraaggesprek bij de arts. Zo wil de patiënt weten welke kant(en) van het gezicht aangetast zijn, of de patiënt onlangs ziek is geweest of gewond is geraakt, of de patiënt andere symptomen heeft, zoals bijvoorbeeld kwijlen, overmatig tranen van één oog, hoofdpijn, epileptische aanvallen, problemen met het gezichtsvermogen, zwakte of verlamming.

Lichamelijk onderzoek
De patiënt krijgt de vraag om het voorhoofd te kreuken (testen van frontalisspier), het oog te sluiten (testen van (orbicularis oculi spier), breed te glimlachen, te fluiten en te blazen (testen van buccinator spieren, orbicularis oris spier, jukbeenspier). De arts maakt tevens bij sommige patiënten foto’s en video’s van de gezichtsmimiek (mimetherapeutisch onderzoek).

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een bloedonderzoek uit waarbij hij de bloedsuikerspiegel, de bezinkingssnelheid en een Lyme-test uitvoert. Ook een CT-scan of MRI-scan van het hoofd en een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) zijn aangewezen. Heeft de patiënt mogelijk oogproblemen, dan krijgt hij een oogonderzoek. Bij tranende ogen zet de arts een Schirmertest in om de traanproductie te onderzoeken. Ook een gehooronderzoek is aangewezen bij mogelijke oorproblemen.

Behandeling gezichtsverlamming

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van de aangezichtsverlamming. Het is belangrijk om goede zelfzorgmaatregelen te (laten) treffen. De patiënt neemt medicijnen zoals voorgeschreven. Kan hij het oog niet volledig sluiten, dan is het aangewezen om het hoornvlies te beschermen tegen uitdroging. Dit gebeurt met oogdruppels die de patiënt neemt via correcte oogdruppelrichtlijnen of anders via speciale gels of kunsttranen. Vaak voorgeschreven medicijnen wanneer een infectie de oorzaak is van de aangezichtsverlamming, zijn antivirale geneesmiddelen (virus), antibiotica (bacteriën) en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen). Sommige patiënten krijgen een doorverwijzing naar een fysiotherapeut, een logopedist en/of een ergotherapeut. Mimetherapie is tevens een optie voor patiënten bij wie nog restverschijnselen in het gezicht aanwezig blijven. Als aangezichtsverlamming als gevolg van Bell’s palsy langer dan zes tot twaalf maanden aanhoudt, is plastische chirurgie aanbevolen zodat de patiënt in slaat is om de ogen te sluiten en het uiterlijk van het gezicht verbetert. Is kanker aanwezig, dan krijgt de patiënt chemotherapie, radiotherapie en/of chirurgie. Een aantal patiënten krijgt tot slot psychotherapie.

Prognose aangezichtsverlamming

De vooruitzichten zijn zeer variabel omdat de oorzaken van de aangezichtsverlamming zeer divers zijn. Sommige aandoeningen zoals Bell’s parese hebben een goede prognose omdat de symptomen veelal binnen zes tot acht weken verdwijnen. Bij een aantal andere ziekten, zoals een tumor, is het resultaat variabel. Soms houdt een aangezichtsverlamming blijvend aan, al is vaak nog wel verbetering mogelijk (tot 1,5 jaar na het optreden van de symptomen). De ernst van de uitval, de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt en de exacte oorzaak van de aandoening bepalen met andere woorden het uiteindelijke resultaat van de ziekte.

Complicaties aandoening

Wanneer de patiënt niet in staat is om het oog te sluiten, loopt hij risico op het ontwikkelen van een hoornvlieszweer.

Lees verder

• Bell’s palsy: Plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade
• Melkersson-Rosenthal syndroom: Symptomen aan gezicht
• Gebrek aan gezichtsuitdrukkingen: Oorzaken en symptomen
• Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen