Aangezichtsverlamming: Schade gezichtszenuw of hersengebied

Een aangezichtsverlamming (gezichtsverlamming, faciale parese) treedt op wanneer een patiënt niet meer in staat is om enkele of alle spieren aan één kant van het gezicht te bewegen. Dit komt door schade aan de gezichtszenuw of het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de controle van de gezichtsspieren. Meestal is dit het gevolg van een beroerte, een hersentumor, trauma, of Bell’s palsy (plotse zenuwschade door ontsteking van de gezichtszenuw). Deze aandoening kan leiden tot diverse problemen in het gezichtsgebied, zoals kwijlen, oog- en oorproblemen, pijn, en een verstoorde spierfunctie. De arts voert uitgebreide tests uit om de exacte oorzaak te bepalen en stemt daar de geschikte behandeling op af. Aangezien een breed scala aan mogelijke oorzaken kan leiden tot aangezichtsverlamming, is de prognose zeer variabel.

• Epidemiologie
• Prevalentie en incidente
• Leeftijd en geslacht
• Geografische spreiding
• Mechanisme
• Ontsteking van de aangezichtszenuw
• Virale infecties en immuunrespons
• Andere mechanismen: tumoren en trauma
• Oorzaken: Schade aan gezichtszenuw of hersengebied
• Risicofactoren
• Virale infecties
• Zwangerschap
• Leeftijd en geslacht
• Risicogroepen
• Mensen met een geschiedenis van herpesvirus
• Zwangere vrouwen
• Patiënten met auto-immuunziekten
• Geassocieerde symptomen
• Asymmetrie van het gezicht
• Problemen met gezichtsuitdrukkingen
• Pijn of ongemak
• Droge of tranende ogen
• Verminderde smaak en speekselproductie
• Overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis)
• Spierzwakte of spiertrekkingen
• Droge mond of kwijlen
• Veranderingen in gehoor of evenwicht
• Oogproblemen door cornea-expositie
• Alarmsymptomen
• Plotselinge verlamming of zwakte aan Één kant van het gezicht
• Pijn achter of rond het oor
• Verlies van smaak of gevoel in het gezicht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling gezichtsverlamming
• Prognose aangezichtsverlamming
• Complicaties
• Preventie van aangezichtsverlamming

Epidemiologie

Aangezichtsverlamming is een aandoening die gekarakteriseerd wordt door het verlies van spiercontrole aan één kant van het gezicht, vaak veroorzaakt door een ontsteking van de aangezichtszenuw. De prevalentie van aangezichtsverlamming varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de populatie.

Prevalentie en incidente

De prevalentie van aangezichtsverlamming wordt geschat op ongeveer 15 tot 30 per 100.000 mensen per jaar, afhankelijk van de specifieke oorzaak. De aandoening komt vaker voor bij volwassenen tussen de 15 en 60 jaar, hoewel het op elke leeftijd kan voorkomen. Bell’s palsy, de meest voorkomende oorzaak van aangezichtsverlamming, vertegenwoordigt ongeveer 70 tot 80% van de gevallen.

Leeftijd en geslacht

Aangezichtsverlamming komt bij beide geslachten voor, maar het wordt vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen, vooral tijdens de zwangerschap. Er is een piek in de incidentie tussen de 15 en 60 jaar, met een verhoogd risico voor mensen met een geschiedenis van virale infecties, zoals herpes simplex-virus.

Geografische spreiding

De geografische spreiding van aangezichtsverlamming varieert, maar het wordt overal ter wereld gezien. Er zijn geen duidelijke geografische of etnische voorkeuren voor het optreden van bell’s palsy of andere oorzaken van aangezichtsverlamming, hoewel bepaalde virale infecties die het zenuwstelsel aantasten, vaker in bepaalde regio’s kunnen voorkomen.

Mechanisme

Aangezichtsverlamming kan verschillende oorzaken hebben, maar de meest voorkomende is de ontsteking van de aangezichtszenuw (nervus facialis), wat leidt tot spierzwakte of -verlamming aan één kant van het gezicht. Het mechanisme van de aandoening varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Ontsteking van de aangezichtszenuw

De meeste gevallen van aangezichtsverlamming, vooral bell’s palsy, ontstaan door een ontsteking van de aangezichtszenuw, vaak als gevolg van een virale infectie zoals het herpes simplex-virus. Deze ontsteking leidt tot schade aan de zenuw, wat resulteert in spierzwakte of verlamming aan één kant van het gezicht.

Virale infecties en immuunrespons

Virale infecties zoals het herpes simplex-virus of het varicella-zoster-virus kunnen de aangezichtszenuw beïnvloeden, waardoor het zenuwweefsel ontstoken raakt en de zenuwfunctie verstoord wordt. De immuunrespons die op de infectie volgt, kan de zenuw verder beschadigen en de motorische functies van de spieren in het gezicht verstoren.

Andere mechanismen: tumoren en trauma

Naast infecties kunnen tumoren, trauma of vasculaire aandoeningen ook leiden tot aangezichtsverlamming. Tumoren die de zenuwcompressie veroorzaken, kunnen een mechanisme zijn voor het ontwikkelen van aangezichtsverlamming, hoewel deze gevallen zeldzamer zijn dan infectieuze oorzaken.

Oorzaken: Schade aan gezichtszenuw of hersengebied

Aangezichtsverlamming is meestal het gevolg van schade aan de gezichtszenuw, die signalen van de hersenen naar de spieren van het gezicht transporteert, of schade aan het hersengebied dat deze signalen naar de gezichtsspieren stuurt. De meest voorkomende oorzaken zijn Bell's palsy, een beroerte, een hersentumor, en trauma. Andere mogelijke oorzaken omvatten een breed scala aan infecties, tumoren, en systemische aandoeningen. Naast de bekende symptomen kan er soms ook lagoftalmie optreden, waarbij de patiënt de oogleden niet volledig kan sluiten.

Bell’s palsy
Bij verder gezonde individuen is gezichtsverlamming vaak te wijten aan Bell’s palsy. Dit is een aandoening waarbij de gezichtszenuw ontstoken raakt. De jaarlijkse incidentie van Bell’s palsy bedraagt ongeveer 20 gevallen per 100.000 personen. Vaak is een virale infectie, zoals het herpes simplex-virus, de oorzaak. Bell’s palsy begint meestal plotseling en kan voorafgegaan worden door symptomen zoals dysesthesieën (veranderde gevoeligheid van de huid), pijn, hyperacusis (verhoogde gevoeligheid voor geluid), dysgeusie (smaakstoornissen), en verminderde traanklierenfunctie.

Beroerte
Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen) kan ook een aangezichtsverlamming veroorzaken. Dit gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals spierzwakte aan één kant van het lichaam en een gebrek aan gezichtsuitdrukkingen.

Hersentumor
Aangezichtsverlamming door een hersentumor ontwikkelt zich vaak langzaam. De patiënt kan symptomen ervaren zoals hoofdpijn, epileptische aanvallen, of gehoorverlies.

Trauma
Bij pasgeborenen kan gezichtsverlamming optreden door trauma tijdens of vlak voor de geboorte. Dit komt vaker voor bij grotere baby's, langdurige bevallingen, het gebruik van tangverlossing, epidurale anesthesie, en andere bevallingsinterventies. Trauma bij oudere kinderen of volwassenen kan het gevolg zijn van hoogtegevallen, diepzeeduiken, blikseminslagen, of een schedelbreuk.

Andere oorzaken
Andere oorzaken van aangezichtsverlamming zijn onder meer:

• Acute hemorragische conjunctivitis (enterovirus 70)
• Acute porfyrie (symptomen aan huid of zenuwstelsel)
• Aids
• Bacteriële infecties, vaak gepaard met acute otitis media (middenoorontsteking) of otitis externa (buitenoorontsteking)
• Bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• Botulisme (infectieziekte met spierzwakte en verlamming)
• Cholesteatoom (tumor in het middenoor met afscheiding en gehoorverlies)
• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door Borrelia burgdorferi via een tekenbeet; ongeveer 10% ontwikkelt gezichtsverlamming, waarvan 25% bilaterale parese)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Dystrophia myotonica (autosomaal dominante spierziekte met symptomen zoals spierzwakte, cataract, slaperigheid, hartspieraandoening, testisatrofie en geestelijke afwijkingen)
• Encefalitis (hersenvliesontsteking)
• Neusbloeding
• Tumoren die druk uitoefenen op de gezichtszenuw
• Zwangerschap (in enkele gevallen)
• Externe otitis of otitis media (buitenoorontsteking)
• Gnathostomiasis
• Goedaardige letsels van de oorspeekselklier
• Möbius-syndroom (verlamming van aangezichts- en oogspieren)
• Ramsay Hunt-syndroom (duizeligheid, gezichtsverlamming, huiduitslag, oorproblemen)
• Hypertensie (verhoogde bloeddruk)
• Hyperthyreoïdie (versnelde werking van de schildklier)
• Influenza (griep)
• Klierkoorts
• Lepra
• Malaria
• Mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen)
• Mucormycose (schimmelinfectie aan hersenen, sinussen en longen, soms ook de ogen aantastend)
• Myasthenia gravis (spierzwakte aan gezicht, ledematen en ogen)
• Rabiës (virale infectie met aantasting van het centrale zenuwstelsel)
• Sarcoïdose (auto-immuunaandoening met symptomen aan longen, ogen, huid en zenuwstelsel)
• Scleroma
• Syfilis
• Tuberculose
• Vitamine A-tekort

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van aangezichtsverlamming kunnen verhogen. De meeste van deze risicofactoren zijn gerelateerd aan infecties, genetische predispositie en omgevingsfactoren.

Virale infecties

De aanwezigheid van virale infecties, vooral herpes simplex-virus en varicella-zoster-virus, vormt een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van aangezichtsverlamming. Deze virussen kunnen de zenuwen aantasten en ontstekingen veroorzaken die leiden tot verlamming van de aangezichtsspieren.

Zwangerschap

Zwangerschap is een bekende risicofactor voor aangezichtsverlamming, vooral in de tweede en derde trimester. Vrouwen in deze periode hebben een verhoogd risico op bell’s palsy, wat waarschijnlijk te maken heeft met hormonale veranderingen en veranderingen in het immuunsysteem.

Leeftijd en geslacht

De aandoening komt vaker voor bij volwassenen tussen de 15 en 60 jaar. Ouderen kunnen ook een verhoogd risico hebben, vooral als ze eerder ziekten of aandoeningen hebben gehad die het zenuwstelsel kunnen beïnvloeden. Vrouwen hebben een iets hoger risico, vooral tijdens de zwangerschap, terwijl mannen vaak ernstigere gevallen vertonen.

Risicogroepen

Aangezichtsverlamming kan elke persoon treffen, maar bepaalde groepen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van de aandoening. Deze risicogroepen zijn vaak te identificeren op basis van onderliggende gezondheidsproblemen of infectieuze voorgeschiedenis.

Mensen met een geschiedenis van herpesvirus

Patiënten die in het verleden een infectie met het herpes simplex-virus of het varicella-zoster-virus hebben gehad, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van bell’s palsy en andere vormen van aangezichtsverlamming. Dit geldt ook voor patiënten met een geschiedenis van gordelroos, aangezien het virus in de zenuwen blijft sluimeren en later opnieuw kan opflakkeren.

Zwangere vrouwen

Zwangerschap, vooral in het tweede en derde trimester, is een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van aangezichtsverlamming. De hormonale veranderingen die tijdens de zwangerschap optreden, kunnen het immuunsysteem beïnvloeden en het risico op ontstekingen in de aangezichtszenuw verhogen.

Patiënten met auto-immuunziekten

Patiënten met auto-immuunziekten zoals diabetes, reumatoïde artritis of lupus hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aangezichtsverlamming. Deze aandoeningen kunnen het immuunsysteem verzwakken of verstoord raken, waardoor de kans op ontstekingen in de zenuwen toeneemt.

Geassocieerde symptomen

Aangezichtsverlamming kan gepaard gaan met verschillende symptomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de ernst van de verlamming en de aangetaste zenuwstructuren. Deze symptomen kunnen variëren van milde ongemakken tot ernstige functionele beperkingen.

Asymmetrie van het gezicht

Een van de meest opvallende symptomen van aangezichtsverlamming is asymmetrie van het gezicht. Dit kan zich uiten in een hangend ooglid, een scheve mondhoek of een gebrek aan beweging aan één kant van het gezicht. Hierdoor kan de gezichtsuitdrukking worden verstoord, vooral tijdens praten, lachen of huilen.

Problemen met gezichtsuitdrukkingen

Patiënten met aangezichtsverlamming hebben vaak moeite met het uitvoeren van gezichtsuitdrukkingen, zoals glimlachen, fronsen of het sluiten van de ogen. Dit kan leiden tot frustratie en sociale beperkingen.

Pijn of ongemak

Bij sommige patiënten gaat de verlamming gepaard met pijn of een trekkend gevoel in het gezicht. Deze pijn kan gelokaliseerd zijn rond het oor, de kaak of de getroffen zenuwbanen.

Droge of tranende ogen

Aangezichtsverlamming kan leiden tot problemen met de oogfunctie. Het onvermogen om een oog volledig te sluiten kan resulteren in uitdroging van het hoornvlies, terwijl andere patiënten juist overmatig tranende ogen ervaren door een verstoring van de traanklierfunctie.

Verminderde smaak en speekselproductie

Wanneer de aangezichtszenuw (nervus facialis) is aangetast, kan dit ook invloed hebben op de smaakzin, vooral in het voorste gedeelte van de tong. Daarnaast kunnen patiënten last hebben van een verminderde speekselproductie, wat ongemak in de mond kan veroorzaken.

Overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis)

Bij betrokkenheid van de stapediusspier in het middenoor kan overgevoeligheid voor geluid optreden. Dit wordt veroorzaakt door een verminderde demping van geluiden, wat vooral hinderlijk kan zijn bij harde of plotselinge geluiden.

Spierzwakte of spiertrekkingen

Naast volledige verlamming kunnen patiënten spierzwakte ervaren of onwillekeurige spiertrekkingen aan de aangedane zijde van het gezicht. Deze spiertrekkingen kunnen een teken zijn van herstel, maar ook ongemak veroorzaken.

Droge mond of kwijlen

Patiënten kunnen een droge mond ervaren door een verminderde speekselproductie, maar ook moeite hebben met het beheersen van speeksel, wat kan leiden tot kwijlen.

Veranderingen in gehoor of evenwicht

Bij aandoeningen zoals het Ramsay-Hunt-syndroom, waarbij ook de gehoorzenuw wordt aangetast, kunnen gehoorverlies, oorsuizen (tinnitus) of zelfs problemen met balans en duizeligheid optreden.

Oogproblemen door cornea-expositie

Het onvermogen om het oog te sluiten kan leiden tot blootstelling van het hoornvlies (cornea), wat ernstige complicaties kan veroorzaken, zoals hoornvliesontsteking of zweren.

Alarmsymptomen

Het herkennen van de alarmsymptomen van aangezichtsverlamming is cruciaal voor een vroege diagnose en effectieve behandeling. De symptomen kunnen variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de verlamming.

Plotselinge verlamming of zwakte aan Één kant van het gezicht

Het meest kenmerkende symptoom van aangezichtsverlamming is plotselinge zwakte of verlamming aan één kant van het gezicht. Dit kan leiden tot moeite met het sluiten van het oog, hangende mondhoeken en asymmetrie van het gezicht. De verlamming komt meestal snel op, vaak binnen enkele uren tot dagen.

Pijn achter of rond het oor

In sommige gevallen kan pijn achter of rond het oor het eerste symptoom zijn, vooral bij bell’s palsy. Deze pijn kan voorafgaan aan de ontwikkeling van de verlamming zelf.

Verlies van smaak of gevoel in het gezicht

Patiënten kunnen ook een verlies van smaak ervaren op de voorkant van de tong aan de aangedane zijde van het gezicht. Dit kan gepaard gaan met een verminderd gevoel of gevoelloosheid in de huid van het gezicht.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Tijdens het vraaggesprek vraagt de arts naar de aard en locatie van de symptomen, recente ziektes of verwondingen, en eventuele andere symptomen zoals kwijlen, overmatig tranen van één oog, hoofdpijn, epileptische aanvallen, gezichtsproblemen, en zwakte of verlamming.

Lichamelijk onderzoek
De arts onderzoekt de patiënt door te vragen de voorhoofdsspier te fronsen (testen van de frontalisspier), het oog te sluiten (testen van de orbicularis oculi spier), te glimlachen, te fluiten en te blazen (testen van de buccinator spieren, orbicularis oris spier, jukbeenspier). Bij sommige patiënten worden foto's en video's gemaakt van de gezichtsmimiek voor verder onderzoek (mimetherapeutisch onderzoek).

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een bloedonderzoek uit om de bloedsuikerspiegel, bezinkingssnelheid en mogelijk een Lyme-test te controleren. Ook een CT-scan of MRI-scan van het hoofd en een elektromyografie (meting van elektrische spieractiviteit) zijn relevant. Bij oogproblemen wordt een oogonderzoek uitgevoerd. Indien er tranende ogen zijn, kan een Schirmertest worden ingezet om de traanproductie te meten. Ook kan een gehooronderzoek worden aanbevolen bij mogelijke oorproblemen.

Behandeling gezichtsverlamming

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak van de aangezichtsverlamming. Het is belangrijk om goede zelfzorgmaatregelen te nemen. De patiënt moet de voorgeschreven medicijnen volgen. Indien het oog niet volledig kan worden gesloten, moet het hoornvlies worden beschermd tegen uitdroging met oogdruppels, speciale gels, of kunsttranen. Bij een infectie als oorzaak kunnen antivirale geneesmiddelen , antibiotica [ARTIKEL=172274], en [ARTIKEL=172308]corticosteroïden worden voorgeschreven. Sommige patiënten worden doorverwezen naar een fysiotherapeut, logopedist, en/of ergotherapeut. Mimetherapie kan ook nuttig zijn voor patiënten met restverschijnselen. Als Bell’s palsy langer dan zes tot twaalf maanden aanhoudt, kan plastische chirurgie overwogen worden om de oogsluiting te verbeteren en het gezichtsuiterlijk te herstellen. Bij aanwezigheid van kanker kan chemotherapie, radiotherapie, en/of chirurgie worden toegepast. Psychotherapie kan in sommige gevallen nuttig zijn.

Prognose aangezichtsverlamming

De prognose varieert sterk afhankelijk van de oorzaak van de aangezichtsverlamming. Aandoeningen zoals Bell’s palsy hebben doorgaans een goede prognose, waarbij symptomen vaak binnen zes tot acht weken verdwijnen. Andere aandoeningen, zoals hersentumoren, kunnen variabele resultaten opleveren. Hoewel soms een aangezichtsverlamming blijvend kan zijn, is er vaak nog verbetering mogelijk tot 1,5 jaar na het optreden van de symptomen. De ernst van de uitval, de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt, en de exacte oorzaak van de aandoening beïnvloeden de uiteindelijke prognose.

Complicaties

Wanneer het oog niet kan worden gesloten, loopt de patiënt het risico op een hoornvlieszweer. Deze complicatie kan leiden tot ernstige schade aan het hoornvlies en vereisen intensieve behandeling om verdere complicaties te voorkomen.

Preventie van aangezichtsverlamming

Preventie van aangezichtsverlamming richt zich op het vermijden van de onderliggende oorzaken en risicofactoren. Hier zijn enkele maatregelen die kunnen helpen:

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het verminderen van het risico op aandoeningen die aangezichtsverlamming kunnen veroorzaken. Dit omvat:

• Het handhaven van een gezond dieet met voldoende voedingsstoffen.
• Regelmatige lichaamsbeweging en het behouden van een gezond gewicht.
• Het vermijden van overmatige alcoholconsumptie en het niet roken.

Zorg voor algemene gezondheid
Het monitoren en behandelen van chronische aandoeningen zoals diabetes en hypertensie kan helpen om het risico op beroertes en andere aandoeningen die gezichtsverlamming kunnen veroorzaken te verlagen.

Vaccinaties en medische zorg
Zorg ervoor dat u gevaccineerd bent tegen infecties zoals bof en influenza, die mogelijk gezichtsverlamming kunnen veroorzaken. Regelmatige medische controles kunnen helpen om ziekten vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Veiligheid en bescherming
Het nemen van voorzorgsmaatregelen om hoofd- en nekletsels te voorkomen, bijvoorbeeld door het dragen van geschikte bescherming bij risicovolle activiteiten, kan het risico op trauma aan de gezichtszenuw verminderen.

Preventie van virale infecties
In het geval van virale aandoeningen zoals herpes simplex, kan het volgen van preventieve maatregelen zoals het vermijden van directe contact met geïnfecteerde personen en het handhaven van goede hygiëne helpen om het risico op gezichtsverlamming door virale infecties te verminderen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunt u helpen het risico op aangezichtsverlamming te verlagen en uw algehele gezondheid te bevorderen.

Lees verder

• Bell’s palsy: Plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade
• Melkersson-Rosenthal syndroom: Symptomen aan gezicht
• Gebrek aan gezichtsuitdrukkingen: Oorzaken en symptomen
• Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen