Botulisme: Infectieziekte met spierzwakte en verlamming

Botulisme: Infectieziekte met spierzwakte en verlamming Botulisme is een zeldzame en ernstige infectieziekte die het gevolg is van het toxine van Clostridium botulinum, een anaërobe bacterie die voorkomt in besmette worst, vlees en conserven. Deze bacteriën komen het lichaam binnen via de voeding maar in zeldzame gevallen ook via open wonden. Het krachtige toxine veroorzaakt neurologische problemen zoals spierzwakte en verlammingen. Met een snelle behandeling herstelt een patiënt volledig, maar indien dit niet snel gebeurt, komt een patiënt te overlijden.

Epidemiologie ernstige infectieziekte

Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen door botulisme. De meeste patiënten krijgen op volwassen leeftijd de diagnose van botulisme. Bij infantiele botulisme is de gemiddelde leeftijd bij de diagnose drie maanden. Botulisme komt voorts wereldwijd voor.

Oorzaak en soorten: Besmette voeding of open wonden

Voedselbotulisme

Clostridium botulinum bevindt zich wereldwijd in de bodem en in onbehandeld water. Het produceert sporen die overleven in verkeerd bewaard of ingeblikt voedsel, waar ze een toxine produceren. De besmetting gebeurt wanneer de patiënt zelfs maar een kleine hoeveelheid van dit toxine eet, en veroorzaakt dan reeds een ernstige vergiftiging. Besmette voedingsmiddelen zijn groenten in blik, gezouten varkensvlees en ham, gerookt of rauwe vis en honing of glucosestroop, gebakken aardappelen gekookt in folie, wortelsap, en gehakte knoflook in olie.

Infantiel botulisme

Infantiel botulisme is eveneens gekend als "infantbotulisme" en "zuigelingenbotulisme". Dit vindt plaats wanneer een baby sporen eet en bacteriën in het maagdarmkanaal van de baby groeien. De meest voorkomende oorzaak van kindersterfte door botulisme is het eten van honing of glucosestroop, of het gebruik van fopspenen die besmette honing bevat. Clostridium botulinum bevindt zich bij sommige kinderen in de ontlasting. Zuigelingenbotulisme ontwikkelt zich wanneer de bacteriën in de darm groeien.

Wondbotulisme

Botulisme treedt eveneens op wanneer de bacteriën in open wonden terechtkomen en hierin toxines produceren. Deze vorm van botulisme gaat regelmatig gepaard met drugsgebruik maar het blijft wel een zeer zeldzame vorm van botulisme. De symptomen hiervan verschijnen veelal na ongeveer twee weken na blootstelling met het toxine.

Symptomen: Spierzwakte en verlamming

De symptomen verschijnen vaak 8-36 uur nadat de patiënt de bacterie in het lichaam terecht is gekomen via besmette voeding of een open wonde. In uitzonderlijke gevallen verschijnen de symptomen vier uur tot acht dagen na blootstelling met het toxine van de bacterie. De patiënt ontwikkelt een korte periode van algemene ziekteverschijnselen zoals vermoeidheid, zwakte en duizeligheid, maar geen koorts en geen bewustzijnsverlies. Daarna ontstaat spierzwakte en ervaart hij verlammingen, vooral aan de luchtwegen en de spieren.

Dubbelzien komt voor bij botulisme / Bron: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)Dubbelzien komt voor bij botulisme / Bron: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)
Volwassenen
Bij volwassenen treden volgende symptomen op

Zuigelingen

Symptomen bij zuigelingen met botulisme omvatten:
  • ademhalingsproblemen
  • constipatie
  • kwijlen
  • verlies van spierspanning (hypotonie)
  • voedingsproblemen en zwak zuigen
  • zwak huilen
  • zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek uit en bemerkt mogelijk één of meer van volgende symptomen:
  • afwezige of verminderde diepe peesreflexen
  • afwezige of verminderde slikreflex
  • een hangend ooglid (ptosis)
  • een verlies van spierfunctie, beginnend aan de bovenzijde van het lichaam en dit gaat dan naar beneden
  • geen koorts
  • paralytische darm
  • spraakgebrek
  • urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen)
  • wazig gezichtsvermogen

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een bloedonderzoek uit om het toxine te identificeren. Een ontlastingscultuur is eveneens nuttig. De bevestiging van de diagnose gebeurt aan de hand van een laboratoriumonderzoek van het verdachte voedsel.

Differentiële diagnose

De arts maakt soms een verkeerde diagnose en verwart botulisme dan met volgende aandoeningen:

Behandeling met medicijnen

De patiënt krijgt medicijnen, gekend als antitoxinen. Deze zorgen ervoor dat het toxine geproduceerd door de bacteriën verwijderd wordt. Heeft een patiënt ademhalingsproblemen, dan blijft hij in het ziekenhuis. Soms is een beademingstoestel nodig. Bij slikproblemen krijgt de patiënt vloeistof via een ader (intraveneus) toegediend. Antibiotica zijn nuttig voor een aantal maar zeker niet alle patiënten.

Prognose van blootstelling aan toxine van de bacterie

Een snelle behandeling vermindert het risico op het overlijden als gevolg van botulisme. De incidentie van botulisme is laag, maar het sterftecijfer is wel hoog als snelle diagnose en passende, onmiddellijke behandeling (vroege toediening van medicijnen en zorg voor de ademhaling) niet direct plaatsvindt. Het sterftecijfer van botulisme is afhankelijk van de leeftijd van de patiënt en het soort botulisme. Voedselbotulisme kent een totale mortaliteit van 5-10%. Het sterftecijfer van wondbotulisme bedraagt 15-17%. De kans op overlijden als gevolg van infantiel botulisme is meestal minder dan 1%.

Complicaties botulisme

Mogelijke complicaties als gevolg van botulisme zijn onder andere:
  • ademhalingsproblemen
  • aspiratiepneumonie (longontsteking door het inademen van vreemde stoffen)
  • een longontsteking (ontsteking van de onderste luchtwegen)
  • langdurige zwakte
  • maximaal één jaar neurologische problemen
  • mydriasis (verwijding van pupillen in het oog)

Preventie

Een zuigeling tot één jaar mag nooit honing of glucosestroop krijgen, zelfs niet om dit op een fopspeen te smeren. Uitpuilende blikjes of stinkende conserven verdwijnen in de vuilbak en consumeert men niet meer. Conserven koken gedurende dertig minuten vermindert het risico op botulisme. Verder is het belangrijk om in folie verpakte aardappelen in de schil heet te houden of in de koelkast te zetten, maar niet op kamertemperatuur te laten staan. Oliën met knoflook en andere kruiden evenals wortelsap plaatst men best in de koelkast die op 10 °C of lager is ingesteld.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Bacteriële voedselvergiftigingBacteriële voedselvergiftigingBij voedselvergiftiging treden symptomen als braken (overgeven) en diarree op. In veel gevallen gaan deze verschijnselen…
Botulisme, voedselvergiftigingBotulisme, voedselvergiftigingVoedselvergiftiging overkomt iedereen wel eens. Hierbij reageert het lichaam of toxine, een gif dat door de bacteriën wo…
Wat is met botulisme besmet zwemwater? Wat zijn de gevolgen?Wat is met botulisme besmet zwemwater? Wat zijn de gevolgen?Botulisme is een zeldzame ziekte die door oud voedsel of karkassen van dode dieren verspreid kan worden. Daarom kan besm…
Botulisme bij de mens: symptomen, diagnose en behandelingBotulisme bij de mens: symptomen, diagnose en behandelingBotulisme is een ernstige aandoening die zowel mens als dier kan treffen. Aanraking met een hoeveelheid van slechts 15 n…

Karbonkel: Huidaandoening met verzameling van steenpuistenKarbonkel: Huidaandoening met verzameling van steenpuistenEen karbonkel is een besmettelijke huidaandoening waarbij de patiënt gelijktijdig een verzameling van steenpuisten ontwi…
Donkere urine: Oorzaken, symptomen en preventieDonkere urine: Oorzaken, symptomen en preventieUrine heeft een geelachtige, bleke kleur. Donker gekleurde urine (diepgeel, bruin of kastanjebruin) is abnormaal. Eén va…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Mufidpwt, Pixabay
  • Botulism, http://www.nhs.uk/conditions/Botulism/Pages/Introduction.aspx, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Botulism, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs270/en/, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Botulism, https://medlineplus.gov/ency/article/000598.htm, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Diagnosis & Treatment, https://www.cdc.gov/botulism/testing-treatment.html, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/213311-differential-diagnoses#showall , geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Overview, http://emedicine.medscape.com/article/213311-overview#showall, geraadpleegd op 22 oktober 2016
  • Afbeelding bron 1: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 04-05-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.