Donkere urine: Oorzaken, symptomen en preventie

Urine heeft een geelachtige, bleke kleur. Donker gekleurde urine (diepgeel, bruin of kastanjebruin) is abnormaal. Eén van de oorzaken van donkere urine is te weinig vocht drinken. Maar soms wijst dit ook op een (ernstige) onderliggende aandoening. Dit is zeker het geval wanneer de donkere urine gepaard gaat met andere symptomen. De behandeling van donkere urine is afhankelijk van de oorzaak. Enkele zelfzorgtips zorgen ervoor dat iemand niet snel donkere urine ontwikkelt. Medisch advies is echter steeds aanbevolen bij pijn, geelzucht, blijvende donkere urine en/of de aanwezigheid van bloed in de urine. De arts bevraagt de patiënt steevast over zijn medicatiegebruik, voedingspatroon en de hoeveelheid van de vochtinname. Na een lichamelijk onderzoek voert hij vaak nog meerdere beeldvormende onderzoeken en laboratoriumtesten uit om de exacte oorzaak van de donkere urine te identificeren. Op deze manier is hij in staat om een gepaste behandeling toe te passen.

• Alcoholische leverziekte
• Acute pancreatitis
• Blaasstenen
• Chlamydia-infectie
• Galstenen
• Galwegobstructie
• Geelzucht
• Glomerulonefritis
• Hemolytische anemie
• Hepatitis
• Kanker
• Levercirrose
• Malaria
• Medicijnen
• Oververhitting
• Porfyrie
• Rhabdomyolyse
• Sikkelcelanemie
• Uitdroging (dehydratie)
• Voeding
• Preventie donkere urine

Alcoholische leverziekte

Deze aandoening is het gevolg van een chronisch alcoholmisbruik. Hierbij ontstaat schade aan de lever waardoor deze niet meer goed werkt. Alcoholische leverziekte evolueert mogelijk tot levercirrose. Bij alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose) treedt mogelijk donkere urine op.

Acute pancreatitis

Bij acute pancreatitis (plotse ontsteking van alvleesklier) is de alvleesklier ontstoken, wat leidt tot pijn en zwelling van de linkerzijde van de buik, in combinatie met misselijkheid, boeren en donkere urine.

Blaasstenen

In de blaas bevinden zich gekristalliseerde materialen wat leidt tot blaasstenen. Blaasstenen veroorzaken schade aan de blaas. Soms heeft dit zelfs een obstructie van de urinewegen tot gevolg. Bij de aanwezigheid van blaasstenen ontwikkelt de patiënt eveneens donkere urine.

Chlamydia-infectie

Chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën) is een seksueel overdraagbare aandoening (SOA), veroorzaakt door bacteriën. Deze aandoening veroorzaakt mogelijk eveneens donkere urine.

Galstenen

Galstenen (harde afzettingen in de galblaas met typische buikpijn (galkoliek) als symptoom) vormen zich vaak door de aanwezigheid van cholesterolin de galblaas. De patiënt heeft hierbij niet alleen donkere urine, maar hij ervaart ook buikpijn, koorts, een jeukende huid en geelzucht (icterus).

Galwegobstructie

De galwegen dragen gal naar de darmen om te helpen bij de spijsvertering. Als deze kanalen geblokkeerd zijn (galwegobstructie), heeft de patiënt niet enkel donkere urine, maar eveneens spijsverteringsproblemen.

Geelzucht

Bij geelzucht ontstaat een gele verkleuring van de huid of de ogen. Dit symptoom wijst veelal op een leverprobleem. Als de urine donker is en de huid of ogen verschijnen geel, dan is dit een indicatie van geelzucht.

Glomerulonefritis

Glomerulonefritis is een ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors. Deze vorm van een nierontsteking is vaak het gevolg van streptokokken, een bacterievorm. Deze nierziekte die vooral voorkomt bij kinderen en jongvolwassenen brengt oedeemvorming (vochtophoping in de weefsels) met zich mee. De patiënt verliest immers eiwitten en die houden het vocht in de bloedbaan vast. De bloeddruk stijgt bij glumerolunefritis want het vocht in de bloedvaten blijft zitten en daardoor stijgt het circulerend bloedvolume. De aandoening veroorzaakt een slechtere nierfunctie waarbij een donkere urine gepaard gaat.

Hemolytische anemie

Bij hemolytische anemie ontwikkelt de patiënt bloedarmoede die het gevolg is van een abnormale, vroegtijdige afbraak van bloed. Ook hierbij gaat een donkere kleur van de urine gepaard. Een zeldzame vorm van hemolytische anemie met afwijkende vormen van de rode bloedcellen is thalassemie. Dit gaat gepaard met botstructuurveranderingen, leververgroting (hepatomegalie); miltvergroting (splenomegalie), beenmerghyperplasie (toename van beenmerg) en een mongoloïd uiterlijk van de lijder.

Hepatitis

Hepatitis is de medische term voor leverontsteking, die meestal door een virus of anders een bacterie veroorzaakt is. Donkere urine gaat gepaard met een ontsteking van de lever.

Kanker

Bij de aanwezigheid van bloed in de urine (hematurie), is een medisch onderzoek steeds aanbevolen. Dit is een indicatie van een mogelijke vorm van kanker zoals onder andere alvleesklierkanker (tumor in alvleesklier met symptomen van geelzucht en buikpijn), blaaskanker, leverkanker en nierkanker.

Levercirrose

Bij levercirrose ontstaat een schrompeling van de lever. Dit start met nieuwvorming van bindweefsel (fibrose) dat later gaat schrompelen, waardoor de cellen van het aangetaste orgaan vernietigd worden en dit verhardt. Door het littekenweefsel dat zich ontwikkelt op het gezonde weefsel, verliest de lever langzaam de functie. Cirrose gaat eveneens gepaard met donkere urine.

Malaria

Een besmette mug brengt mogelijk malaria over aan patiënten. Volgende symptomen zijn mogelijk: anemie, een bloederige ontlasting, braken, coma, diarree, hoge koorts, hoofdpijn, krampen, misselijkheid, overvloedig zweten, milde tot ernstige rillingen en spierpijn.

Medicijnen

Sommige chemische stoffen in geneesmiddelen dragen bij tot donkere urine. Deze omvatten jodium, antimalariamiddelen, bepaalde bloedverdunners, laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie) met senna/cascara, antibiotica, spierverslappers, fenolvergiftiging, en methocarbamol.

Oververhitting

Door langdurige blootstelling aan zonlicht of warmere temperaturen ontstaat sneller uitdroging bij een patiënt, wat resulteert in donkere urine of flauwvallen.

Porfyrie

Porfyrie is een zeldzame erfelijke autosomaal dominante bloedaandoening waarbij een gestoorde productie is van hemoglobine, de ijzerhoudende kleurstof van de rode bloedcellen. Blaarvorming en huidafwijkingen komen vaak voor bij porfyria cutanea tarda, de meest voorkomende vorm van porfyrie. Porfyrie kenmerkt zich door porfyrinurie (de urine wordt donker bij het staan in het licht).

Rhabdomyolyse

Bij rhabdomyolyse gebeurt een afbraak van spierweefsel, wat tot gevolg heeft dat de inhoud van spiervezels in het bloed terechtkomt. Deze schadelijke stoffen veroorzaken nierschade. Daarnaast heeft de patiënt problemen met de spieren, de gewrichten en de urinewegen. Bij rhabdomyolyse treedt eveneens donker gekleurde urine op.

Sikkelcelanemie

Rode bloedcellen hebben normaal gezien een schijfachtige vorm wat makkelijk is om door de bloedvaten te gaan. Bij sikkelcelanemie ontstaan sikkelvormige cellen. Dit gaat naast donkere urine gepaard met bedplassen (door geassocieerde nierproblemen), frequente infecties, geelzucht (gele verkleuring van de ogen en de huid), overmatige vermoeidheid of prikkelbaarheid, anemie (bloedarmoede), pijn op de borst, zenuwachtigheid (bij baby's) en zwelling en pijn in de handen en de voeten.

Uitdroging (dehydratie)

Uitdroging is de meest voorkomende reden voor donkere urine. Voldoende vocht zorgt voor een lichtgele of zelfs heldere urine. Des te meer een patiënt is uitgedroogd (gedehydrateerd), des te donkerder de urine is. Wanneer het lichaam niet voldoende water ontvangt, verhoogt de concentratie urobiline in de urine. Urobiline is een afvalproduct, dat voortvloeit uit de afbraak van hemoglobine, wat nodig is voor de vernieuwing van de bloedcellen. Verwardheid, duizeligheid of zwakte zijn symptomen van ernstige uitdroging. Het is bijgevolg belangrijk om steeds vocht in te nemen.

Voeding

Sommige voedingsproducten maken de kleur van de urine donkerder. Deze omvatten aloë, (tuin)bonen, rabarber, sorbitol, bieten, bramen, caroteen en B-vitaminen. Daarnaast zorgen bepaalde kleurstoffen van voedingsmiddelen voor donkere urine.

Preventie donkere urine

Voldoende vocht innemen is belangrijk om uitdroging te voorkomen. Daarnaast zorgt de patiënt voor een gezonde levensstijl. Dit omvat een goede, gezonde en evenwichtige voeding, regelmatige beweging en een beperkt alcoholgebruik.