Karbonkel: Huidaandoening met verzameling van steenpuisten

Een karbonkel is een besmettelijke huidaandoening waarbij de patiënt meerdere, gelijktijdig ontwikkelende steenpuisten heeft. Deze geïnfecteerde massa's zijn gevuld met vocht, pus en dood weefsel. Een karbonkel is een gezwollen, pijnlijke knobbeltje dat meestal vol pus zit. Naast de zichtbare symptomen kunnen sommige patiënten ook algemene begeleidende symptomen ervaren. Meestal genezen patiënten snel, omdat het pus spontaan of met behulp van zelfzorgmaatregelen naar buiten komt. In andere gevallen kan het nodig zijn om antibiotica te gebruiken of om een arts het pus te laten draineren. Er zijn echter enkele (ernstige) complicaties mogelijk. Een goede algemene gezondheid en hygiëne kunnen helpen om sommige huidinfecties veroorzaakt door stafylokokken te voorkomen.

• Synoniemen van karbonkel
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Bacteriën dringen de huid binnen
• Besmettelijkheid van een karbonkel
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijnlijke rode knobbel met pus
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van karbonkels

Synoniemen van karbonkel

Een karbonkel is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Carbunculus
• Karbunkel
• Negenoog
• Steenpuist (in de praktijk verwijst dit naar een zeer grote en ernstige vorm van een steenpuist)

Epidemiologie

De karbonkel (of furunkel) is een veelvoorkomende huidaandoening die zich manifesteert als een pijnlijke, etterende bult, vaak op het gezicht, de nek of de rug. Karbonkels komen vaker voor in bepaalde populaties en leeftijdsgroepen, hoewel ze in de meeste gevallen zelfbeperkend zijn.

Prevalentie en incidentie

De exacte prevalentie van karbonkels is moeilijk vast te stellen, aangezien de aandoening vaak als een minder ernstige huidinfectie wordt behandeld zonder dat een gedetailleerde diagnose wordt gesteld. Schattingen suggereren dat karbonkels een veelvoorkomend probleem zijn, vooral bij volwassenen, en ze kunnen zich vaker voordoen in warmere klimaten, waar zweet en bacteriële infecties vaker voorkomen.

Geslacht en leeftijd

Hoewel zowel mannen als vrouwen getroffen kunnen worden, komt de karbonkel iets vaker voor bij mannen, met een piekincidentie tussen de 20 en 50 jaar. Ouderen kunnen ook getroffen worden, vooral in gevallen van verminderde immuniteit.

Geassocieerd met bepaalde infecties

Karbonkels worden vaak geassocieerd met infecties van de huid door de bacterie Staphylococcus aureus. Personen met een voorgeschiedenis van herhaalde huidinfecties, zoals bij eczeem of schimmelinfecties, kunnen een verhoogd risico lopen.

Mechanisme

Een karbonkel ontstaat wanneer een haarzakje, meestal door een bacteriële infectie, geïnfecteerd raakt en ontstoken is. De bacterie Staphylococcus aureus is de meest voorkomende oorzaak van de infectie, hoewel andere bacteriën ook een rol kunnen spelen. Het mechanisme omvat zowel de infectie als de reactie van het immuunsysteem.

Infectie van het haarzakje

De bacteriën die de karbonkel veroorzaken, dringen het haarzakje binnen, wat leidt tot een ontstekingsreactie. Dit veroorzaakt zwelling, roodheid en pijn in het getroffen gebied. Het immuunsysteem reageert door witte bloedcellen naar de plaats van infectie te sturen, wat bijdraagt aan de vorming van pus.

Ontstekingsreactie

De reactie van het lichaam op de infectie resulteert in de ophoping van pus in het geïnfecteerde haarzakje, wat leidt tot de vorming van de karakteristieke pijnlijke bult die typisch is voor een karbonkel. In ernstigere gevallen kunnen meerdere haarzakjes tegelijk worden geïnfecteerd, wat kan leiden tot de ontwikkeling van meerdere karbonkels in een cluster.

Oorzaken: Bacteriën dringen de huid binnen

De meeste karbonkels worden veroorzaakt door de bacterie “Staphylococcus aureus”. Deze bacteriën leven normaal gesproken op het huidoppervlak, in de keel en in de neus. Ze dringen de huid binnen via een haarfollikel, een kleine schaafwond of een ander huidletsel.

Besmettelijkheid van een karbonkel

Een karbonkel is besmettelijk en kan andere lichaamsdelen of andere personen infecteren. Vanwege de hoge besmettelijkheid ontwikkelen vaak meerdere familieleden tegelijkertijd een karbonkel. Soms is het echter niet mogelijk om de exacte oorzaak van een karbonkel te achterhalen.

Risicofactoren

Een karbonkel ontstaat sneller onder de volgende omstandigheden:

• Bij wrijving van kleding
• Door het scheren
• Op latere leeftijd
• Bij een slechte algemene gezondheid
• Bij slechte hygiëne
• Overgewicht
• Bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), dermatitis (huidontsteking), nierziekten, leverziekten en een verzwakt immuunsysteem: Deze patiënten hebben een verhoogd risico op stafylokokkeninfecties die karbonkels veroorzaken.

Risicogroepen

Hoewel iedereen een karbonkel kan ontwikkelen, zijn er bepaalde groepen die een hoger risico lopen vanwege genetische, gedrags- of gezondheidsfactoren. Het begrijpen van deze risicogroepen kan helpen bij preventieve maatregelen.

Mannen van middelbare leeftijd

Mannen tussen de 20 en 50 jaar lopen vaak een groter risico, mogelijk vanwege hormonale factoren en hogere blootstelling aan bacteriën in bepaalde beroepsomgevingen.

Mensen met een voorgeschiedenis van huidinfecties

Personen die eerder huidinfecties hebben gehad, zoals furunkels of carbunculoses, hebben een verhoogde kans om opnieuw getroffen te worden. Deze herhaalde infecties kunnen de huid en het immuunsysteem verzwakken.

Patiënten met diabetes of andere chronische aandoeningen

Patiënten met diabetes of andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van karbonkels. Bij deze patiënten kan het lichaam minder goed reageren op infecties.

Symptomen: Pijnlijke rode knobbel met pus

Karbonkel

Karbonkels kunnen zich ontwikkelen op elke plek waar haargroei aanwezig is, maar ze komen het vaakst voor op de rug en in de nek. Ze kunnen ook op de billen, dijen, liezen en oksels voorkomen. Een karbonkel wordt gekenmerkt door een pijnlijk, gezwollen knobbeltje of massa onder de huid. De grootte varieert van een erwt tot een golfbal. Het uiterlijk is rood en geïrriteerd, met een koolachtig centrum dat pus bevat. Het karbonkel kan vochtig of korstig zijn en soms verspreidt het zich naar andere delen van de huid.

Algemene symptomen

Naast het zichtbare karbonkel kunnen de volgende symptomen optreden:

• Algemeen ongemak
• Jeukende huid voordat het karbonkel zich ontwikkelt
• Koorts
• Misselijkheid
• Vermoeidheid

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om de vroege tekenen van een karbonkel te herkennen, zodat deze snel kunnen worden behandeld. In sommige gevallen kunnen de symptomen wijzen op een ernstigere infectie die medische interventie vereist.

Pijnlijke, gezwollen bult

Het belangrijkste alarmsymptoom van een karbonkel is een pijnlijke, gezwollen bult die zich vormt rondom een haarzakje. De bult is vaak rood en kan in de loop van de tijd groter worden.

Koorts en algemene malaise

In gevallen van een ernstige infectie kan de patiënt koorts ontwikkelen, wat wijst op een systemische reactie op de infectie. Algemene malaise, vermoeidheid en spierpijn kunnen ook optreden, wat wijst op de verergering van de infectie.

Verergering van de symptomen

Wanneer de symptomen verergeren, bijvoorbeeld door een toename van de pijn of de grootte van de bult, of als pus zich uitbreidt, is het belangrijk om medische hulp in te schakelen.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de huid en voert een grondig lichamelijk onderzoek uit. Dit omvat het identificeren van symptomen en het controleren op gezwollen lymfeklieren (in de hals, oksels en liezen). Voor bevestiging van de diagnose neemt de arts een monster pus uit de wond en stuurt dit naar een laboratorium voor verdere analyse. Dit helpt te bepalen welke bacteriën het pus bevat, wat nodig is voor een effectieve behandeling.

Behandeling

Zelfzorg

Karbonkels lekt meestal uit en geneest binnen twee weken. Het toepassen van een warme, vochtige doek op het karbonkel kan het uitlekken versnellen en het herstel bevorderen. De patiënt moet meerdere keren per dag een schone, warme vochtige doek op het karbonkel leggen. Het zelf snijden of uitknijpen van een karbonkel wordt sterk afgeraden, omdat dit de infectie kan verspreiden en de symptomen kan verergeren.

Professionele medische zorg

Professionele medische zorg is noodzakelijk in de volgende gevallen:

• Wanneer het karbonkel zich op de wervelkolom of in het midden van het gezicht bevindt
• Wanneer het karbonkel na twee weken nog steeds aanwezig is
• Wanneer het karbonkel gepaard gaat met koorts of andere systemische symptomen
• Wanneer het karbonkel vaak terugkeert

Vooral karbonkels in de nek of rond het oor vereisen medische behandeling om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt naar de hersenen. De arts kan antibacteriële zeep en antibiotica voorschrijven, zowel topisch als oraal. Bij grote of diepe karbonkels kan de arts besluiten het pus te draineren (pus afvoeren).

Prognose

De prognose voor patiënten met een karbonkel hangt sterk af van de ernst van de infectie en de behandeling. In de meeste gevallen kunnen karbonkels effectief worden behandeld met antibiotica of chirurgische drainage.

Milde gevallen

In gevallen van milde karbonkels kunnen de symptomen meestal vanzelf verdwijnen met een combinatie van goede hygiëne en mogelijk antibiotica. De meeste patiënten herstellen zonder langdurige complicaties.

Ernstige gevallen

In ernstigere gevallen, waar meerdere karbonkels zich ontwikkelen of wanneer de infectie niet goed reageert op de behandeling, kunnen ziekenhuisopnames of chirurgische drainage noodzakelijk zijn. Wanneer de infectie zich uitbreidt naar andere delen van het lichaam, kunnen er complicaties zoals sepsis optreden.

Complicaties

Als een karbonkel niet behandeld wordt, kunnen de volgende complicaties optreden:

• Blijvende huidlittekens
• Een abces in de hersenen, huid, ruggenmerg of organen (zoals de nieren)
• Een bloedvergiftiging (sepsis)
• Endocarditis (ontsteking van de binnenwand van het hart)
• Osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg, meestal uitbreidend naar het bot en de omliggende weefsels)
• Verspreiding van de infectie naar andere gebieden

Preventie van karbonkels

Aangezien deze huidinfectie besmettelijk is, is het belangrijk om voorzorgsmaatregelen te nemen om de verspreiding van de infectie te voorkomen. De volgende tips helpen bij het handhaven van een goede hygiëne:

• Gebruik geen gedeelde washandjes of handdoeken.
• Vervang verbanden regelmatig en gooi ze weg in een goed afgesloten zak.
• Was kleding, washandjes, handdoeken, beddengoed en andere voorwerpen die in contact zijn gekomen met besmette gebieden in zeer heet (bij voorkeur kokend) water.
• Was je handen grondig met zeep en warm water na contact met een karbonkel.

Lees verder

• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen