Karbonkel, groep steenpuisten

Een karbonkel, soms negenoog of koolzweer genoemd, bestaat uit een groep steenpuisten. Iedereen krijgt wel eens te maken met een steenpuist, vaak een onschuldige puist die hard aanvoelt en gevuld is met pus. Een steenpuist is een ontstoken haarzakje en wordt veroorzaakt door een bacterie die als normale bewoner op de huid aanwezig is, maar in bepaalde gevallen voor infectie zorgt. Een groep steenpuisten naast elkaar of zelfs in elkaar overvloeiend noemen we een karbonkel. Vaak zien we dit in de nek of dijen. Behandeling kan door middel van wegsnijden/ opensnijden en antibiotica.

Wat is een karbonkel?

Een karbonkel wordt ook wel een negenoog of een koolzweer genoemd. Het gaat hier om een groep steenpuisten die vaak in de nek of de dijen voorkomt maar ook op andere plaatsen op het lichaam kan ontstaan. Het komt vrij weinig voor bij kinderen en meer bij jong volwassenen.

Het ontstaan van steenpuisten

Een steenpuist wordt ook wel furunkel genoemd. Het gaat hier om een infectie van een haarzakje. Steenpuisten ontstaan vaak daar waar het behaard is en waar er wrijving ontstaat, zoals de dijen en de bilnaad. Een infectie met stafylokokken is hier de oorzaak van. Dit is een groep bacteriën (voor steenpuisten Staphylococcus areus) dat vaak bij mensen in de neus en op de huid voorkomt zonder ziekte te veroorzaken, maar bij verminderde afweer steenpuisten kan veroorzaken. Na infectie ontstaat er een rode en kleine knobbel op de huid die hard aanvoelt, vandaar de naam steenpuist. Aanraking van de steenpuist kan pijnlijk zijn. De huid om de steenpuist is vaak rood en ziet er gezwollen uit, ook kan deze wat warm aanvoelen.

Wanneer de steenpuist rijp is, wat een aantal dagen duurt, ontstaat er een zwarte kop bovenop de steenpuist. Deze kop barst gemakkelijk open waarna en ontstekingsvloeistof in de vorm van etter/ pus naar buiten komt, soms voorzien van bloed. Als eerste komt er vaak een prop uit die bestaat uit dode cellen. De inhoud van de steenpuist bevat bacteriën die weer voor herbesmetting kunnen zorgen.

Een groep van steenpuisten

Wanneer er een aantal haarzakjes naast elkaar ontstoken raken dan ontstaat er een groepje steenpuisten. Dit wordt dan ook een karbonkel genoemd. Een karbonkel bestaat dus uit meerdere steenpuisten oftewel puskoppen (de harde zwarte koppen). Het vaakst zien we dit in de dijen of in de nek ontstaan. Mensen met overgewicht, een slechte afweer, huidaandoeningen waarbij ze zich krabben of mensen met suikerziekte (diabetes) krijgen eerder een karbonkel. Hoewel dit risicogroepen zijn, kunnen ook andere groepen mensen ermee te maken krijgen. Bijna iedereen draagt de bacterie op een bepaald moment in zijn of haar leven op het lichaam mee.

Symptomen

Een karbonkel ziet eruit als een groep steenpuisten die dicht op elkaar liggen of zelfs vloeiend in elkaar overgaan. De huid om de karbonkel heen is rood en gezwollen. De karbonkel voelt vaak pijnlijk aan en aanraking is soms zeer pijnlijk. De steenpuisten onderling vertonen na enkele dagen een zwarte puskop die op spanning staat door de pus en dode cellen die erin zitten. Een karbonkel in de nek kan gevaarlijk zijn, omdat de bacteriën zich daar via de bloedbaan naar de hersenen kunnen verspreiden. Dit kan een ernstige en dodelijke infectie in de hersenen veroorzaken. Op andere plaatsen op het lichaam is een karbonkel meestal ongevaarlijk maar kan wel voor veel pijnklachten en hinder zorgen. Daarnaast ziet een karbonkel er niet fraai uit. In zeldzame gevallen zullen de bacteriën vanuit de karbonkel de bloedbaan inkomen en daar andere organen dan de hersenen aantasten. Het hart kan ook aangetast worden, iets wat uiterst gevaarlijk is maar gelukkig zelden voorkomt.

Een karbonkel reikt dieper in de huid dan een gewone steenpuist. De karbonkel gaat tot in het onderhuids bindweefsel en zorgt voor sterfte van de huid. Vandaar het feit dat de karbonkel gevuld is met afgestorven weefsel.

Behandeling

De beste behandeling is het verwijderen van de pus. De arts kan de karbonkel opensnijden waarna de pus wegloopt. De huid eromheen moet goed ontsmet worden om herbesmetting te voorkomen. Soms gebruikt de arts een injectienaald om de pus te verwijderen. Vaak wordt er nog een antibioticum toegediend, meestal in de vorm van een kuur. Hierdoor wordt de veroorzaker, de bacterie Staphylococcus areus, gedood. Toch is het mogelijk dat na enige tijd weer opnieuw een steenpuist of een groep steenpuisten ontstaat. Ook kan er gedurende langere periode achter elkaar een karbonkel ontstaan. Ook in deze gevallen zal er zeker antibiotica worden toegediend om de veroorzaker weg te nemen.

Wanneer een karbonkel niet wordt behandeld zal deze uitgroeien en ongeveer 5 tot 10 centimeter in doorsnede worden. Na enkele dagen verschijnen er meerdere zwarte puskoppen in de karbonkel. Uiteindelijk zullen deze uit zichzelf openbreken. Hierdoor verdwijnt de spanning die op de steenpuisten staan en nemen pijnklachten af. Het nadeel is dat de inhoud van de steenpuisten vol bacteriën zit, die weer voor een nieuwe infectie kunnen zorgen.