Schaafwonden: Symptomen en behandeling van schaafplekken

Een schaafwonde (ook wel schaafwond genoemd) is een veelvoorkomend type letsel dat optreedt wanneer de huid wordt geschaafd of afgescheurd. Meestal betreft een schaafwond een oppervlakkige verwonding waarbij de bovenste huidlaag (de opperhuid) wordt afgeschraapt of afgewreven. In sommige gevallen kan de schaafwond ook dieper in de huid doordringen, wat resulteert in meer schade. Schaafwonden ontstaan vaak bij een krachtig valincident, glijden of borstelen tegen een ruw, hard oppervlak. Het is belangrijk om schaafwonden op de juiste manier te behandelen om infecties te voorkomen en het genezingsproces te versnellen.

• Synoniemen schaafwond
• Epidemiologie
• Verhoogd risico bij kinderen
• Ouderen en verhoogd risico op vallen
• Mechanisme
• Wrijving en schuring als belangrijkste oorzaak
• Diepte van de schade door langdurige wrijving
• Oorzaken van schaafwonden
• Typen schaafwonden
• Risicofactoren
• Fysieke activiteit en sport
• Veroudering en verminderde huidweerstand
• Risicogroepen
• Kinderen
• Ouderen
• Symptomen van een schaafwonde
• Locatie
• Ernst
• Alarmsymptomen
• Diagnose
• Visuele inspectie van de wond
• Differentiële diagnose
• Onderzoeken
• Microbiologisch onderzoek bij infectie
• Beeldvorming in complexe gevallen
• Behandeling van schaafwonden
• Wonde reinigen
• Milde bloeding stoppen
• Wonde zelf verzorgen
• Prognose van schaafwonden
• Genezingstijd bij oppervlakkige schaafwonden
• Langdurige genezing bij diepere schaafwonden
• Complicaties
• Preventie van schaafwonden
• Beschermende kleding bij sport en recreatie
• Veiligheid en voorzorgsmaatregelen

Synoniemen schaafwond

Schaafwonden worden ook wel aangeduid met de volgende termen:

• Abrazies
• Erosies
• Scrapes
• Abrasions

Epidemiologie

Schaafwonden, ook wel bekend als abrasies, komen wereldwijd veel voor en behoren tot de meest voorkomende huidaandoeningen. Ze ontstaan wanneer de huid door een extern object of oppervlak wordt geschaafd, waarbij de oppervlakkige huidlagen worden beschadigd. Schaafwonden komen voor bij zowel kinderen als volwassenen en kunnen variëren in ernst, afhankelijk van de kracht van de schuring en de locatie van de wond. Ze worden vaak veroorzaakt door valpartijen, verkeersongevallen, sportactiviteiten of contact met ruw terrein.

Verhoogd risico bij kinderen

Kinderen vormen een risicogroep voor het oplopen van schaafwonden, aangezien zij tijdens het spelen of fietsen vaak vallen. De huid van kinderen is dunner en gevoeliger, waardoor de kans op beschadiging groter is. In stedelijke gebieden waar kinderen vaker buiten spelen, zoals op speelplaatsen of in de buurt van verkeer, komen schaafwonden ook vaker voor.

Ouderen en verhoogd risico op vallen

Ouderen vormen een andere risicogroep, vooral wanneer zij moeite hebben met evenwicht of mobiliteit. In deze groep komen schaafwonden vaak voor bij het vallen, vooral omdat de huid dunner wordt naarmate men ouder wordt. Dit verhoogt de kans op diepe schaafwonden en complicaties zoals infecties.

Mechanisme

Schaafwonden ontstaan wanneer een externe kracht, zoals wrijving of schuring, de huid van het lichaam raakt, vaak op een manier die de opperhuid beschadigt zonder dat er veel bloedvaten worden doorboord. Dit leidt tot de afschuring van de bovenste huidlaag, wat resulteert in een rode, geïrriteerde huid. Het mechanisme kan variëren, afhankelijk van de aard van het incident. Bij een val op een hard oppervlak kan de wrijving tussen de huid en het oppervlak leiden tot oppervlakkige beschadiging van de huidcellen. Schaafwonden kunnen ook ontstaan bij het contact met bepaalde materialen zoals asfalt of ruw steen, die een schurend effect hebben.

Wrijving en schuring als belangrijkste oorzaak

De belangrijkste oorzaak van schaafwonden is wrijving of schuring tussen de huid en een extern object. Dit kan bijvoorbeeld optreden wanneer iemand valt op een ruwe ondergrond, zoals asfalt of grind. De kracht van de wrijving beschadigt de opperhuid, wat resulteert in een schaafwond.

Diepte van de schade door langdurige wrijving

De ernst van een schaafwond hangt af van de duur en kracht van de schuring. Hoe langer de huid in contact blijft met een schurend oppervlak, hoe dieper de schade kan zijn. In sommige gevallen kunnen schaafwonden leiden tot het blootstellen van de onderliggende huidlagen, wat genezing bemoeilijkt.

Oorzaken van schaafwonden

Schaafwonden ontstaan meestal wanneer de huid tijdens beweging in contact komt met een ruw of schurend oppervlak, waardoor de bovenste lagen van de opperhuid worden afgekrast. Dit kan gebeuren door een val, een schuifbeweging over een ruw oppervlak, of een botsing met een scherp object.

Typen schaafwonden

Schaafwonden worden ingedeeld op basis van de ernst:

• Eerstegraads schaafwond: Treft alleen de opperhuid.
• Tweedegraads schaafwond: Tast zowel de opperhuid als de lederhuid (de tweede huidlaag) aan.
• Derdegraads schaafwond: Veroorzaakt schade aan de diepere onderhuidse laag naast de opperhuid en de lederhuid.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het oplopen van een schaafwond kunnen vergroten. Deze factoren kunnen variëren van externe omstandigheden tot fysieke of medische eigenschappen van de patiënt.

Fysieke activiteit en sport

Sporten zoals fietsen, skateboarden, hardlopen en voetballen verhogen het risico op schaafwonden, vooral bij jonge mensen die actief zijn en veel in beweging zijn. Ongevallen in het verkeer, zoals vallen van een fiets of motorfiets, dragen ook bij aan het ontstaan van schaafwonden.

Veroudering en verminderde huidweerstand

Ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem of een verminderde huidweerstand lopen een verhoogd risico op het oplopen van ernstigere schaafwonden. De huid van ouderen is dunner, waardoor schaafwonden vaak dieper en moeilijker te genezen zijn. Ook hebben mensen met diabetes of andere chronische aandoeningen een verhoogd risico op complicaties bij schaafwonden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het oplopen van schaafwonden, en het herkennen van deze risicogroepen is belangrijk voor preventieve maatregelen.

Kinderen

Kinderen zijn vaak betrokken bij sportieve activiteiten of spelen buiten, waardoor ze vatbaar zijn voor schaafwonden door vallen. Omdat de huid van kinderen gevoeliger is, kunnen schaafwonden dieper of ernstiger zijn. Preventie kan onder andere het dragen van beschermende kleding omvatten, zoals kniebeschermers en elleboogbeschermers.

Ouderen

Ouderen, vooral degenen met een verminderd evenwicht of mobiliteit, lopen een verhoogd risico op vallen, wat leidt tot schaafwonden. Het verouderingsproces zorgt ervoor dat de huid dunner wordt, waardoor deze kwetsbaarder is voor beschadiging. Het risico op infecties is ook groter bij ouderen, dus extra zorg bij de behandeling van schaafwonden is essentieel.

Symptomen van een schaafwonde

Locatie

Schaafwonden komen vaak voor op onbeschermde lichaamsdelen zoals knieën, schenen, handen, ellebogen en enkels. Deze gebieden zijn vaak bedekt met een dunne huidlaag en hebben minder onderhuidse vetlagen, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor schaafwonden. Andere lichaamsdelen zoals de buik, billen en dijen hebben een dikkere huid en meer vet, waardoor ze minder snel schaafwonden oplopen.

Ernst

Schaafwonden variëren in grootte en ernst afhankelijk van de kracht van de schurende actie en de omvang van het getroffen lichaamsoppervlak:

Mild
Bij een milde schaafwond is alleen de opperhuid aangetast. Deze wonden veroorzaken meestal geen ernstige bloedingen of littekens omdat de dermis intact blijft.

Ernstig
Ernstigere schaafwonden kunnen diep in de dermis doordringen en mogelijk ook bloedingen veroorzaken. Deze wonden kunnen gepaard gaan met aanzienlijke pijn door blootstelling van zenuwuiteinden in de diepere huidlagen. Derdegraads schaafwonden hebben een grotere kans op infecties en kunnen littekens veroorzaken, zelfs na genezing.

Alarmsymptomen

Hoewel de meeste schaafwonden geen medische noodhulp vereisen, zijn er situaties waarin het noodzakelijk is om medische hulp te zoeken:

• De schaafwond beslaat een groot gebied van het lichaam.
• De schaafwond bevindt zich nabij het oog.
• De snede van de wond is dieper dan 0,5 cm.
• De wond is moeilijk schoon te maken, bevat vuil of vreemde voorwerpen.
• De wond ziet er breed, gapend en gekarteld uit.
• Er is sprake van een grote schaafwond op het gezicht.
• Er is een lichaamsvreemd voorwerp in de huid.
• Er is een verdoofd of duizelig gevoel na het ongeval.
• Een wondbloeding stopt niet na tien minuten druk.
• Er is gevoelloosheid in het gebied van de schaafwond.
• Het letsel werd veroorzaakt door een roestig of zeer vuil voorwerp.
• Het onderliggende vet of spier is zichtbaar.
• Tekenen van een huidinfectie: warmte, zwelling, roodheid, pusafscheiding, toenemende pijn of koorts.

Diagnose

De diagnose van schaafwonden wordt vaak gesteld op basis van de medische geschiedenis en de lichamelijke beoordeling van de wond. Artsen zullen de aard van de schaafwond evalueren, evenals de diepte, de locatie en het al dan niet optreden van complicaties. Bij een lichamelijk onderzoek wordt gelet op tekenen van infectie, zoals roodheid, zwelling, of pus. Meestal zijn er geen uitgebreide diagnostische tests nodig om schaafwonden vast te stellen, aangezien de symptomen vaak direct zichtbaar zijn en de aandoening doorgaans eenvoudig is.

Visuele inspectie van de wond

Een arts zal de wond visueel inspecteren om te bepalen of het een oppervlakkige schaafwond is of dat er sprake is van een diepere beschadiging van de huidlagen. De inspectie helpt ook om het type wond vast te stellen, wat belangrijk is voor het bepalen van de juiste behandeling.

Differentiële diagnose

Hoewel schaafwonden vaak eenvoudig te herkennen zijn, kunnen sommige verwondingen die op een schaafwond lijken, andere huidproblemen zijn, zoals brandwonden of insectenbeten. In dergelijke gevallen kan het nodig zijn om aanvullende vragen te stellen over het incident en de omstandigheden, en mogelijk aanvullende tests uit te voeren om andere aandoeningen uit te sluiten.

Onderzoeken

In de meeste gevallen is een fysiek onderzoek voldoende om schaafwonden te diagnosticeren. Er kunnen echter aanvullende onderzoeken nodig zijn, vooral als de wond tekenen van infectie vertoont of als de wond zich diep in de huidlagen bevindt. In sommige gevallen kan de arts besluiten om een microbiologisch onderzoek uit te voeren om de aanwezigheid van bacteriën of andere pathogenen te controleren.

Microbiologisch onderzoek bij infectie

Wanneer er tekenen van infectie zijn, zoals toegenomen pijn, zwelling of pusvorming, kan de arts een monster van de wond nemen voor microbiologisch onderzoek. Dit helpt om te bepalen welk type bacterie de infectie veroorzaakt en welke antibiotica effectief zouden zijn voor de behandeling.

Beeldvorming in complexe gevallen

In zeldzame gevallen, wanneer een schaafwond zeer diep is of er schade aan onderliggende structuren zoals spieren of botten is, kan beeldvorming, zoals röntgenfoto’s of echografie, nodig zijn. Deze onderzoeken helpen te bepalen of er onderliggende schade is die meer zorg vereist dan alleen oppervlakkige wondverzorging.

Behandeling van schaafwonden

Wonde reinigen

Schaafwonden kunnen doorgaans veilig thuis worden behandeld. Het is belangrijk om eerst de handen grondig te wassen met stromend water en zeep (goede handhygiëne). Daarna moet de schaafwond worden schoongemaakt met koud tot lauw water en milde zeep. Vermijd het gebruik van waterstofperoxide of alcohol, omdat deze middelen de weefsels verder kunnen beschadigen en de genezing kunnen vertragen (vertraagde genezing). Verwijder voorzichtig vuil of puin uit de wond zonder te schrobben.

Milde bloeding stoppen

Als er sprake is van milde bloeding, kan deze worden gestelpt door een steriel gaasje of een schone handdoek op de wond te leggen en lichte druk uit te oefenen. Als het bloed door het gaasje dringt, blijf dan druk uitoefenen en plaats indien nodig een extra gaasje bovenop. Houd de druk één tot twee minuten aan, zelfs nadat het bloeden lijkt te zijn gestopt.

Wonde zelf verzorgen

Een antibioticum voor de huid (zoals neomycine of bacitracine) kan worden aangebracht om infecties te voorkomen en de wond vochtig te houden. Kleine schaafwonden kunnen in de open lucht genezen zonder verband. Schaafwonden op de handen of voeten moeten worden bedekt met een verband om vuil en verdere schade te voorkomen. Verander het verband dagelijks of vaker indien nodig. Bij pijn kan een plaatselijke pijnstiller zoals benzocaïne worden toegepast. Voor grote schaafwonden kan een orale pijnstiller nodig zijn. Blootstelling aan de zon moet worden vermeden om hyperpigmentatie (donkere huidgebieden) te voorkomen.

Prognose van schaafwonden

In de meeste gevallen genezen schaafwonden goed zonder ernstige complicaties, vooral wanneer ze op tijd en op de juiste manier worden behandeld. De prognose is meestal goed, en de meeste patiënten herstellen binnen enkele dagen tot weken, afhankelijk van de ernst van de schaafwond. Diepere schaafwonden kunnen meer tijd nodig hebben om te genezen, en littekens kunnen ontstaan, maar in de meeste gevallen verdwijnen deze na verloop van tijd.

Genezingstijd bij oppervlakkige schaafwonden

Oppervlakkige schaafwonden, die alleen de opperhuid aantasten, genezen meestal binnen enkele dagen tot een week zonder ernstige complicaties. Bij het volgen van de juiste wondzorg kunnen de meeste patiënten snel herstellen.

Langdurige genezing bij diepere schaafwonden

Diepere schaafwonden, die mogelijk ook de onderliggende huidlagen aantasten, kunnen langer duren om te genezen. Het risico op littekens is groter, en er kunnen aanvullende behandelingen nodig zijn om het genezingsproces te bevorderen, zoals wondverzorging en eventueel antibiotica.

Complicaties

In sommige gevallen kan een schaafwond geïnfecteerd raken. Bij een infectie zijn de wond en omliggende huid vaak gezwollen, rood en warm, en kan er pus afscheiden. Koorts kan ook optreden. Een arts kan antibiotica voorschrijven om de infectie te bestrijden en de genezing te bevorderen.

Preventie van schaafwonden

Schaafwonden kunnen vaak worden voorkomen door het nemen van eenvoudige voorzorgsmaatregelen. Het dragen van beschermende kleding, zoals kniebeschermers, elleboogbeschermers en een helm, kan het risico op schaafwonden tijdens het sporten of recreëren aanzienlijk verminderen.

Beschermende kleding bij sport en recreatie

Bij activiteiten zoals fietsen, skateboarden en rollerbladen is het belangrijk om beschermende kleding te dragen. Dit kan helpen om de impact van vallen te verminderen en schaafwonden te voorkomen. Kinderen, maar ook volwassenen, kunnen baat hebben bij het dragen van geschikte bescherming bij het beoefenen van risicovolle sporten.

Veiligheid en voorzorgsmaatregelen

Daarnaast kunnen algemene voorzorgsmaatregelen, zoals voorzichtigheid in het verkeer en bij het gebruik van gevaarlijke voorwerpen, het risico op vallen en verwondingen verminderen. Voor ouderen is het belangrijk om regelmatig evenwichtsoefeningen te doen en in hun leefomgeving aanpassingen te maken om vallen te voorkomen.

Lees verder

• Wrijvingsbrandwonden op de huid door wrijving en warmte