Huidzwellingen: wintertenen, steenpuisten en karbonkels

Wintertenen, steenpuisten en karbonkels worden alle drie gekenmerkt door opgezwollen en pijnlijke gebieden van de huid welke een grote impact kunnen hebben op het leven van de patiënt. Wintertenen komen voor in de vorm van rode of paarse zwellingen die verschijnen op de huid wanneer deze opwarmt na een periode van koude. Deze zwellingen komen vooral voor op de vingers, tenen, handen, voeten, oren en de neus maar kunnen soms ook de enkels, kuiten en dijen aantasten. Steenpuisten en karbonkels daarentegen worden veroorzaakt door een bacteriële infectie in de haarzakjes en kunnen op het gehele lichaam voorkomen. Wanneer meerdere aangrenzende haarzakjes geïnfecteerd geraken spreken we van een karbonkel, de meer ernstige vorm van een steenpuist.

Wintertenen

De aandoening wintertenen of perniosis dankt zijn naam aan de koude winterperiode die verantwoordelijk kan zijn voor pijnlijke zwellingen aan de voeten die zich manifesteren wanneer een lichaamsdeel wordt opgewarmd nadat het enkele uren werd afgekoeld. Wanneer onze huid wordt afgekoeld zullen de bloedvaten aan het huidoppervlak vernauwen waardoor de bloedtoevoer naar de huid wordt gereduceerd en het lichaam minder warmte zal verliezen. Wanneer het lichaam daarna weer opwarmt zullen deze bloedvaten zich weer verwijden met een verhoogde bloedtoevoer als gevolg. Het extra aangeleverde bloed bevat belangrijke voedingsstoffen voor de huid en zal de huid bovendien afkoelen. Bij sommige mensen zal de huid zich anders dan normaal gedragen wanneer de bloedvaten vernauwen bij koude en uitbreiden bij warmte. Hierdoor zullen de bloedvaten samentrekken waardoor de pijnlijke zwelling ontstaat.

Wintertenen komen vooral voor wanneer de huid heel snel wordt verwarmd na een periode van koude, bijvoorbeeld wanneer je je verwarmt aan het warme haardvuur na een koude sneeuwwandeling. Daarom is het ook niet zo onwaarschijnlijk dat de meeste klachten zich voordoen tijdens de koude maanden, in de herfst en winter en in koude en vochtige omgevingen. Ook hebben kinderen en ouderen een verhoogde kans op de ontwikkeling van wintertenen en komt het probleem doorgaans meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Ook mensen die problemen hebben met de bloedsomloop of lijden aan anorexia nervosa zijn meer vatbaar voor deze aandoening.

Behandeling

Wanneer je voor het eerst symptomen van wintertenen ondervindt raadpleeg je het best de huisarts welke je een crème of lotion zal voorschrijven die de pijn en jeuk zal verminderen. Probeer niet te krabben aan het jeukende gebied daar je hiermee te huid kan beschadigen. Normaal zullen de symptomen van wintertenen na een week of twee volledig verdwenen moeten zijn. Wanneer dit toch niet het geval is of wanneer de kwaaltjes terugkeren dien je best ook even langs te gaan bij de huisarts aangezien er mogelijke onderliggende gezondheidsproblemen zoals diabetes en de ziekte van Raynaud aan de basis kunnen liggen van de wintertenen. Ook wanneer er een zweer of infectie op het aangetaste gebied ontwikkelt is het belangrijk medische hulp te zoeken.

Preventie

Uiteraard is het beter om te voorkomen dan te genezen. Om de kans op ontwikkeling van wintertenen te verminderen vermijd je best blootstelling aan extreme temperatuurschommelingen. Indien je je toch buiten waagt bij vriesweer draag je het best dikke handschoenen, sokken, sjaal en muts zodat je lichaam niet te snel zal afkoelen. Draag passend schoeisel aangezien de wrijving van slecht passende schoenen ook tot wintertenen kan leiden.

Daarnaast is ook een gezonde levensstijl essentieel. Handhaaf een gezond voedingspatroon en neem voldoende lichaamsbeweging om de bloedsomloop optimaal te laten verlopen. Vermijd ook roken aangezien nicotine de bloedvaten zal vernauwen.

Steenpuisten en karbonkels

Een steenpuist wordt meestal veroorzaakt door de Staphylococcus aureus bacterie welke vaak aanwezig is op onze huid. Wanneer deze bacterie het haarzakje binnendringt kan die leiden tot een infectie van het haarzakje en het nabijgelegen huidweefsel. Aanvankelijk manifesteert een steenpuist zich als een rode, warme en harde zwelling welke zeer pijnlijk kan zijn bij aanraking. Geleidelijk aan zal de steenpuist zich vullen met pus, een dikke vloeistof welke dode witte bloedcellen, bacteriën, eiwitten en detritus bevat. Hierdoor zal de steenpuist zachter worden en ontstaat er een witte kop. Naarmate de steenpuist zich vult met deze pus zal ze ook pijnlijker aanvoelen. Wanneer er meerdere haarzakjes naast elkaar besmet geraken spreken we van een groep steenpuisten of karbonkel.

Dergelijke steenpuist of karbonkel kan zich overal op de huid ontwikkelen maar komt veelal voor op het gezicht, in de halsstreek, op de oksels, dijen en billen. Iedereen kan deze aandoening in principe ontwikkelen maar mensen met een zwakker immuunsysteem zijn hier toch extra gevoelig voor.

Behandeling

Kleine steenpuisten kan je eenvoudig zelf behandelen. Let er wel op dat je dergelijke puist niet uitknijpt of doorboort daar de vrijgekomen vloeistof de infectie kan verspreiden. In plaats daarvan wrijf je zacht met een warm, vochtig washandje over de aangetaste huid gedurende tien minuten, en dit enkele malen per dag. Zorg er voor dat de steenpuist gedurende het hele proces bedekt is met vochtige warmte.

Deze warmte zal de bloedtoevoer verhogen. Dit is zeer nuttig aangezien het bloed witte bloedcellen en antilichamen vervoert die de bacteriën zulle bestrijden. Na het weken zal de steenpuist uiteindelijk openbarsten waardoor de pus vrijkomt en de pijn zal verlichten. Hierna kan het genezingsproces starten. Maak de wonde wel regelmatig schoon en bedek deze met een steriel verband om infecties te vermijden.

Tijdens de behandeling is het belangrijk dat je de bacteriën die de steenpuist veroorzaakten niet overdraagt naar andere delen van de huid of naar andere mensen. Daarom is het essentieel om de handen grondig te wassen voor en na de behandeling, vooral omdat de Staphylococcus aureus bacterie ook voedselvergiftiging kan veroorzaken. Washandjes en handdoeken mogen dus nooit worden gedeeld met andere personen en dienen na gebruik te worden gewassen in zeer heet water alvorens ze opnieuw kunnen worden gebruikt.

In sommige gevallen is het aangeraden om medische hulp te zoeken bij een steenpuist of karbonkel. Vraag advies aan de huisarts indien de steenpuist een vrij grote omvang heeft of wanneer ze na enkele weken nog niet verdwenen is. Daarnaast breng je best ook een bezoek aan de huisarts wanneer de steenpuist gepaard gaat met symptomen zoals koorts, koude rillingen, vermoeidheid of gezwollen lymfeklieren of wanneer de steenpuist of karbonkel in grote getallen voorkomt.

Conclusie

Wintertenen, steenpuisten en karbonkels kunnen heel onaangenaam aanvoelen maar zijn doorgaans heel onschuldig. In sommige gevallen gaat het echter om een ernstige huidaandoening waardoor de behandeling altijd zorgvuldig moet worden uitgevoerd, ongeacht de ernst van de aandoening.