Wintertenen: Gezwollen, rode huid met jeuk en pijn

Ongeveer één op de tien mensen krijgt in de winterperiode te maken met wintertenen. Dit is een vervelende maar goedaardige winteraandoening waarbij een patiënt rode en pijnlijke tenen ervaart, al komen de symptomen ook elders voor, zoals op de handen (winterhanden). Vocht en koude veroorzaken deze aandoening. Wintertenen veroorzaken mogelijk veel pijn. Verder ontstaan rode en gezwollen huidgebieden. Zich warm kleden verlicht de symptomen. Verder zijn eventueel medicijnen beschikbaar wanneer de klachten na drie weken nog niet verdwenen zijn. In de meeste gevallen zijn de vooruitzichten uitstekend, al treden af en toe wel complicaties op.

• Epidemiologie
• Risico’s en prevalentie
• Comorbiditeiten
• Mechanisme
• Vasoconstrictie en weefselschade
• Herstel na opwarmen
• Oorzaken: Door blootstelling aan koude
• Risicofactoren van winterhanden en wintertenen
• Risicogroepen
• Mensen met verminderde bloedcirculatie
• Ouderen
• Buitenwerkers en sporters
• Militaire en hulpverleningspersoneel
• Symptomen: Rode, gezwollen huid met pijn en jeuk
• Alarmsymptomen
• Koude, bleke of blauwachtige tenen
• Pijn en gevoelloosheid
• Zwelling en roodheid
• Blauwe plekken of blaren
• Duurzame huidbeschadiging
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Herstel bij milde gevallen
• Langdurige gevolgen bij ernstigere gevallen
• Herstel met tijdige behandeling
• Complicaties
• Preventie van wintertenen
• Goede voetbescherming
• Vermijden van langdurige blootstelling aan kou
• Gezonde bloedcirculatie behouden
• Educatie en bewustzijn

Epidemiologie

Wintertenen komen vooral voor in gebieden met koude winters, waar mensen meer tijd in de kou doorbrengen zonder de juiste bescherming voor hun voeten. De aandoening komt vaker voor bij mensen die regelmatig in de buitenlucht werken of sporten in koude omgevingen. Ook mensen die slecht doorbloede voeten hebben, zoals diabetici of mensen met perifere vaatziekten, lopen een verhoogd risico.

Risico’s en prevalentie

De prevalentie van wintertenen varieert afhankelijk van het klimaat en de levensstijl van een individu. In koudere klimaten is de prevalentie hoger, en vooral in landen zoals Canada, de Scandinavische landen, en de Alpen is wintertenen een veelvoorkomend probleem. De aandoening wordt vaker gezien bij jonge mensen, vooral degenen die tijdens de wintermaanden regelmatig buitenactiviteiten ondernemen.

Comorbiditeiten

Mensen met een slechte doorbloeding, zoals ouderen, mensen met diabetes, of degenen met vasculaire aandoeningen, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van wintertenen. Het kan ook vaker voorkomen bij mensen die niet goed voor hun voeten zorgen of onvoldoende bescherming dragen in koude weersomstandigheden.

Mechanisme

Het mechanisme achter wintertenen draait om de vernauwing van de bloedvaten, wat leidt tot een verminderde doorbloeding van de voeten. Wanneer de voeten aan koude temperaturen worden blootgesteld, proberen de bloedvaten zich samen te trekken om warmte vast te houden, maar dit kan leiden tot zuurstoftekort in de weefsels.

Vasoconstrictie en weefselschade

Vasoconstrictie is het proces waarbij de bloedvaten samentrekken als reactie op kou om het lichaam te beschermen tegen warmteverlies. Als de kou echter aanhoudt, kan de bloedsomloop ernstig worden verminderd, waardoor weefsels niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Dit kan leiden tot celbeschadiging, pijn, en het afsterven van weefsels. In ernstigere gevallen kan dit leiden tot bevriezing en permanente schade aan de huid en onderliggende weefsels.

Herstel na opwarmen

Wanneer de voeten weer worden opgewarmd, kunnen de bloedvaten zich weer openen en komt de bloedcirculatie op gang. Dit kan leiden tot ontsteking, pijn en zwelling in de getroffen gebieden. Het herstel kan enkele uren duren, maar het kan ook langer aanhouden, afhankelijk van de ernst van de aandoening.

Oorzaken: Door blootstelling aan koude

Wintertenen resulteren vaak uit de koude en vochtige omstandigheden die in de herfst en winter vaak aanwezig zijn. Vanwege de koude vernauwen de bloedvaten (vasoconstrictie) in de voeten zich, zodat de tenen minder bloed ontvangen. Deze aandoening komt mogelijk tot stand in de vingers, de benen, de voeten, de neus, de oren, de hielen en de kin. Omdat het getroffen lichaamsdeel onvoldoende bloed krijgt, wordt het ook sneller koud. Dit stuurt een signaal naar de hersenen om het lichaamsdeel op te warmen door er meer bloed naartoe te sturen. Omdat de bloedvaten vernauwd zijn, kan het bloed echter niet goed stromen, wat pijnlijk aanvoelt. Het bloed hoopt zich op in de bloedvaten, waardoor patiënten te maken krijgen met rode zwellingen.

Risicofactoren van winterhanden en wintertenen

Wintertenen komen voor bij patiënten van alle leeftijden. De aandoening treft vooral vrouwen. Patiënten die te weinig bewegen of mager zijn, lopen meer risico op wintertenen of winterhanden. Ook patiënten die al een aderziekte hebben, zoals atherosclerose (slagaderverkalking), of patiënten die bètablokkers (medicatie die hartslag en bloeddruk verlaagt) gebruiken, hebben meer kans op klachten. Lupus en de ziekte van Raynaud (aandoening met wijziging in huidskleur met koude en pijn) zijn tot slot ook in verband gebracht met wintertenen en winterhanden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van wintertenen. Deze risicogroepen worden gekarakteriseerd door factoren zoals een verminderde bloedcirculatie, medische aandoeningen, of specifieke beroepsomstandigheden die leiden tot langdurige blootstelling aan kou.

Mensen met verminderde bloedcirculatie

Individuen met aandoeningen die de bloedcirculatie beïnvloeden, zoals diabetes, perifere arteriële ziekte, en Raynaud's fenomeen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van wintertenen. Deze aandoeningen verminderen de bloedstroom naar de extremiteiten, waardoor de voeten gevoeliger worden voor de effecten van kou. Bij deze patiënten kan het moeilijker zijn om warmte vast te houden, wat hen extra kwetsbaar maakt voor de kou.

Ouderen

Ouderen zijn vaak kwetsbaarder voor wintertenen, omdat de bloedcirculatie naarmate we ouder worden doorgaans afneemt. Ze hebben vaak ook een verminderde gevoeligheid in de voeten, waardoor ze minder snel merken wanneer ze aan koude temperaturen worden blootgesteld. Bovendien kunnen ouderen vaker lijden aan chronische aandoeningen die de circulatie beïnvloeden, wat hun risico op wintertenen vergroot.

Buitenwerkers en sporters

Mensen die werken of sporten in koude omgevingen, zoals bouwvakkers, landarbeiders, of atleten die in winterse omstandigheden trainen, lopen een verhoogd risico. Deze mensen brengen lange periodes door in koude omgevingen, vaak met onvoldoende bescherming tegen de kou, wat het risico op het ontwikkelen van wintertenen vergroot.

Militaire en hulpverleningspersoneel

Militaire en hulpverleners die in extreme omstandigheden werken, zoals bergreddingswerkers of militaire eenheden in koude klimaten, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van wintertenen. Ze moeten vaak buiten werken zonder de mogelijkheid om regelmatig op te warmen, wat de blootstelling aan kou verlengt.

Symptomen: Rode, gezwollen huid met pijn en jeuk

De symptomen ontstaan meestal aan de tenen, maar zijn ook mogelijk aan de vingers, de oren, de hielen, de handen, de benen, de voeten, de neus en de kin.

Patiënten met wintertenen ervaren volgende mogelijke symptomen:

• blaren of zelfs huidzweren in de getroffen gebieden
• een brandend gevoel op de huid
• een gezwollen huid
• een verminderde flexibiliteit of stijve vingers en stijve tenen
• kleine jeukende gebieden op de handen of voeten (of andere aangetaste gebieden)
• pijn bij het bewegen van de vingers of tenen
• veranderingen in de huidskleur (vaak rode of paarse huid)

Alarmsymptomen

Wintertenen beginnen vaak met milde symptomen, maar kunnen zich snel verergeren als de blootstelling aan kou aanhoudt. Het is belangrijk om de vroege tekenen van wintertenen te herkennen om schade aan de voeten te voorkomen.

Koude, bleke of blauwachtige tenen

Het eerste teken van wintertenen is vaak een verandering in de kleur van de tenen. Ze kunnen bleek of blauwachtig worden door de verminderde bloedcirculatie. De voeten kunnen ook koud aanvoelen, zelfs nadat ze zijn opgewarmd, wat duidt op verminderde doorbloeding.

Pijn en gevoelloosheid

Na verloop van tijd kunnen de tenen beginnen te pijn doen, vooral bij opwarmen. De pijn kan scherp en stekend zijn, en er kan een gevoel van gevoelloosheid optreden als gevolg van de bevriezing van de zenuwen in de huid.

Zwelling en roodheid

Naarmate de voeten weer opwarmen, kan er zwelling optreden. De huid kan rood of zelfs paars worden, en het kan erg gevoelig aanvoelen. Dit is een teken dat de bloedcirculatie zich herstelt, maar het kan ook wijzen op ontsteking of schade aan de huid.

Blauwe plekken of blaren

In ernstigere gevallen kunnen blauwe plekken ontstaan door onderhuidse schade aan de bloedvaten, of er kunnen blaren verschijnen op de huid als gevolg van het bevriezen van de cellen. Dit kan leiden tot langdurige schade aan de huid, die mogelijk een litteken achterlaat.

Duurzame huidbeschadiging

In zeer ernstige gevallen, wanneer wintertenen niet snel genoeg worden behandeld, kan de huid ernstig beschadigd raken. Dit kan leiden tot necrose van de weefsels, wat betekent dat het weefsel afsterft en mogelijk moet worden verwijderd.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van wintertenen wordt meestal gesteld op basis van de klinische symptomen en de voorgeschiedenis van blootstelling aan koude. In sommige gevallen kan de arts aanvullende onderzoeken uitvoeren om andere aandoeningen, zoals de ziekte van Raynaud of lupus, uit te sluiten. Dit kan bloedonderzoek omvatten om auto-immuunziekten op te sporen of beeldvorming om andere vasculaire aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Zelfzorg

Meestal duren wintertenen niet langer dan een paar weken, maar voor veel patiënten is de winteraandoening vervelend. Bovendien barsten de zwellingen soms open en komen in extreme gevallen ook bloedingen tot stand. Patiënten dragen best warme en waterdichte kleding, dikke katoenen of wollen sokken, handschoenen, een sjaal en goed passende, warme schoenen. De voeten mogen niet koud worden. Schoenen die te klein zijn, zijn uit den boze omdat deze de bloedsomloop blokkeren. Strakke kledij snijdt de bloedcirculatie af dus dit moet de patiënt vermijden. Ook cafeïne innemen of roken blokkeren de bloedstroom en moet een patiënt vermijden. Het verbeteren van de bloedcirculatie is mogelijk door afwisselend koud en warm water te nemen bij het baden. Ook in beweging blijven is belangrijk. Verder masseren patiënten de voeten; dit stimuleert de bloedcirculatie en verlicht de pijn en jeuk. Bovendien vermijden patiënten extreme koude en hitte. Voorts verwarmen patiënten de voeten niet bij een open haard of verwarming. Pijnstillende medicijnen zoals paracetamol of ibuprofen verlichten de pijn. Het is belangrijk om niet aan de tenen te krabben omdat dit het probleem verergert.

Professionele medische behandeling

Als winterhanden of wintertenen pijnlijk zijn of niet genezen na twee à drie weken, schrijft de arts corticosteroïde zalf voor die de patiënt op het getroffen gebied moet toepassen. De arts adviseert ook vaak om een verband op de zalf aan te brengen. Als winterhanden geïnfecteerd raken, schrijft de arts antibiotica voor.

Prognose

De prognose van wintertenen hangt grotendeels af van hoe snel de aandoening wordt opgemerkt en behandeld. In de meeste gevallen, wanneer de voeten op tijd worden opgewarmd en goed verzorgd, zullen de symptomen verdwijnen zonder blijvende schade. Echter, bij langdurige blootstelling en onvoldoende behandeling kan wintertenen leiden tot blijvende schade aan de huid en weefsels.

Herstel bij milde gevallen

Bij milde gevallen van wintertenen, waarbij de blootstelling aan kou niet te lang heeft geduurd, zullen de symptomen vaak verdwijnen naarmate de voeten weer opgewarmd worden. De huid kan in de loop van enkele dagen herstellen, hoewel er tijdelijk ongemak kan blijven bestaan.

Langdurige gevolgen bij ernstigere gevallen

Bij ernstigere gevallen kan de prognose minder gunstig zijn, vooral wanneer de voeten niet snel genoeg opgewarmd worden. Als de huid zwaar beschadigd is, kan dit leiden tot blijvende littekens of verlies van gevoel in de voeten. Ernstige gevallen van wintertenen kunnen ook leiden tot necrose, waarbij chirurgische ingrepen nodig kunnen zijn om het beschadigde weefsel te verwijderen.

Herstel met tijdige behandeling

Als wintertenen snel worden behandeld, met tijdige opwarming en zorgvuldige medische behandeling, is het mogelijk om volledig te herstellen zonder blijvende schade. Het herstelproces kan variëren, maar in de meeste gevallen kan de patiënt na enkele weken weer normaal functioneren.

Complicaties

Door de blaarvorming ontstaan soms pijnlijke huidinfecties. Onbehandeld zijn deze potentieel levensbedreigend dus het is belangrijk dat een arts dit behandelt. Ook huidzweren, littekens en een huidverkleuring zijn mogelijke complicaties van deze winteraandoening.

Preventie van wintertenen

Preventie van wintertenen richt zich voornamelijk op het vermijden van langdurige blootstelling aan koude en het nemen van maatregelen om de voeten goed te beschermen tegen kou.

Goede voetbescherming

Het dragen van goed geïsoleerde, waterdichte schoenen is essentieel om de voeten warm en droog te houden. Zorg ervoor dat de schoenen goed passen en voldoende ruimte bieden voor dikke, ademende sokken. Het dragen van warme, vochtregulerende sokken van bijvoorbeeld wol kan helpen om de voeten op temperatuur te houden.

Vermijden van langdurige blootstelling aan kou

Probeer langdurige blootstelling aan koude temperaturen te vermijden, vooral als de voeten niet goed beschermd zijn. Als het onvermijdelijk is om in de kou te blijven, zorg er dan voor dat je regelmatig pauzes neemt om de voeten op te warmen en beweeg regelmatig om de bloedcirculatie te bevorderen.

Gezonde bloedcirculatie behouden

Een gezonde bloedcirculatie is belangrijk voor het voorkomen van wintertenen. Regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken kunnen de bloedcirculatie verbeteren. Mensen met circulatieproblemen moeten extra voorzichtig zijn in koude omgevingen en medische begeleiding zoeken om de gezondheid van hun voeten te monitoren.

Educatie en bewustzijn

Het is belangrijk om bewust te zijn van de risico’s van wintertenen, vooral in koude klimaten. Educatie over de symptomen, risico’s en preventieve maatregelen kan helpen om de aandoening te voorkomen en vroegtijdige behandeling te waarborgen.

Lees verder

• Perniones: Winterhanden en wintervoeten (wintertenen)
• Winteraandoeningen: Soorten aandoeningen bij koud weer