Wintertenen: Gezwollen, rode huid met jeuk en pijn

Ongeveer één op de tien mensen krijgt in de winterperiode te maken met wintertenen. Dit is een vervelende maar goedaardige winteraandoening waarbij een patiënt rode en pijnlijke tenen ervaart, al komen de symptomen ook elders voor, zoals op de handen (winterhanden). Vocht en koude veroorzaken deze aandoening. Wintertenen veroorzaken mogelijk veel pijn. Verder ontstaan rode en gezwollen huidgebieden. Zich warm kleden verlicht de symptomen. Verder zijn eventueel medicijnen beschikbaar wanneer de klachten na drie weken nog niet verdwenen zijn. In de meeste gevallen zijn de vooruitzichten uitstekend, al treden af en toe wel complicaties op.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Door blootstelling aan koude
• Risicofactoren van winterhanden en wintertenen
• Symptomen: Rode, gezwollen huid met pijn en jeuk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van wintertenen

Epidemiologie

Wintertenen komen vrij vaak voor, met name in koude en vochtige klimaten. Ongeveer 10% van de bevolking ervaart deze aandoening tijdens de wintermaanden. Vrouwen zijn vaker getroffen dan mannen, en ook kinderen en ouderen zijn vatbaarder voor de aandoening.

Oorzaken: Door blootstelling aan koude

Wintertenen resulteren vaak uit de koude en vochtige omstandigheden die in de herfst en winter vaak aanwezig zijn. Vanwege de koude vernauwen de bloedvaten (vasoconstrictie) in de voeten zich, zodat de tenen minder bloed ontvangen. Deze aandoening komt mogelijk tot stand in de vingers, de benen, de voeten, de neus, de oren, de hielen en de kin. Omdat het getroffen lichaamsdeel onvoldoende bloed krijgt, wordt het ook sneller koud. Dit stuurt een signaal naar de hersenen om het lichaamsdeel op te warmen door er meer bloed naartoe te sturen. Omdat de bloedvaten vernauwd zijn, kan het bloed echter niet goed stromen, wat pijnlijk aanvoelt. Het bloed hoopt zich op in de bloedvaten, waardoor patiënten te maken krijgen met rode zwellingen.

Risicofactoren van winterhanden en wintertenen

Wintertenen komen voor bij patiënten van alle leeftijden. De aandoening treft vooral vrouwen. Patiënten die te weinig bewegen of mager zijn, lopen meer risico op wintertenen of winterhanden. Ook patiënten die al een aderziekte hebben, zoals atherosclerose (slagaderverkalking), of patiënten die bètablokkers (medicatie die hartslag en bloeddruk verlaagt) gebruiken, hebben meer kans op klachten. Lupus en de ziekte van Raynaud (aandoening met wijziging in huidskleur met koude en pijn) zijn tot slot ook in verband gebracht met wintertenen en winterhanden.

Symptomen: Rode, gezwollen huid met pijn en jeuk

De symptomen ontstaan meestal aan de tenen, maar zijn ook mogelijk aan de vingers, de oren, de hielen, de handen, de benen, de voeten, de neus en de kin.

Patiënten met wintertenen ervaren volgende mogelijke symptomen:

• blaren of zelfs huidzweren in de getroffen gebieden
• een brandend gevoel op de huid
• een gezwollen huid
• een verminderde flexibiliteit of stijve vingers en stijve tenen
• kleine jeukende gebieden op de handen of voeten (of andere aangetaste gebieden)
• pijn bij het bewegen van de vingers of tenen
• veranderingen in de huidskleur (vaak rode of paarse huid)

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van wintertenen wordt meestal gesteld op basis van de klinische symptomen en de voorgeschiedenis van blootstelling aan koude. In sommige gevallen kan de arts aanvullende onderzoeken uitvoeren om andere aandoeningen, zoals de ziekte van Raynaud of lupus, uit te sluiten. Dit kan bloedonderzoek omvatten om auto-immuunziekten op te sporen of beeldvorming om andere vasculaire aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Zelfzorg

Meestal duren wintertenen niet langer dan een paar weken, maar voor veel patiënten is de winteraandoening vervelend. Bovendien barsten de zwellingen soms open en komen in extreme gevallen ook bloedingen tot stand. Patiënten dragen best warme en waterdichte kleding, dikke katoenen of wollen sokken, handschoenen, een sjaal en goed passende, warme schoenen. De voeten mogen niet koud worden. Schoenen die te klein zijn, zijn uit den boze omdat deze de bloedsomloop blokkeren. Strakke kledij snijdt de bloedcirculatie af dus dit moet de patiënt vermijden. Ook cafeïne innemen of roken blokkeren de bloedstroom en moet een patiënt vermijden. Het verbeteren van de bloedcirculatie is mogelijk door afwisselend koud en warm water te nemen bij het baden. Ook in beweging blijven is belangrijk. Verder masseren patiënten de voeten; dit stimuleert de bloedcirculatie en verlicht de pijn en jeuk. Bovendien vermijden patiënten extreme koude en hitte. Voorts verwarmen patiënten de voeten niet bij een open haard of verwarming. Pijnstillende medicijnen zoals paracetamol of ibuprofen verlichten de pijn. Het is belangrijk om niet aan de tenen te krabben omdat dit het probleem verergert.

Professionele medische behandeling

Als winterhanden of wintertenen pijnlijk zijn of niet genezen na twee à drie weken, schrijft de arts corticosteroïde zalf voor die de patiënt op het getroffen gebied moet toepassen. De arts adviseert ook vaak om een verband op de zalf aan te brengen. Als winterhanden geïnfecteerd raken, schrijft de arts antibiotica voor.

Prognose

Het hebben van wintertenen is geen gevaarlijke toestand. Het is een vervelende aandoening, maar de symptomen verdwijnen meestal vanzelf binnen twee à drie weken. Gebeurt dit niet, dan raadpleegt de patiënt best de arts. De symptomen van de aandoening flakkeren soms terug op, vooral bij hernieuwde blootstelling aan koude.

Complicaties

Door de blaarvorming ontstaan soms pijnlijke huidinfecties. Onbehandeld zijn deze potentieel levensbedreigend dus het is belangrijk dat een arts dit behandelt. Ook huidzweren, littekens en een huidverkleuring zijn mogelijke complicaties van deze winteraandoening.

Preventie van wintertenen

Het voorkomen van wintertenen is mogelijk door de blootstelling aan koude en vocht te minimaliseren. Dit betekent het dragen van warme, waterdichte schoenen en kleding, en het vermijden van plotselinge temperatuursveranderingen. Het verbeteren van de bloedcirculatie door regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken en cafeïne kunnen ook bijdragen aan preventie. In sommige gevallen kunnen artsen preventief medicatie voorschrijven, zoals calciumantagonisten, om de bloedvaten open te houden en symptomen te voorkomen.

Lees verder

• Perniones: Winterhanden en wintervoeten (wintertenen)
• Winteraandoeningen: Soorten aandoeningen bij koud weer