Chemische brandwonden: Behandeling van chemische verbranding

Bij het in contact komen van de huid of ogen met een zuur of base, treedt mogelijk een chemische brandwonde op. Dit gebeurt vaak per toeval thuis, op het werk of op school. Chemische verbranding veroorzaakt tal van mogelijke problemen, die onder andere afhankelijk zijn van het soort irriteren middel en de blootstellingsduur en -wijze. Wijzigingen in de huidskleur, pijn en kortademigheid zijn enkele symptomen van chemische brandwonden. Vaak zijn chemische brandwonden klein en lijken ze mild van aard, maar ze veroorzaken soms onzichtbare diepe weefselschade. Het is daarom belangrijk om altijd meteen medische noodhulp in te schakelen. Een patiënt krijgt eerst op de plaats van het ongeval eerste hulp, om nadien een professionele behandeling te krijgen. De vooruitzichten zijn zeer variabel. Af en toe treden ernstige complicaties op, zoals een hartstilstand. Dankzij enkele preventieve maatregelen is het tot slot mogelijk om het risico op chemische brandwonden te verkleinen.

• Oorzaken: Blootstelling aan irriterende middelen
• Blootstellingswijze van chemisch middel
• Risicofactoren van chemische brandwonden
• Symptomen
• Variabele klinische presentatie
• Tekenen
• Behandeling
• EHBO
• Professionele medische zorg
• Prognose van brandwonden aan huid en ogen
• Complicaties na contact met irriterende stoffen
• Preventie van chemische verbranding

Oorzaken: Blootstelling aan irriterende middelen

Een chemische verbranding treedt op wanneer levend weefsel wordt blootgesteld aan een corrosieve stof (zoals een sterk zuur, base of oxidatiemiddel) of een middel dat giftig is voor de huidcellen (zoals mosterdgas, lewisiet of arsine). De belangrijkste soorten irriterende en/of corrosieve producten zijn: zuren, basen, oxidatiemiddelen/reductiemiddelen, oplosmiddelen en alkylanten. Veel voorkomende bronnen van chemische brandwonden zijn zwavelzuur (H₂SO₄), zoutzuur (HCl), natriumhydroxide (NaOH), kalk (CaO), zilvernitraat (AgNO₃) en waterstofperoxide (H₂O₂).

Blootstellingswijze van chemisch middel

Chemische brandwonden treden op door direct contact op lichaamsoppervlakken. De irriterende stof komt dan meteen in contact met de huid of de ogen. Ook is het mogelijk om deze stof in te ademen en/of door te slikken. Meestal gebeurt de blootstelling per ongeluk, maar soms zijn chemische brandwonden het gevolg van zelfmoordpogingen of aanvallen.

Risicofactoren van chemische brandwonden

Chemische brandwonden treden thuis, op het werk of op school op. Ze zijn het gevolg van een ongeval of een aanval. Veel chemische brandwonden ontstaan per ongeluk door verkeerd gebruik van producten (haar-, huid- en nagelverzorgingsproducten, tandbleekproducten). Hoewel thuis mogelijk chemische verbrandingsletsels optreden, is het risico op een chemische verbranding veel groter op de werkplek, vooral in bedrijven en fabrieken die grote hoeveelheden chemicaliën gebruiken. Chemische fabricage, de landbouw, de mijnbouw, de farmaceutische sector en aanverwante vakgebieden zijn voorbeelden van beroepen waarbij chemische brandwonden sneller optreden.

Symptomen

Variabele klinische presentatie

De exacte symptomen van chemische brandwonden zijn afhankelijk van het betrokken chemisch middel en de hoeveelheid, sterkte of concentratie hiervan, de contactplaats, de wijze en duur van de blootstelling, de werking van de chemische stof en ook of de huid intact is of niet.

Tekenen

Chemische brandwonden:

• hebben geen warmtebron nodig
• treden meestal onmiddellijk op bij contact
• vermengen zich in weefsel en beschadigen onderhuidse celstructuren zonder onmiddellijk zichtbare schade aan het huidoppervlak
• zijn niet onmiddellijk duidelijk of merkbaar
• zijn uiterst pijnlijk

Chemische brandwonden veroorzaken mogelijk uitgebreide weefselschade. De meeste chemische brandwonden treden op in het gezicht, de ogen, de armen en de benen. De symptomen bestaan uit onder meer jeuk, een branderig gevoel, ademhalingsproblemen, bloed ophoesten en/of weefselnecrose (afsterven van weefsel). De huideffecten zijn afhankelijk van de stof. Waterstofperoxide verwijdert een gebleekte laag van de huid, salpeterzuur veroorzaakt een gele huid, en zilvernitraat produceert merkbare zwarte vlekken. Waterstoffluoride, mosterdgas en dimethylsulfaat reageren mogelijk niet onmiddellijk, maar veroorzaken uren na contact pas brandwonden en ontstekingen. Waterstoffluoride veroorzaakt mogelijk een hartstilstand na doordringing in de huid omdat dit reageert met magnesium en calcium in het bloed.

Volgende symptomen komen mogelijk tot uiting bij chemische verbranding:

• convulsies (stuipen: oncontroleerbare bewegingen)
• duizeligheid
• hart en longen: bloed ophoesten, pijn op de borst, een hartstilstand, een onregelmatige hartslag, kortademigheid, hoesten
• een lage bloeddruk
• huid: jeuk, een brandende huid, een jeukende huid, huidirritatie, roodheid van de huid of juist een witte of gele huid op de contactplaats, een zwarte dode huid op de contactplaats, blaren op de huid
• hoofdpijn
• pijn of gevoelloosheid op de contactplaats
• spiertrillingen en spiertrekkingen
• wijzigingen van het gezichtsvermogen (bij chemische verbranding van de ogen)
• zwakte

Behandeling

EHBO

Een patiënt moet meteen uit het ongevalsgebied gaan of daar uit verwijderd worden door een hulpverlener. Ook is het belangrijk dat alle aangetaste kledij wordt uitgedaan. Vervolgens wast de patiënt (of de hulpverlener) het gewonde gebied om de stof te verdunnen of te verwijderen. Dit gebeurt best met grote hoeveelheden water en dit gedurende minstens twintig minuten. Hierbij is het belangrijk dat niet-aangetaste gebieden niet in contact komen met het irriterend middel. Wanneer chemische verbranding in het oog optreedt, is het ook nuttig dat de patiënt een douche neemt zodat grote hoeveelheden water het oog kunnen bereiken.

Professionele medische zorg

Alle chemische brandwonden zijn een medisch noodgeval en vereisen meteen een bezoek aan de spoedeisende hulpafdeling in het ziekenhuis. Het is belangrijk dat een patiënt of een hulpverlener meedeelt aan de arts hoe de blessure gebeurde, maar ook wil de arts op de hoogte zijn van de naam, de sterkte en het volume of de hoeveelheid van de chemische stof die de verbranding veroorzaakte. Eventueel neemt de patiënt of hulpverlener een goed afgesloten doosje of flesje mee van dit product. Andere belangrijke informatie voor de arts is de duur van de blootstelling van het chemisch middel. Meestal is een chemische verbranding relatief klein en is alleen een poliklinische behandeling vereist, maar schijn kan wel bedriegen. Sommige middelen veroorzaken diepe weefselschade die niet direct zichtbaar is.

Wanneer de patiënt geëvalueerd en gestabiliseerd is en informatie is ingewonnen over de chemische stof, bepaalt de arts de mate van de verwonding en zet hij een bloedonderzoek en eventuele andere onderzoeken in. Bij ernstige schade moet een patiënt namelijk nog langer in het ziekenhuis blijven.

Mogelijke medische behandelingen bestaan uit:

• beademingshulp
• chirurgisch debridement: vuil en dood weefsel reinigen of verwijderen
• cosmetische chirurgie
• een huidtransplantatie
• intraveneuze (via een ader) vochttoediening om de bloeddruk en hartslag te normaliseren
• medicijnen: pijnstilling, een tegengif om de chemische stof tegen te gaan (indien mogelijk), antibiotica bij grotere chemische brandwonden, medicijnen die de jeuk verlichten
• professionele reiniging en verzorging van de wonden

Indien nodig krijgt de patiënt een tetanusvaccin. Verder overlegt de arts mogelijk met andere specialisten. Nadien volgt mogelijk nog ergotherapie, fysiotherapie, low-vision revalidatietraining, psychologische ondersteuning en/of andere bijkomende begeleiding.

Prognose van brandwonden aan huid en ogen

Chemische brandwonden zijn vaak erg onvoorspelbaar. De meeste chemische brandwonden zijn mild en zijn goed te behandelen zonder verdere complicaties. Sommige brandwonden veroorzaken echter aanzienlijke littekens of andere medische complicaties.

Complicaties na contact met irriterende stoffen

Brandwonden veroorzaakt door chemische middelen veroorzaken volgende mogelijke complicaties

• blijvende problemen in het maagdarmkanaal die leiden tot invaliditeit
• blindheid bij brandwonden in de ogen
• een depressie
• een infectie
• een verlies van ledematen (amputatie)
• flashbacks
• littekenvorming
• misvormingen
• nachtmerries
• spier- en weefselschade

Af en toe komen patiënten te overlijden als gevolg van chemische verbranding, meestal als gevolg van een inname van een chemisch middel.

Preventie van chemische verbranding

Alle chemicaliën in en buiten het huis moeten veilig afgesloten worden in kasten of buiten het bereik van kinderen blijven. Verder volgen mensen altijd de aanwijzingen en veiligheidsmaatregelen die op het etiket van de fabrikant staan wanneer ze met chemische middelen willen gaan werken. De ruimte waarin mensen chemicaliën gaan gebruiken, moet steeds goed geventileerd worden. Het mengen van chemicaliën met andere chemicaliën is uit den boze. Eten en drinken in de buurt van chemicaliën is uit den boze. Tot slot dragen mensen steeds veiligheidskleding en oogbescherming bij het gebruik van chemische stoffen.

Lees verder

• EHBO bij brandwonden: Koelen met water
• EHBO en medische hulp bij letsels aan het oog (oogletsels)
• Thermische brandwonden: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Inademingsletsels: Inademing van giftige stoffen
• Wrijvingsbrandwonden op de huid door wrijving en warmte