EHBO bij brandwonden: Koelen met water

Wanneer het lichaam in contact komt met hoge temperaturen, ontstaan brandwonden. Hitte van voorwerpen, dampen, vlammen, straling en vloeistoffen zijn enkele veelvoorkomende oorzaken van brandwonden, die kunnen variëren van mild tot ernstig. Brandwonden komen vaak voor in de huiselijke omgeving en kunnen pijn of juist geen pijn veroorzaken. De huid kan wit, rood of zwart worden en zwelling kan optreden. De ernst van een brandwonde hangt af van de algemene gezondheid van de patiënt, de diepte van de wonden, de kleding die gedragen wordt, de plaats en omvang van de brandwond, en de specifieke oorzaak van de verbranding. Het is van cruciaal belang om de patiënt uit de gevarenbron te halen en de wond te koelen als eerste hulpmaatregel.

• Oorzaken van brandwonden
• Symptomen van brandwonden
• Huid
• Slijmvliezen en luchtwegen
• Blikseminslag
• Ernst van brandwonden
• De algemene gezondheidstoestand van de patiënt
• Diepte van de brandwond (eerstegraads, tweedegraads, derdegraads)
• De kleding die de patiënt draagt
• De plaats van de brandwonde
• De uitgebreidheid van de brandwonde
• De verbrandingsoorzaak
• Eerste hulp bij brandwonden: Koelen met water
• Kleine brandwonden
• Grotere brandwonden
• EHBO: Zeker niet doen
• Kleding
• Koelen
• Verzorging brandwonden
• Eten en drinken

Oorzaken van brandwonden

Brandwonden ontstaan vaak in de huiselijke omgeving door diverse factoren. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Verkeersongevallen waarbij het voertuig in brand raakt.
• Een warmwaterkruik die niet goed is afgesloten.
• Elektriciteitsverbrandingen door defecte snoeren of apparaten.
• Het aanraken van een heet fornuis of een strijkijzer.
• Het morsen van hete vloeistoffen zoals thee, koffie, of soep, vooral bij kleine kinderen.
• Onveilig gebruik van vuurwerk.
• Het gebruik van aanmaakspiritus tijdens het barbecueën zonder de juiste voorzorgsmaatregelen.
• Het verkeerd gebruiken van elektrische toestellen.
• Het opsporen van een gaslek met een brandende lucifer (beter is een zeepoplossing gebruiken).
• Het spelen met lucifers of het onveilig omgaan met vuur.
• Kleding die vlam vat door in slaap vallen met een brandende sigaret.
• Werken met ontvlambare stoffen nabij een open vlam.
• Te heet badwater (altijd de temperatuur van het water met de elleboog controleren).
• Te warme waterkruik, vooral gevaarlijk voor mensen met een verminderde gevoeligheid, zoals verlamde patiënten.

Symptomen van brandwonden

De symptomen van brandwonden kunnen variëren afhankelijk van de ernst en diepte van de brandwond.

Huid

Bij brandwonden kan de huid rood, grauwachtig, geelwit, of zwart worden. De huid kan ook schilferen en blaren vertonen, waaruit een heldere vloeistof kan lekken. Pijn is vaak een symptoom, maar ernstige brandwonden kunnen juist pijnloos zijn. Andere symptomen zijn gezwollen huid, misselijkheid, en braken. Vochtverlies door brandwonden kan leiden tot shock, die zich binnen twee tot vier uur kan ontwikkelen. Kenmerken van shock zijn een bleke en klamme huid, zwakte, blauwe lippen en nagels (cyanose), en verminderde alertheid.

Slijmvliezen en luchtwegen

Brandwonden aan de luchtwegen kunnen ontstaan door het inademen van rook, stoom, oververhitte lucht, of chemische dampen in slecht geventileerde ruimtes. Dit kan brandwonden op het hoofd, gezicht, nek, wenkbrauwen, of neusharen veroorzaken. Symptomen zijn donker of zwart gekleurd slijm (sputum), verbrande lippen en mond, stemveranderingen, piepende ademhaling (stridor), en ademhalingsproblemen. Hoesten kan ook optreden.

Blikseminslag

Bij een blikseminslag vertonen brandwonden vaak een patroon dat lijkt op een varenblad. De patiënt kan kort bewusteloos zijn en bij het ontwaken tijdelijke spraakproblemen, verwarring, geheugenverlies, gehoorverlies, en gezichtsproblemen ervaren. Hartritmestoornissen of zelfs een hartstilstand kunnen ook optreden. Na de inslag is de elektrische stroom verdwenen, waardoor de hulpverlener de patiënt veilig kan aanraken en helpen.

Ernst van brandwonden

De ernst van een brandwonde hangt af van verschillende factoren:

• De algemene gezondheidstoestand van de patiënt.
• De diepte van de brandwond.
• De kleding die de patiënt draagt.
• De plaats van de brandwond.
• De omvang van de brandwond.
• De specifieke oorzaak van de verbranding.

De algemene gezondheidstoestand van de patiënt

Kinderen jonger dan vier jaar en ouderen van zestig jaar of ouder hebben een verhoogd risico op complicaties en overlijden door ernstige brandwonden, omdat hun huid dunner is en hun afweersysteem minder goed functioneert. Ouderen hebben vaak bijkomende gezondheidsproblemen zoals atherosclerose (verharding van de slagaders), wat het risico op hart- en vaatziekten verhoogt. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diabetici of mensen met hart- en vaatziekten, hebben ook een verhoogd risico. Daarnaast verhogen bijkomende letsels het risico op complicaties. Vervuilde wonden hebben een grotere kans op infecties, wat de toestand van de patiënt kan verslechteren.

Diepte van de brandwond (eerstegraads, tweedegraads, derdegraads)

Brandwonden worden ingedeeld in drie graden van ernst, afhankelijk van de diepte van de schade aan de huid:

Eerstegraads brandwonden
Eerstegraads brandwonden tasten alleen de buitenste laag van de huid (opperhuid) aan. Ze veroorzaken pijn, roodheid en lichte zwelling. Deze brandwonden genezen meestal spontaan binnen enkele dagen. Het aanbrengen van een koele, vochtige zalf zoals Flammazine kan verlichting bieden.

Tweedegraads brandwonden
Tweedegraads brandwonden beschadigen zowel de opperhuid als de onderliggende laag (lederhuid). Ze veroorzaken pijn, roodheid, zwelling, en blaarvorming. De huid rond de blaren kan ook eerstegraads brandwonden vertonen. Als de brandwond oppervlakkig is, zijn er nog genoeg epitheelcellen aanwezig voor spontane genezing. Bij een diepere brandwond kan een arts de huid wit laten worden door druk uit te oefenen; als de normale kleur niet binnen twee seconden terugkeert, is de brandwond dieper en geneest meestal niet spontaan zonder medische interventie.

Derdegraads brandwonden
Derdegraads brandwonden zijn ernstig en beïnvloeden de diepere huidlagen, waarbij alle epitheelcellen zijn vernietigd. De huid kan wit (gekookt) of zwart (verkoold) zijn en kan eruitzien als leer door uitdroging van het wondoppervlak. Deze brandwonden zijn vaak gevoelloos. Medische hulp is onmiddellijk vereist, omdat deze brandwonden vaak chirurgie en gespecialiseerde behandelingen vereisen.

De kleding die de patiënt draagt

Kleding van natuurlijke materialen brandt vaak op zonder resten achter te laten, terwijl synthetische materialen vaak aan de huid blijven kleven en verbrand raken. Synthetische stoffen kunnen bij contact met de huid doorbranden en ernstige brandwonden veroorzaken.

De plaats van de brandwonde

Brandwonden op het gezicht, de handen, de voeten en de genitaliën zijn bijzonder ernstig en vereisen vaak speciale aandacht. Brandwonden aan de ogen kunnen leiden tot blindheid. Brandwonden aan het gezicht kunnen ernstige ademhalingsproblemen veroorzaken, terwijl brandwonden aan de genitaliën snel tot infecties kunnen leiden. Littekenweefsel op handen en voeten kan resulteren in functieverlies door contracturen, wat leidt tot gewrichtsverstijving, vervorming of verkramping van een lidmaat.

De uitgebreidheid van de brandwonde

Om de omvang van de brandwonde te beoordelen, gebruiken artsen percentages die een ruwe schatting geven van de huidoppervlakte die door de brandwonden is aangetast.

Volwassenen
De "regel van negen" verdeelt de lichaamsoppervlakte in zones die elk 9% van de totale huidoppervlakte vertegenwoordigen:

• Elk been: 18%
• Elke arm: 9%
• Geslachtsdelen: 1%
• Hoofd, hals en nek: 9%
• Romp, achterkant: 18%
• Romp, voorkant: 18%

Kinderen
Bij kinderen wordt de uitgebreidheid van brandwonden anders ingeschat, volgens de "regel van Lynch en Blocker":

• Elk been: 10%
• Elke arm: 10%
• Hoofd, hals en nek: 20%
• Romp, achterkant: 20%
• Romp, voorkant: 20%

De verbrandingsoorzaak

Stoom onder druk veroorzaakt vaak agressieve brandwonden, terwijl brandwonden door contact met een warm voorwerp of vuur doorgaans minder ernstig zijn. Chemische brandwonden zijn bijzonder gevaarlijk omdat ze vaak uren of zelfs dagen kunnen blijven inwerken op weefsels en soms de bloedbaan binnendringen, wat leidt tot ernstige complicaties.

Eerste hulp bij brandwonden: Koelen met water

Kleine brandwonden

Bij kleine brandwonden dient de hulpverlener het aangetaste lichaamsdeel onmiddellijk onder koud of lauw stromend water te houden (niet in ijswater!) gedurende minimaal vijf tot vijftien minuten. Een schone, koude, natte handdoek kan helpen om de pijn te verlichten. Na het afkoelen van de brandwonde dient de hulpverlener deze af te dekken met een droog, steriel verband of een schone dressing. Het is belangrijk om druk of wrijving op de brandwonde te vermijden. Vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen of paracetamol kunnen de pijn en zwelling verminderen. Na het koelen mag de hulpverlener een vochtinbrengende lotion aanbrengen op de brandwonde. Kleine brandwonden genezen meestal zonder verdere medische behandeling.

Grotere brandwonden

Als de kleding van de patiënt in brand staat, moet de patiënt onmiddellijk stoppen met bewegen, op de grond gaan liggen en rollen. Dit voorkomt dat vlammen het gezicht of de longen bereiken. De hulpverlener wikkelt de patiënt in een dik materiaal, zoals een wollen of katoenen jas, een tapijt of een deken, om de vlammen te doven. Daarna wordt overvloedig water over de patiënt gegoten totdat deze begint te rillen. De hulpverlener moet direct de hulpdiensten alarmeren. Tevens dient hij ervoor te zorgen dat de patiënt goed ademt en indien nodig te beginnen met beademen en reanimatie. De hulpverlener bedekt het verbrande gebied met een droog steriel verband (indien beschikbaar) of een schone doek. Bij een groot verbrand gebied kan een laken volstaan. Eventuele sieraden, zoals ringen, kettingen of armbanden, dienen verwijderd te worden. Als de vingers of tenen verbrand zijn, worden deze gescheiden met een droge, steriele, niet-kleverige verbanden. Het verbrande lichaamsdeel dient indien mogelijk boven het hart te worden gehouden. Druk of wrijving op het verbrande gebied moet worden vermeden.

Wanneer een elektrisch toestel de brandwonden heeft veroorzaakt, mag de hulpverlener de patiënt niet direct aanraken. Hij dient een niet-metalen voorwerp te gebruiken om de patiënt uit de buurt van blootliggende draden te verplaatsen voordat hij eerste hulp verleent. Indien mogelijk moet ook de stroombron worden uitgeschakeld. Bij brandwonden aan het hoofd, de nek, de rug of de benen moet de patiënt liggend worden gehouden. De hulpverlener brengt de voeten omhoog en bedekt de patiënt met een jas of deken. Hij controleert de hartslag, ademhaling en bloeddruk totdat medische hulp arriveert.

EHBO: Zeker niet doen

Kleding

De patiënt mag absoluut niet lopen wanneer zijn of haar kleding in brand staat, omdat dit de vlammen van zuurstof voorziet en de brand verergert. Bij het doven van brandende of smeulende kleding mag geen nylon materiaal worden gebruikt, aangezien dit zeer brandgevaarlijk is. Kleding die aan de huid vastkleeft, moet blijven zitten, terwijl omliggende kleding indien nodig kan worden losgeknipt.

Koelen

Bij het koelen van brandwonden mag geen koud water of ijs worden gebruikt, omdat dit kan leiden tot onderkoeling. Het in koud water plaatsen van ernstige brandwonden is ook niet aanbevolen, omdat dit een shock kan veroorzaken.

Verzorging brandwonden

Zalf, boter, ijs, medicatie, room, olie, spray of andere huishoudelijke producten zijn niet geschikt voor de behandeling van ernstige brandwonden. De hulpverlener mag niet op de brandwonde blazen, ademen of hoesten. Blaren of dode huid mogen niet worden doorprikt om infecties te voorkomen. De hulpverlener dient de blaren en wonden ook niet aan te raken zonder handschoenen. Als de luchtwegen verbrand zijn, mag de hulpverlener geen kussen onder het hoofd van de patiënt plaatsen, omdat dit de luchtwegen kan afsluiten.

Eten en drinken

Een patiënt met ernstige brandwonden mag nooit iets via de mond krijgen, omdat hij of zij mogelijk vloeibare voeding nodig heeft tijdens de eerste 48 uur in het ziekenhuis en mogelijk anesthesie nodig heeft voor een operatie. Eten en drinken bij een patiënt met een verminderd bewustzijn kan ook leiden tot verstikking.

Lees verder

• Chemische brandwonden: Behandeling van chemische verbranding
• Thermische brandwonden: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Wrijvingsbrandwonden op de huid door wrijving en warmte