Mucormycose: Schimmelziekte aan sinussen, hersenen en longen

Mucormycose is een zeldzame maar ernstige schimmelaandoening (mycose) waarbij de bloedvatwanden van vooral de sinussen, hersenen en longen zijn aangetast. Deze schimmelziekte vindt vooral plaats bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De patiënt ervaart verschillende ernstige symptomen en heeft dan ook een agressieve behandeling nodig om te overleven. Ondanks diverse behandelingen, komt een groot deel van de patiënten te overlijden.

• Synoniemen mucormycose
• Epidemiologie ernstige schimmelinfectie
• Oorzaken schimmelaandoening
• Risicofactoren schimmelziekte
• Symptomen: Longen, sinussen en hersenen en andere lichaamsdelen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Agressieve chirurgie
• Prognose schimmelziekte
• Complicaties van ziekte

Synoniemen mucormycose

Mucormycose is ook gekend onder deze synoniemen

• mucormycosis
• zygomycose (verouderde term)
• zygomycosis (verouderde term)

Epidemiologie ernstige schimmelinfectie

De exacte prevalentie van mucormycose bedraagt naar schatting 1,7 op 1 miljoen inwoners. Epidemiologische gegevens over dit soort schimmelinfectie zijn schaars. Andere informatie is bijgevolg niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Oorzaken schimmelaandoening

In rottend organisch materiaal zoals doodgaande planten, bladeren, compost of rot hout dat zich op de bodem bevindt, zijn ook Mucormycetes te vinden. Dit is de groep van schimmels die mucormycose veroorzaken. Door contact met de schimmel lopen patiënten de schimmelinfectie op. De besmetting gebeurt via de huid door een snede, schaafwonde, brandwonde of een ander huidletsel (bijvoorbeeld na een operatie). Ook ademt de patiënt mogelijk schimmelsporen in via de lucht en dan komt de schimmel de sinussen en longen binnen. Bij inname van de schimmelsporen is het maagdarmkanaal betrokken. Deze agressieve schimmel verspreidt zich mogelijk naar alle mogelijke lichaamsdelen.

Risicofactoren schimmelziekte

Aandoeningen en medische problemen die gepaard gaan met mucormycose zijn onder meer

• aids
• brandwonden of een ander huidtrauma
• een lymfoom
• een orgaantransplantatie of een stamceltransplantatie
• een slechte voeding (ondervoeding)
• het gebruik van sommige medicijnen
• langdurig gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• leukemie
• metabole acidose
• neutropenie (verlaagd aantal neutrofielen = soort witte bloedcellen)
• illegaal drugsgebruik via injecties
• slecht geregelde diabetes mellitus
• te veel ijzer in het lichaam

Symptomen: Longen, sinussen en hersenen en andere lichaamsdelen

Normaalgezien vertonen patiënten met een normaal immuunsysteem weinig of geen symptomen, maar patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen meer kans om deze infectie te krijgen. De ernst, uitgebreidheid en plaats van de symptomen variëren per patiënt. De schimmel tast vooral de longen, sinus en hersenen aan, maar ook andere lichaamsdelen zoals de huid, het maagdarmkanaal en de nieren zijn soms aangetast.

Longen
Wanneer de longen zijn betrokken, ontstaat pulmonale mucormycose. Deze vorm komt het vaakst voor bij patiënten met kanker of bij patiënten die een orgaantransplantatie of stamceltransplantatie hebben ondergaan. De patiënt heeft hierbij een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen) die snel verergert en zich uitbreidt naar de borstholte, het hart en de hersenen. Door de longontsteking heeft de patiënt koorts, lijdt hij aan kortademigheid, heeft hij pijn op de borst en moet hij hoesten. Ook bloed ophoesten (in medische termen gekend als hemoptoe of hemoptyse) komt af en toe voor.

Sinus en hersenen

De schimmel verspreidt zich mogelijk naar de sinus en hersenen, wat in medische termen gekend is als een rinocerebrale infectie. Deze vorm ziet de arts het vaakst bij patiënten met ongecontroleerde diabetes. De patiënt heeft hierbij eerst een sinusinfectie, wat gepaard gaat met donkere korstvorming in de neusholten, hoofdpijn, koorts, een rode huid boven de sinussen, sinuspijn of congestie (verstopte sinussen). Vervolgens zwellen de zenuwen die uit de hersenen komen. Hierbij komen ook bloedstolsels voor die bloedvaten naar de hersenen blokkeren. Als gevolg hiervan krijgt de patiënt gezwollen ogen die uitsteken naar voor (exoftalmie) en ook ontstaan gedragsveranderingen.

Huid

De patiënt loopt cutane mucormycose op door een huidletsel. Veelal zijn immuunverzwakte patiënten getroffen. Op de huid ontstaan pijnlijke, verharde plekken met zwarte vlekken in het midden.

Maagdarmkanaal

Mucormycose is ook mogelijk in het maagdarmkanaal en dan is sprake van gastro-intestinale mucormycose. Vooral zuigelingen die jonger zijn dan één maand en jonge kinderen zijn getroffen bij deze vorm. Hierbij zit er bloed in de ontlasting, en ook buikpijn en diarree komen voor. Misselijkheid, overgeven en bloed braken zijn tot slot mogelijk.

Nieren

Koorts en pijn in de bovenbuik of rug komen voor als de nieren zijn aangetast door mucormycose.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een arts of KNO-arts onderzoekt de patiënt grondig. De arts bemerkt zo koorts, sinuspijn, hoofdpijn, een gezwollen oog, en andere zichtbare symptomen op. Daarnaast krijgt hij een beeld over de geschiedenis van de symptomen bij de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

Afhankelijk van de symptomen voert de arts een CT-scan of een MRI-scan uit. Een definitieve diagnose gebeurt via een biopsie.

Differentiële diagnose

Mucromycose lijkt op het klinisch beeld van volgende ziekten:

• Aspergillose (schimmelinfectie met longproblemen)
• cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• colonobstructie (verstopping in de darm met buikpijn en braken)
• een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• miltvuur (antrax: symptomen aan huid, longen, maag en darmen)
• nocardiose
• sinusitis

Behandeling: Agressieve chirurgie

Bij mucormycose is het belangrijk om de patiënt zo snel mogelijk te opereren. Hierbij verwijdert de chirurg alle dode en geïnfecteerde weefsels. Hierdoor ontstaan soms wel medische afwijkingen of problemen. Zo is het smaakvermogen van de patiënt mogelijk aangetast. Ook verwijdert de arts mogelijk delen van de neus of het oog. Deze vorm van chirurgie is bijzonder agressief, maar zonder dergelijke chirurgie zijn de overlevingskansen sterk verminderd. Daarnaast neemt de patiënt antischimmelmiddelen via een ader, wat in medische termen gekend is intraveneuze antimycotica. Nadat de infectie onder controle is, schakelt de patiënt over naar een ander geneesmiddel.

Prognose schimmelziekte

De prognose van een patiënt met mucormycose is niet goed, zelfs al heeft hij een agressieve operatie gehad. Dit is wel afhankelijk van de betrokken geïnfecteerde delen en de algemene gezondheid van de patiënt, maar over het algemeen overlijden 50-85% patiënten aan deze schimmelziekte.

Complicaties van ziekte

Soms treft de schimmel de ogen en dan treedt mogelijk blindheid op (wanneer de oogzenuw is betrokken). Stolling of verstopping van de bloedvaten van de hersenen of longen, zenuwschade en de dood zijn andere complicaties.

Lees verder

• Mucormycose (agressieve schimmelinfectie) in oog (oogkas)
• Schimmel huidinfecties: Huidinfectie door schimmels
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling