Antrax (miltvuur): Infectie met symptomen aan huid en longen
Antrax is een zeldzame doch ernstige infectieziekte die veroorzaakt wordt door de sporenvormende bacterie Bacillus anthracis. Vooral runderen zijn ziek, maar door direct of indirect contact met zieke dieren komen de sporen bij mensen terecht. De ziekte kan de huid, de longen en het maagdarmkanaal aantasten. In de meeste gevallen is de huid aangetast, wat leidt tot milde symptomen die relatief snel verdwijnen. Wanneer echter de longen en het maagdarmkanaal getroffen zijn, kunnen ernstige complicaties optreden. Een snelle behandeling met antibiotica is dan ook vereist om ernstige gezondheidsproblemen en de dood te voorkomen. Enkele preventieve maatregelen zijn mogelijk om antrax te voorkomen.- Synoniemen antrax
- Epidemiologie infectieziekte
- Mechanisme
- Oorzaken
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen aan huid, longen, maag en darmen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met antrax
- Volg je medicatie- en behandelingstijdlijn strikt
- Let goed op symptomen van een infectie
- Bescherm jezelf tegen blootstelling aan antraxsporen
- Volg nauwlettend de longgezondheid
- Houd je voedingspatroon gezond en ondersteunend
- Raadpleeg een arts voor ondersteuning bij pijn en ongemak
- Zorg voor mentale gezondheid en ondersteuning
- Beperk blootstelling aan andere infecties
- Raadpleeg je arts regelmatig voor controleafspraken
- Misvattingen rond antrax
- Antrax komt alleen voor bij dieren
- Antrax wordt gemakkelijk van mens op mens overgedragen
- Antraxinfecties beperken zich tot de huid
- Alle vormen van antrax veroorzaken koorts en huidzweren
- Vaccinatie tegen antrax is niet beschikbaar voor mensen
- Behandeling van antrax is onmogelijk na blootstelling
- Antrax is uitsluitend een tropische infectie
Synoniemen antrax
Antrax is eveneens gekend onder deze synoniemen:- anthrax
- koolbuil
- koolzweer
- miltvuur
Epidemiologie infectieziekte
Miltvuur, veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis, is een zeldzame maar ernstige infectieziekte die zich voornamelijk in dieren voordoet, maar ook mensen kan besmetten. De epidemiologie van miltvuur omvat gegevens over de verspreiding van de ziekte, de mate van infectie en de risicogroepen die getroffen kunnen worden. Hoewel de ziekte wereldwijd voorkomt, is de frequentie ervan sterk afhankelijk van geografie, dierpopulaties en menselijke activiteiten.Incidentie en geografische spreiding
Miltvuur komt voornamelijk voor in gebieden met een hoge concentratie van dieren die vatbaar zijn voor de infectie, zoals runderen, schapen en geiten. In Afrika, Azië en delen van Zuid-Amerika is miltvuur nog steeds endemisch, waarbij de ziekte vaak voorkomt in landbouwhubs waar contact met besmet vee plaatsvindt. In ontwikkelde landen is de incidentie veel lager, maar er zijn nog steeds gevallen van infectie, vaak in verband met dieren die besmet zijn tijdens export of in laboratoria.
Miltvuur wordt vaak geassocieerd met gebieden met slechte veterinaire zorg en lage vaccinatiegraad onder dieren. In deze regio's kunnen besmette dieren de bacterie verspreiden via hun kadavers, wat het risico voor zowel dieren als mensen verhoogt.
Risico voor mensen
Hoewel miltvuur voornamelijk een dierziekte is, kan het via verschillende routes op mensen overgaan, waaronder door direct contact met besmette dieren of hun producten (zoals wol, vlees en leer). De gevallen van miltvuur bij mensen zijn veel zeldzamer, maar nog steeds aanwezig in gebieden waar de ziekte bij dieren voorkomt. Menselijke gevallen komen het meest voor in plattelandsgebieden waar mensen in nauw contact staan met dieren, zoals boerderijen en slachthuizen.
Er zijn ook gevallen van miltvuur die verband houden met bioterrorisme. De bacterie Bacillus anthracis kan namelijk als biologisch wapen worden gebruikt, wat bijdraagt aan een laag maar significante incidentie van de ziekte in andere delen van de wereld.
Mechanisme
Het mechanisme van miltvuur is gebaseerd op de infectie door de bacterie Bacillus anthracis, die in staat is om zich te vermenigvuldigen in de gastheer en toxines te produceren die schadelijk zijn voor de weefsels. De pathofysiologie van de ziekte hangt sterk af van de manier waarop de bacteriën het lichaam binnendringen en hoe het immuunsysteem reageert op de infectie.Infectie en transmissie
De bacterie Bacillus anthracis komt het lichaam binnen via inademing van sporen, contact met open wonden of door het eten van besmet vlees. In het geval van de luchtwegvorm (inhalatie) worden de sporen ingeademd en komen ze in de longen terecht, waar ze zich omzetten in actieve bacteriën die snel infecties veroorzaken. Bij huidinfecties komen de sporen meestal in contact met beschadigde huid of slijmvliezen, wat resulteert in een lokale infectie.
De bacterie produceert twee belangrijke toxines: het antrax-toxine en het oedeem-toxine, die de cellen in het lichaam beschadigen. Het antrax-toxine verstoort de functie van het immuunsysteem door immuuncellen te onderdrukken, waardoor de bacterie zich verder kan verspreiden en ernstige schade aan organen kan veroorzaken. Het oedeem-toxine leidt tot zwelling van weefsels en kan leiden tot een bloeding in de bloedvaten.
Fasen van de infectie
Na binnendringen in het lichaam kan Bacillus anthracis zich snel vermenigvuldigen en zich via de bloedbaan verspreiden. Dit leidt tot ernstige sepsis, orgaanfalen en zelfs de dood zonder tijdige behandeling. De symptomen beginnen vaak met koorts en algemene zwakte, maar kunnen snel verergeren tot ademhalingsproblemen, bloederige diarree of uitgebreide huidlaesies. De sterfte kan hoog zijn bij mensen die geen medische hulp ontvangen.
Oorzaken
Bacillus anthracis, een bacil, veroorzaakt antrax. De sporen van deze grampositieve bacillen zijn uiterst sterk en bestand tegen extreme temperaturen en vochtigheid, waardoor ze decennia kunnen overleven. Het organisme is in staat om een toxine te produceren. De overdracht van de bacillen gebeurt door de huid (omgang met besmet vee of producten hiervan), de longen (inslikken of inademen van sporen) of het nuttigen van besmet vlees (maag en darmen). Wanneer de sporen in het lichaam terechtkomen, worden ze geactiveerd en ontstaan miltvuurbacterieën. De bacteriën vermenigvuldigen zich en verspreiden zich in het lichaam. Ze produceren toxines (gifstoffen) wat mogelijk resulteert in ernstige gezondheidsproblemen. Miltvuur is geen besmettelijke ziekte.Risicofactoren
De risicofactoren voor het oplopen van miltvuur kunnen variëren, afhankelijk van de geografie, de omgeving en de specifieke omstandigheden van blootstelling. Aangezien miltvuur een infectieziekte is die vaak met dieren in verband wordt gebracht, zijn de risicofactoren voornamelijk gerelateerd aan de interactie tussen mensen en besmette dieren.Contact met besmette dieren
Dieren die besmet zijn met Bacillus anthracis vormen de grootste risicofactor voor mensen. Vooral boeren, slachters en dierenartsen lopen verhoogd risico, aangezien zij regelmatig in contact komen met besmette dieren of hun producten. Het risico is het hoogst in gebieden waar de veterinaire zorg niet optimaal is, of waar de vaccinatiegraad van dieren laag is.
Blootstelling via producten van besmette dieren
Naast direct contact met besmette dieren kunnen mensen ook besmet raken door het verwerken van besmette dierlijke producten zoals leer, wol, en vlees. In landen waar deze producten worden geïmporteerd uit gebieden met een endemische aanwezigheid van de ziekte, is er een verhoogd risico op besmetting.
Blootstelling in laboratoria
Infectie met Bacillus anthracis kan ook plaatsvinden in laboratoria waar de bacterie wordt bestudeerd of waar ze per ongeluk vrijkomt tijdens experimenten. Wetenschappers en medewerkers die werken met Bacillus anthracis lopen daarom risico, hoewel strikte veiligheidsmaatregelen doorgaans het risico van blootstelling minimaliseren.
Risicogroepen
Er zijn bepaalde groepen mensen die een hoger risico lopen om miltvuur op te lopen. Deze risicogroepen hebben vaak vaker of intensiever contact met de bacterie, hetzij via hun beroep, geografische locatie, of andere omstandigheden.Landbouw- en veeteeltprofessionals
Boeren, slachters, dierenartsen en andere medewerkers in de landbouw- of veeteeltsector lopen het hoogste risico op infectie door direct contact met besmette dieren of hun producten. Deze groep is vooral kwetsbaar in gebieden waar miltvuur endemisch is of waar veterinaire zorg niet goed gereguleerd is.
Mensen die werken met dierenproducten
Mensen die werken met producten van dieren, zoals leer- en wolverwerkers, kunnen ook een verhoogd risico lopen, aangezien deze producten de sporen van Bacillus anthracis kunnen bevatten. In bepaalde industriële gebieden kunnen incidenten van infectie optreden wanneer besmette materialen niet goed worden behandeld of geïnspecteerd.
Militaire en veiligheidsdiensten
Leden van militaire of veiligheidsdiensten kunnen ook een verhoogd risico lopen, vooral in situaties waarin biologische wapens, zoals Bacillus anthracis, gebruikt kunnen worden. Bioterrorisme of incidenten met biologische stoffen kunnen leiden tot onbedoelde blootstelling aan de bacterie.
Symptomen aan huid, longen, maag en darmen
De incubatietijd (de tijd tussen het oplopen van de besmetting en het optreden van de symptomen) bedraagt één tot tien dagen. De symptomen van miltvuur zijn afhankelijk van het type van de infectie. De ziekte kan de huid, de longen of het maagdarmkanaal aantasten. De symptomen kunnen één dag tot meer dan twee maanden aanwezig zijn.Huid
Cutane antrax is de meest voorkomende (95%) en ook mildste vorm en treedt één tot zeven dagen na de besmetting op. Deze vorm ontstaat wanneer de sporen bijvoorbeeld door een wonde in de huid terechtkomen. Hierbij ontwikkelt de patiënt kleine, erythemateuze, maculopapulaire uitslag, meestal op het hoofd, de nek, de onderarmen en de handen. Deze aanvankelijke pijnloze huidletsels zien eruit als rode vlekken die soms ook jeuken. Vervolgens ontwikkelen zich pijnlijke blaasjes en huidzweren op het gezicht, de nek, de armen of de handen, met de vorming van een zwart centrum en een korst rond de zweren. De meeste patiënten herstellen spontaan binnen enkele weken, maar soms ontstaat een zwelling rond de blaasjes in combinatie met gezwollen lymfeklieren, waardoor de symptomen trager verdwijnen. Dankzij een goede behandeling overleven de meeste patiënten de cutane vorm van de infectieziekte.
Pijn op de borst is een mogelijk symptoom van inhalatie-antrax / Bron: Pexels, PixabayInhalatie-antrax vindt plaats na het inademen van sporen. De symptomen van inhalatie-antrax verschijnen vaak binnen een week na besmetting, maar soms komen de tekenen van de ziekte pas twee maanden later tot uiting. Deze vorm van antrax gaat gepaard met hoge koorts, rillingen, misselijkheid, braken, maagpijn, spierpijn, malaise (een algemeen ziek gevoel), hoofdpijn, zweten, extreme vermoeidheid, een droge hoest, pijn achter het borstbeen (pijn op de borst), kortademigheid, een blauwachtige huidskleur (cyanose), verwardheid of duizeligheid. Onbehandeld is het sterftecijfer van inhalatie-antrax erg hoog, en zelfs met een behandeling komt ongeveer de helft van de patiënten te overlijden.
Maag en darmen
Gastro-intestinale antrax is het gevolg van het consumeren van onvoldoende verhit, besmet vlees. De klinische kenmerken verschijnen meestal één tot zeven dagen na besmetting. De meest voorkomende symptomen omvatten een verlies van eetlust, koorts, rillingen, gezwollen lymfeklieren in de hals of nek, keelpijn, zweertjes in de mond, slikproblemen, heesheid, misselijkheid, braken, flauwvallen, hoofdpijn, blozen, ernstige gastro-enteritis (maagdarminfectie), bloed braken, buikpijn, zwelling van de buik (maag) en bloederige diarree. Bloedvergiftiging door organische gifstof, een shock en de dood zijn mogelijke gevolgen.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van miltvuur kunnen snel ontstaan, afhankelijk van de vorm van de ziekte (huid, longen of maag-darm). Het is van cruciaal belang dat patiënten met miltvuur snel worden behandeld om ernstige complicaties en overlijden te voorkomen.Huidafwijkingen en ulcera
De meest voorkomende symptomen van de huidvorm van miltvuur zijn pijnloze zweren die zich ontwikkelen bij het contact met besmette dieren of dierlijke producten. Deze zweren beginnen vaak als kleine blaren en breiden zich snel uit tot grotere, ulcererende laesies. Dit is vaak het eerste zichtbare symptoom dat de diagnose van miltvuur kan helpen stellen.
Koorts, zwakte en ademhalingsproblemen
In de gevallen van long- en maag-darmmiltvuur kunnen de symptomen beginnen met plotselinge koorts, algemene zwakte en ademhalingsproblemen. In ernstige gevallen kan dit leiden tot ademnood, shock, en orgaanfalen, wat een medische noodsituatie is die onmiddellijke behandeling vereist.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoekDe diagnose van antrax gebeurt door middel van een huidbiopsie van een huidletsel (een stukje huidletsel wegnemen en microscopisch laten onderzoeken) of door een bloedonderzoek. Eventueel voert de arts een analyse uit van het ruggenmergvocht of van het sputum (slijm).
Differentiële diagnose
De arts kan antrax verwarren met de volgende aandoeningen omdat het klinisch beeld gelijkaardig is:
- coccidioidomycose (milde infectie met symptomen aan huid en longen)
- de rattenbeetziekte ([I]Streptococcus moniliformis, Spirillum minus, of Sodoku), dat door ratten kan worden overgedragen en de symptomen zijn doorgaans koorts, huiduitslag en gewrichtspijn
- ziekte van Legionella (een bacteriële infectie die in de longen voorkomt en kan leiden tot longontsteking)
- syfilis (een seksueel overdraagbare aandoening die verschillende huidafwijkingen kan veroorzaken)
- herpes-simplex infectie (bijvoorbeeld koortslip, veroorzaakt door het herpes simplex virus)
- het Vero-toxine (door de bacterie Escherichia coli en bekend als EHEC of enteropathogene E. coli)
- infecties veroorzaakt door Staphylococcus aureus (kan huidinfecties veroorzaken, zoals abcessen en cellulitis)
Behandeling
Een tijdige en passende behandeling met antibiotica zoals ciprofloxacine, doxycycline of penicilline is van cruciaal belang bij alle vormen van antrax. Indien behandeld met antibiotica vóór het optreden van ernstige symptomen kan de infectie met succes worden bestreden. Na de diagnose wordt vaak een combinatie van antibiotica gegeven, en soms worden naast antibiotica ook antivirale middelen gebruikt om de infectie te bestrijden.Prognose
De prognose van miltvuur hangt sterk af van de snelheid van diagnose en behandeling. Bij snelle behandeling met antibiotica kan de prognose gunstig zijn, vooral voor de huidvorm van miltvuur. Zonder behandeling is de sterfte bij de long- en maag-darmvorm echter hoog.Snelheid van diagnose en behandeling
Wanneer miltvuur snel wordt gediagnosticeerd en behandeld, is de prognose meestal goed, vooral voor de huidvorm van de ziekte. Antibiotica zoals ciprofloxacine of doxycycline kunnen effectief zijn bij het behandelen van de infectie. Bij de longvorm, waarbij de bacterie in de longen terechtkomt, kan de prognose ernstiger zijn, zelfs met behandeling.
Verhoogde sterfte bij long- en maag-darmvormen
De long- en maag-darmvormen van miltvuur kunnen zonder behandeling leiden tot ernstige complicaties en de dood. Deze vormen van de ziekte veroorzaken systemische symptomen zoals bloeding, shock en sepsis, waardoor de sterftegraad aanzienlijk hoger is.
Complicaties
Bij ernstige gevallen van antrax kunnen de volgende complicaties optreden:- Sepsis (bloedvergiftiging)
- Longontsteking
- Shock (ernstige daling van de bloeddruk)
- Massale bloeding
- Meningitis (ontsteking van de hersenvliezen)
Preventie
Preventie van miltvuur richt zich zowel op het vermijden van blootstelling als op het verstrekken van vaccinaties aan risicogroepen. Er zijn verschillende manieren om de ziekte te voorkomen, met name in gebieden waar de ziekte endemisch is.Vaccinatie van dieren
Een van de belangrijkste preventiemethoden is het vaccineren van dieren, met name vee, die vatbaar zijn voor de ziekte. In gebieden waar miltvuur endemisch is, wordt vaccinatie van dieren routinematig uitgevoerd om uitbraken te voorkomen. Dit kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico voor mensen die in contact komen met de dieren.
Vaccinatie van mensen in risicogroepen
Er zijn vaccins beschikbaar voor mensen die werken met dieren of producten die mogelijk besmet zijn. Dit omvat boeren, slachters, dierenartsen en militaire personeelsleden. Vaccinatie kan helpen de kans op infectie aanzienlijk te verkleinen bij deze risicogroepen.
Strikte controlemaatregelen en goede hygiëne
Het naleven van strikte hygiënepraktijken, vooral bij het verwerken van dierlijke producten, kan de verspreiding van de ziekte helpen voorkomen. Mensen die werken met dieren of dierlijke producten moeten altijd beschermende kleding dragen en regelmatig hun handen wassen om besmetting te voorkomen.
Praktische tips voor het leven met / omgaan met antrax
Antrax is een ernstige infectie veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis. Deze ziekte kan via de huid, longen of het maagdarmkanaal het lichaam binnendringen. Als je met antrax bent gediagnosticeerd, is het belangrijk om bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen om complicaties te voorkomen en de ziekte effectief te beheren. Hieronder volgen enkele praktische tips voor het omgaan met antrax.Volg je medicatie- en behandelingstijdlijn strikt
De behandeling van antrax omvat meestal antibiotica zoals ciprofloxacine of doxycycline. Het is cruciaal om de voorgeschreven medicijnen strikt volgens het advies van je arts in te nemen. Het niet goed volgen van je behandeling kan leiden tot verergering van de infectie en ernstigere gevolgen. Zorg ervoor dat je de volledige kuur afmaakt, zelfs als je je beter begint te voelen.Let goed op symptomen van een infectie
Antrax kan ernstige symptomen veroorzaken, zoals koorts, hoesten, ademhalingsmoeilijkheden en huidzweren. Als je tekenen van infectie opmerkt, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Als je huidzweren hebt, is het belangrijk om deze goed schoon te houden en te voorkomen dat ze in contact komen met anderen om besmetting te voorkomen.Bescherm jezelf tegen blootstelling aan antraxsporen
Antrax kan worden verspreid via sporen in de lucht of door contact met besmette dieren of dierlijke producten. Als je werkt met dieren, dierlijke producten of in een gebied waar antrax zich kan verspreiden, is het essentieel om beschermende kleding te dragen en je handen regelmatig te wassen. Volg altijd de veiligheidsrichtlijnen die door je arts of werkgever worden gegeven om blootstelling aan antrax te voorkomen.Volg nauwlettend de longgezondheid
Als je antrax via de lucht hebt opgelopen, kan dit ernstige ademhalingsproblemen veroorzaken. Het is belangrijk om je longfunctie goed in de gaten te houden en snel medische hulp in te roepen als je moeite hebt met ademhalen, aanhoudende hoest hebt of pijn op de borst ervaart. Zorg ervoor dat je arts regelmatig je longgezondheid controleert door middel van beeldvormende onderzoeken.Houd je voedingspatroon gezond en ondersteunend
Een evenwichtig voedingspatroon is belangrijk om je immuunsysteem te ondersteunen tijdens de behandeling van antrax. Zorg ervoor dat je voeding rijk is aan vitaminen en mineralen, vooral vitamine C en zink, die het herstel kunnen bevorderen. Een gezonde voeding helpt je lichaam ook om beter om te gaan met de bijwerkingen van antibiotica en andere medicatie.Raadpleeg een arts voor ondersteuning bij pijn en ongemak
Antrax kan leiden tot ernstige pijn, vooral als het de huid of de ademhalingswegen aantast. Als je pijn ervaart, neem dan contact op met je arts om pijnstillers of andere behandelingen te bespreken. Het is belangrijk om pijn te beheersen om complicaties te voorkomen en je herstel te bevorderen. Overleg met je arts over de juiste medicatie, zoals medicijnen of pijnstillers.Zorg voor mentale gezondheid en ondersteuning
Leven met een ernstige infectie zoals antrax kan mentaal belastend zijn. Het kan helpen om een psycholoog of therapeut te raadplegen om je mentale gezondheid te ondersteunen. Het vinden van steun via familie, vrienden of een steungroep kan ook waardevol zijn om je emoties te verwerken en met stress om te gaan. Denk eraan dat het belangrijk is om ook aandacht te besteden aan je mentale gezondheid tijdens het herstelproces.Beperk blootstelling aan andere infecties
Omdat je immuunsysteem mogelijk verzwakt is door de infectie en de medicatie, is het belangrijk om extra voorzichtig te zijn om andere infecties te voorkomen. Was je handen regelmatig, vermijd drukke plekken en zorg ervoor dat je ingeënt bent tegen andere ziekten zoals griep. Als je koorts of andere tekenen van infectie ervaart, raadpleeg dan onmiddellijk je arts.Raadpleeg je arts regelmatig voor controleafspraken
Het is essentieel om regelmatig bloedonderzoeken en andere controles te ondergaan om de voortgang van de behandeling en het herstel te monitoren. Door je arts regelmatig te zien, kan snel worden ingegrepen bij complicaties of tekenen van de ziekte die weer actief wordt. Zorg ervoor dat je alle controleafspraken volgt en je arts op de hoogte houdt van je symptomen.Door deze tips te volgen, kun je de behandeling van antrax effectiever maken en je algehele gezondheid verbeteren. Zorg ervoor dat je nauw samenwerkt met je arts om een behandelplan op te stellen dat het beste bij jou past.
