Alopecia totalis: Volledig verlies van haar op hoofdhuid

Alopecia totalis is een zeldzame haaraandoening waarbij patiënten al het haar van de hoofdhuid om onbekende redenen verliezen. Buiten de haaruitval zijn geen andere symptomen aanwezig al komen soms wel nagelafwijkingen tot stand. De onvoorspelbare ziekte valt niet te genezen, maar de patiënt moet wel rekening houden met enkele adviezen wanneer hij geen haar meer heeft op de hoofdhuid. Bij sommige patiënten verdwijnen de klachten vanzelf. Tot slot ontstaan mogelijk complicaties bij kale patiënten.

• Epidemiologie van volledige haaruitval
• Soorten van haaraandoening
• Oorzaken van alopecia totalis
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van volledig verlies van haar op hoofdhuid
• Corticosteroïden
• Biologische medicijnen
• Natuurlijke behandelingen
• Prognose
• Complicaties van volledig haarverlies
• Emotioneel
• Zon

Epidemiologie van volledige haaruitval

Circa 1 op de 250.000 mensen lijdt aan alopecia totalis. De zeldzame haaraandoening verschijnt op elke mogelijke leeftijd, maar vooral tieners en jongeren tussen 15 en 29 jaar zijn aangetast. De ziekte presenteert zich sneller bij patiënten die reeds lijden aan andere auto-immuunaandoeningen, zoals een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie), bloedarmoede (anemie), vitiligo (huidaandoening met witte vlekken op de huid) of diabetes mellitus (suikerziekte). Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen door het volledig verlies van het haar op de hoofdhuid. Alopecia totalis is een geavanceerde vorm van alopecia areata. Circa 5% van de kinderen met de haaraandoening ontwikkelt alopecia totalis.

Soorten van haaraandoening

Alopecia areata is een auto-immuunziekte waarbij een patiënt ronde, kale plekken krijgt op de hoofdhuid. Circa 2% van de bevolking krijgt te maken met dit type haaruitval. Alopecia totalis is een ernstige vorm van alopecia areata. Meestal krijgt de patiënt eerst één of twee gladde, kale plekken op de hoofdhuid. Soms bedekken de kale plekken de gehele hoofdhuid en heeft de patiënt geen haar meer op de hoofdhuid, wat dan gekend is als ‘alopecia totalis’. Soms verspreidt alopecia areata zich over het hele lichaam, meer bepaald: de baard, de hoofdhuid, de wenkbrauwen, de wimpers en het schaamhaar. Dit staat dan bekend als ‘alopecia universalis’. Wanneer alopecia enkel beperkt is tot het baardgebied van een man, is sprake van ‘alopecia barbae’.

Oorzaken van alopecia totalis

De precieze oorzaak van alopecia totalis is onbekend anno oktober 2020. Wellicht is alopecia totalis een auto-immuunaandoening, waardoor een defect immuunsysteem de symptomen veroorzaakt. Het immuunsysteem ziet haarfollikels namelijk per toeval aan als een ‘bedreiging’ voor het lichaam, en valt deze vervolgens aan. Mogelijk is het volledig haarverlies op de hoofdhuid gekoppeld aan stress, maar hiernaar is verder onderzoek vereist. Ongeveer 20% van de patiënten met alopecia totalis heeft een familielid met alopecia. Bijgevolg spelen wellicht genetische factoren een rol bij de ontwikkeling van de haaraandoening. Hierdoor zouden mensen met specifieke genen meer vatbaar zijn voor de ontwikkeling van alopecia. Ze hebben dan meer kans op het krijgen van de ziekte wanneer ze in contact komen met andere factoren, zoals allergieën, virussen en toxines (gifstoffen).

Symptomen

Nadat de symptomen van alopecia totalis gestart zijn, verliest de patiënt binnen de zes maanden al het haar op de hoofdhuid. Naast de haaruitval op de hoofdhuid komen normaalgezien geen andere symptomen tot uiting. Wel ervaren sommige patiënten met de ziekte hoofdhuidproblemen, zoals pijn, jeuk of tintelingen aan de hoofdhuid. Af en toe komen wel nagelafwijkingen voor, zoals dunne nagels, broze nagels en gerimpelde nagels.

Diagnose en onderzoeken

Dit type haarverlies wordt gediagnosticeerd door een dermatoloog (huidarts). De patronen van haarverlies helpen de arts voor het stellen van de diagnose. Soms zet de arts een biopsie van de hoofdhuid en verschillende bloedonderzoeken in. Een bloedonderzoek onthult een eventueel onderliggende auto-immuunziekte.

Behandeling van volledig verlies van haar op hoofdhuid

Voor alopecia bestaat geen remedie. De beschikbare behandelingen zijn meestal niet effectief voor ernstige vormen van de aandoening, zoals alopecia totalis.

Corticosteroïden

Vaak zet de arts corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) in, zowel als injecties of als pillen. Ze zijn wel niet vaak effectief bij alopecia totalis. Indien ze toch goed werken, is een langdurig gebruik hiervan niet mogelijk omdat dan potentieel gevaarlijke bijwerkingen tot stand komen. Daarom adviseren artsen soms 'pulstherapie' aan via een kortdurende behandelingsvorm. Hierbij brengt de arts topisch ‘diphencyprone’ (DPCP) aan op de hoofdhuid. Een arts wrijft wekelijks deze medicatie aan op de huid. Deze chemische stof veroorzaakt een allergische reactie, wat de haargroei bij alopecia totalis mogelijk stimuleert.

Biologische medicijnen

Een groep biologische geneesmiddelen is mogelijk inzetbaar voor de behandeling van alopecia totalis, al is verder onderzoek nog nodig anno oktober 2020. Biologische medicijnen bevatten specifieke eiwitten en kalmeren het immuunsysteem. Deze geneesmiddelen zijn effectief in de behandeling van andere auto-immuunziekten, daar ze de ontstekingsreactie afremmen. Wetenschappers hopen dat de medicijnen bijgevolg bruikbaar zijn voor de behandeling van alopecia.

Natuurlijke behandelingen

Bepaalde voedingssupplementen en -crèmes zouden helpen bij de behandeling van alopecia in al zijn vormen. Deze ‘natuurlijke behandelingen’ zijn echter niet wetenschappelijk bewezen.

Prognose

Het immuunsysteem stopt soms met het aanvallen van de haarzakjes, wat resulteert in een hergroei van het haar. Waarom het immuunsysteem hier plots mee stopt, is onduidelijk. Dit gebeurt soms jaren nadat de eerste symptomen zijn opgetreden. Wanneer alopecia areata reeds geëvolueerd is naar alopecia totalis, is de kans echter klein dat het immuunsysteem stopt met het aanvallen van de haarzakjes. Wanneer een patiënt reeds langer dan tee jaar alopecia totalis heeft, is een hergroei van het haar onwaarschijnlijk. De meeste patiënten met deze ernstige vorm van alopecia opteren voor een pruik daar de beschikbare behandelingen niet (goed of lang) werken.

Complicaties van volledig haarverlies

Emotioneel

Het volledig verlies van het haar op de hoofdhuid brengt bij de meeste patiënten emotionele problemen met zich mee. Patiënten met de haaraandoening melden dat ze een deel van hun identiteit lijken te verliezen. Het duurt vaak vele maanden alvorens patiënten de volledige haaruitval een plekje gegeven hebben. Verdriet, depressie, hopeloosheid, schuldgevoelens, angst, isolement, eenzaamheid, woede en frustratie komen tijdens het verwerkingsproces wellicht aan bod.

Zon

Het is van belang dat patiënten met alopecia totalis zich extra beschermen tegen de zon, daar ze door de kaalheid gevoeliger zijn voor brandwonden op het hoofd, vooral als ze een lichtgekleurde huid hebben. Hierdoor lopen ze een groter risico op het ontwikkelen van huidkanker. Het gebruik van zonnebrandcrème, een pruik, een bandana of een hoed is bijgevolg aanbevolen voor het bedekken van de kale hoofdhuid.

Lees verder

• Alopecia areata: Haaruitval met ronde, kale plekken
• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Pijnlijke hoofdhuid: Oorzaken van pijn en gevoeligheid