Alopecia totalis: Volledig verlies van haar op hoofdhuid

Alopecia totalis is een zeldzame aandoening waarbij patiënten al het haar op de hoofdhuid verliezen zonder duidelijke oorzaak. Deze aandoening gaat doorgaans gepaard met geen andere symptomen dan haaruitval, hoewel soms nagelafwijkingen kunnen optreden. Hoewel alopecia totalis niet te genezen is, kunnen patiënten baat hebben bij bepaalde adviezen en behandelingen. Bij sommige patiënten verdwijnen de klachten vanzelf. Er kunnen ook complicaties optreden bij patiënten die volledig kaal zijn.

• Epidemiologie van alopecia totalis
• Soorten haaraandoeningen
• Mechanisme
• Oorzaken van alopecia totalis
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van alopecia totalis
• Corticosteroïden
• Biologische medicijnen
• Natuurlijke behandelingen
• Prognose
• Complicaties van volledig haarverlies
• Emotionele gevolgen
• Bescherming tegen de zon
• Preventie

Epidemiologie van alopecia totalis

Alopecia totalis komt voor bij ongeveer 1 op de 250.000 mensen. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen, maar wordt het vaakst gezien bij tieners en jongvolwassenen tussen de 15 en 29 jaar. Personen die al lijden aan andere auto-immuunaandoeningen, zoals een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie), bloedarmoede (anemie), vitiligo (een huidaandoening met witte vlekken op de huid) of diabetes mellitus (suikerziekte), hebben een verhoogd risico. Mannen en vrouwen worden in gelijke mate getroffen door het verlies van haar op de hoofdhuid. Alopecia totalis is een gevorderde vorm van alopecia areata, waarbij ongeveer 5% van de kinderen met alopecia areata evolueert naar alopecia totalis.

Soorten haaraandoeningen

Alopecia areata is een auto-immuunziekte die zich kenmerkt door ronde, kale plekken op de hoofdhuid. Ongeveer 2% van de bevolking ervaart dit type haaruitval. Alopecia totalis is een ernstigere vorm van alopecia areata. Bij deze aandoening verliest de patiënt meestal eerst één of twee kale plekken op de hoofdhuid. Wanneer deze kale plekken zich uitbreiden tot volledige haaruitval op de hoofdhuid, wordt dit aangeduid als ‘alopecia totalis’. In sommige gevallen kan alopecia areata zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de baard, de wenkbrauwen, de wimpers, en het schaamhaar, wat bekend staat als ‘alopecia universalis’. Wanneer alopecia alleen beperkt is tot het baardgebied bij een man, spreken we van ‘alopecia barbae’.

Mechanisme

Alopecia totalis is een aandoening waarbij een persoon al zijn of haar haargroei verliest, meestal op het hoofd. Het mechanisme achter alopecia totalis is complex en wordt voornamelijk toegeschreven aan auto-immuunreacties. Het immuunsysteem van de patiënt valt de haarzakjes aan, wat leidt tot haarverlies. Deze haaraandoening is een ernstigere vorm van alopecia areata, waarin het haar in kleinere plekken uitvalt, en het mechanisme lijkt nauw verbonden met genetische factoren, omgevingsinvloeden en immuunsysteemdisfuncties.

Auto-immuunreactie
Het primaire mechanisme achter alopecia totalis is een auto-immuunreactie waarbij het immuunsysteem de haarzakjes aanvalt. In plaats van dat het immuunsysteem alleen infecties of ziekten aanpakt, richt het zich ten onrechte op de haarzakjes, wat leidt tot ontsteking en uiteindelijk haaruitval. Bij de meeste patiënten met alopecia totalis bevinden de ontstekingen zich rond de haarzakjes, wat de haargroei verhindert. De exacte oorzaak van deze auto-immuunreactie is nog niet volledig begrepen, maar genetische predispositie en omgevingsfactoren spelen hierbij een belangrijke rol.

Genetische factoren
Er is bewijs dat genetische factoren een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van alopecia totalis. Mensen met een familiegeschiedenis van alopecia areata of andere auto-immuunziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Verschillende genetische markers zijn geïdentificeerd die geassocieerd worden met een verhoogd risico op alopecia totalis, wat suggereert dat genetica een grote invloed heeft op de kwetsbaarheid van het immuunsysteem.

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van alopecia totalis, hoewel de specifieke factoren nog niet volledig zijn vastgesteld. Stress wordt vaak genoemd als een trigger, evenals virale infecties of andere immunologische stressfactoren. Verstoringen in de hormonale balans, zoals die tijdens de zwangerschap of in de overgang, kunnen de ontwikkeling van alopecia totalis ook beïnvloeden.

T-cellen en ontsteking
Bij alopecia totalis spelen T-cellen een centrale rol in de auto-immuunreactie. Deze immuuncellen richten zich op de haarzakjes en veroorzaken ontstekingen die de haargroei verstoren. Dit proces leidt niet alleen tot haaruitval, maar kan ook de ontwikkeling van nieuwe haargroei in de getroffen gebieden belemmeren. Deze immuunaanval veroorzaakt een verdikking van de huid rondom de haarzakjes, wat de haargroei verder belemmert.

Oorzaken van alopecia totalis

De exacte oorzaak van alopecia totalis is momenteel onbekend. De aandoening wordt vermoedelijk veroorzaakt door een auto-immuunaandoening, waarbij het immuunsysteem haarfollikels per ongeluk aanziet als een bedreiging en deze aanvalt. Er wordt gesuggereerd dat stress mogelijk een rol speelt, maar hier is verder onderzoek voor nodig. Ongeveer 20% van de patiënten met alopecia totalis heeft familieleden met alopecia, wat wijst op een mogelijke genetische component. Mensen met bepaalde genetische aanleg zouden gevoeliger kunnen zijn voor deze aandoening wanneer ze worden blootgesteld aan andere factoren zoals allergieën, virussen of toxines (gifstoffen).

Risicofactoren

De risicofactoren voor het ontwikkelen van alopecia totalis zijn veelzijdig en omvatten zowel genetische als omgevingsinvloeden. Het begrijpen van deze risicofactoren kan helpen bij het identificeren van patiënten die mogelijk een verhoogd risico lopen en kan bijdragen aan de vroege detectie en behandeling van de aandoening.

Genetische aanleg
Een belangrijke risicofactor voor alopecia totalis is genetische aanleg. Patiënten met een familiegeschiedenis van alopecia areata of andere auto-immuunziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van alopecia totalis. De aanwezigheid van bepaalde genetische markers kan het risico verder verhogen, wat suggereert dat genetische factoren een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de aandoening.

Stress en psychologische factoren
Er wordt vaak gesuggereerd dat stress een trigger kan zijn voor het ontstaan van alopecia totalis. Patiënten die ernstige emotionele stress ervaren, zoals het verlies van een dierbare, werkdruk, of andere stressvolle situaties, lopen mogelijk een verhoogd risico. Het verband tussen stress en haaruitval is echter complex en wordt nog steeds onderzocht.

Auto-immuunziekten
Alopecia totalis is een auto-immuunziekte en andere auto-immuunziekten, zoals lupus of schildklieraandoeningen, kunnen het risico op het ontwikkelen van alopecia totalis verhogen. Patiënten met een geschiedenis van andere auto-immuunziekten hebben een verhoogde kans om alopecia totalis te ontwikkelen, aangezien hun immuunsysteem al verstoord is.

Omgevingsfactoren
Bepaalde omgevingsfactoren kunnen ook het risico verhogen. Dit kan variëren van virale infecties tot blootstelling aan bepaalde chemicaliën of medicijnen. Er is ook bewijs dat klimaatomstandigheden, zoals extreme kou of hitte, een rol kunnen spelen in het ontstaan van de aandoening.

Risicogroepen

Verschillende risicogroepen kunnen een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van alopecia totalis. Het is belangrijk voor zorgprofessionals om deze risicogroepen te identificeren, zodat zij tijdig hulp kunnen krijgen en preventieve maatregelen kunnen nemen.

Jongere patiënten
Alopecia totalis kan bij mensen van alle leeftijden voorkomen, maar het komt vaak voor bij jongere patiënten. Het is mogelijk dat het immuunsysteem van jongeren minder goed bestand is tegen de invloeden die de haarzakjes kunnen aanvallen. Er wordt aangenomen dat de aandoening vaak optreedt tussen de leeftijd van 20 en 30 jaar.

Patiënten met een familiale geschiedenis
Patiënten die een familiegeschiedenis van alopecia areata of andere auto-immuunziekten hebben, lopen een groter risico op het ontwikkelen van alopecia totalis. Genetische factoren spelen een cruciale rol bij de kans op het ontwikkelen van de aandoening, waardoor mensen met een voorgeschiedenis van deze ziekten als een risicogroep worden beschouwd.

Patiënten met andere auto-immuunziekten
Mensen die al lijden aan andere auto-immuunziekten, zoals lupus of schildklierproblemen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van alopecia totalis. De aanwezigheid van meerdere auto-immuunziekten kan het risico verder verhogen, omdat het immuunsysteem al verstoord is.

Vrouwen
Er wordt aangetoond dat vrouwen een hogere kans hebben om alopecia totalis te ontwikkelen dan mannen. Dit kan te maken hebben met hormonale invloeden, vooral bij vrouwen in de vruchtbare jaren. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap, menstruatie of menopauze kunnen een rol spelen bij het ontstaan van alopecia totalis.

Symptomen

Patiënten met alopecia totalis verliezen doorgaans al het haar op de hoofdhuid binnen zes maanden na het begin van de symptomen. Naast haaruitval op de hoofdhuid komen doorgaans geen andere symptomen voor. Sommige patiënten ervaren echter hoofdhuidproblemen zoals pijn, jeuk of tintelingen. Nagelafwijkingen zoals dunne, broze en gerimpelde nagels kunnen ook optreden, hoewel dit niet altijd het geval is.

Alarmsymptomen

Er zijn specifieke alarmsymptomen die patiënten en zorgverleners moeten herkennen om alopecia totalis tijdig te diagnosticeren. Deze symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening, vooral wanneer ze gepaard gaan met andere klinische tekenen.

Plotselinge haaruitval
Het plotseling verlies van het gehele haar op het hoofd is het belangrijkste symptoom van alopecia totalis. Dit kan zich snel ontwikkelen, waarbij de patiënt binnen enkele weken of maanden al het haar verliest. Het verlies kan gepaard gaan met pijnlijke of gevoelige plekken op de hoofdhuid, hoewel dit niet altijd het geval is.

Onregelmatige haargroei in het beginstadium
In sommige gevallen kunnen er tekenen van onregelmatige haargroei of kleinere kaalheidspunten verschijnen voordat het volledige haarverlies optreedt. Deze vroege tekenen moeten zorgvuldig worden gemonitord, aangezien ze vaak wijzen op de beginnende stadia van de aandoening.

Gevoeligheid of jeuk
Sommige patiënten ervaren jeuk of een gevoel van gevoeligheid op de hoofdhuid voordat het haar uitvalt. Dit kan een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van ontsteking of een immuunsysteemreactie in het gebied van de haarzakjes. Deze symptomen kunnen optreden voordat het zichtbare haarverlies merkbaar is.

Diagnose en onderzoeken

Alopecia totalis wordt meestal gediagnosticeerd door een dermatoloog (huidarts) op basis van het patroon van haaruitval. In sommige gevallen zal de arts een biopsie van de hoofdhuid uitvoeren en bloedonderzoeken laten doen om mogelijke onderliggende auto-immuunziekten te identificeren.

Behandeling van alopecia totalis

Er bestaat geen definitieve remedie voor alopecia totalis. De behandelingen die beschikbaar zijn, zijn vaak niet effectief voor ernstige vormen van de aandoening.

Corticosteroïden

Artsen maken vaak gebruik van corticosteroïden, zowel in de vorm van injecties als orale medicatie. Deze krachtige ontstekingsremmers zijn echter niet altijd effectief bij alopecia totalis. Indien ze wel helpen, kan langdurig gebruik leiden tot ernstige bijwerkingen. Daarom wordt soms 'pulstherapie' aanbevolen, waarbij de arts topisch diphencyprone (DPCP) aanbrengt op de hoofdhuid. Deze chemische stof veroorzaakt een gecontroleerde allergische reactie, wat mogelijk de haargroei kan stimuleren.

Biologische medicijnen

Er is hoop dat bepaalde biologische geneesmiddelen effectief kunnen zijn voor de behandeling van alopecia totalis, hoewel verder onderzoek noodzakelijk is. Biologische medicijnen bevatten specifieke eiwitten die het immuunsysteem kunnen kalmeren en ontstekingen verminderen. Deze medicijnen hebben succes geboekt bij de behandeling van andere auto-immuunziekten en kunnen mogelijk ook nuttig zijn bij alopecia.

Natuurlijke behandelingen

Sommige voedingssupplementen en crèmes worden gepromoot als natuurlijke behandelingen voor alopecia in al zijn vormen. Het bewijs voor de effectiviteit van deze behandelingen is echter beperkt en niet wetenschappelijk onderbouwd.

Prognose

Bij sommige patiënten stopt het immuunsysteem soms met het aanvallen van de haarzakjes, wat leidt tot hergroei van het haar. Waarom dit gebeurt is nog niet volledig begrepen, en het kan jaren duren na de eerste symptomen. Bij patiënten die van alopecia areata naar alopecia totalis zijn geëvolueerd, is de kans dat het haar weer groeit echter kleiner. Patiënten die al langer dan drie jaar alopecia totalis hebben, hebben een geringe kans op spontane haargroei. Veel patiënten kiezen voor een pruik of andere cosmetische oplossingen, omdat de beschikbare behandelingen vaak niet effectief zijn.

Complicaties van volledig haarverlies

Emotionele gevolgen

Volledig haarverlies kan aanzienlijke emotionele problemen veroorzaken. Veel patiënten ervaren een verlies van identiteit en hebben moeite om met de veranderingen om te gaan. Het kan maanden duren voordat patiënten het verlies van hun haar een plek kunnen geven. Gedurende deze periode kunnen gevoelens van verdriet, depressie, hopeloosheid, schuldgevoelens, angst, isolement, eenzaamheid, woede en frustratie optreden.

Bescherming tegen de zon

Patiënten met alopecia totalis moeten extra voorzichtig zijn met zonbescherming, aangezien de kale hoofdhuid gevoeliger is voor zonnebrand, vooral bij een lichte huid. Dit verhoogt het risico op huidkanker. Het gebruik van zonnebrandcrème, een pruik, een bandana of een hoed wordt aanbevolen om de kale hoofdhuid te beschermen tegen de zon.

Preventie

Hoewel alopecia totalis een auto-immuunziekte is die vaak moeilijk te voorkomen is, kunnen er bepaalde maatregelen worden genomen om het risico te verlagen of de symptomen te beheersen. Preventie is voornamelijk gericht op het verbeteren van het algehele immuunsysteem en het beheersen van omgevingsfactoren die de aandoening kunnen triggeren.

Stressmanagement
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen voor alopecia totalis is het beheersen van stress. Aangezien stress vaak als een trigger voor de aandoening wordt beschouwd, kunnen technieken zoals mindfulness, meditatie en andere stressbeheersingsmethoden helpen om het risico te verlagen. Regelmatige lichaamsbeweging en voldoende slaap kunnen ook bijdragen aan een beter stressmanagement.

Gezond voedingspatroon
Een gezond en evenwichtig voedingspatroon speelt een cruciale rol in het behouden van een sterk immuunsysteem. Patiënten wordt aangeraden om voedingsmiddelen te consumeren die rijk zijn aan antioxidanten, vitamines en mineralen die het immuunsysteem ondersteunen. Specifieke voedingsstoffen zoals vitamine D en zink kunnen helpen om de haargroei te ondersteunen en het risico op alopecia te verminderen.

Behandeling van andere auto-immuunziekten
Aangezien alopecia totalis een auto-immuunziekte is, is het belangrijk om andere auto-immuunziekten goed onder controle te houden. Het beheer van ziekten zoals lupus of schildklierdisfunctie kan het risico op het ontwikkelen van alopecia totalis helpen verlagen. Regelmatige medische controles en therapieën zijn essentieel voor patiënten in risicogroepen.

Verhinderen van blootstelling aan schadelijke stoffen
Blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren, zoals schadelijke chemicaliën of virale infecties, kan het risico op alopecia totalis verhogen. Het vermijden van blootstelling aan dergelijke stoffen kan helpen om het risico op de aandoening te verminderen. Dit kan vooral belangrijk zijn voor mensen die al een verhoogd risico hebben door genetische of andere gezondheidsfactoren.

Lees verder

• Alopecia areata: Haaruitval met ronde, kale plekken
• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies
• Jeukende hoofdhuid: Oorzaken van jeuk aan het hoofd
• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Pijnlijke hoofdhuid: Oorzaken van pijn en gevoeligheid