4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL

Bij leukemie, een vorm van bloedkanker, treden kwaadaardige woekeringen van de witte bloedcellen op, die zich ongecontroleerd vermenigvuldigen. Hierdoor worden het beenmerg, de lymfeklieren en de milt aangetast, wat uiteindelijk leidt tot schade aan andere weefsels en organen. Leukemie kan worden ingedeeld op basis van de mate van rijpheid (maturiteit) van de abnormale cellen, zoals acute of chronische leukemie. Daarnaast kan de indeling worden gemaakt op basis van het type witte bloedcellen dat bijdraagt aan de ziekte: lymfatische of myeloïde leukemie.

• Oorzaken van leukemie
• Acute myeloïde leukemie (AML)
• Acute lymfatische leukemie (ALL)
• Chronische myeloïde leukemie (CML)
• Chronische lymfatische leukemie (CLL)
• Nieuwe behandelingsstrategieën voor leukemie anno augustus 2024

Oorzaken van leukemie

Leukemie kan ontstaan door genetische veranderingen, waarbij oncogenen worden geactiveerd en tumorsuppressorgenen verloren gaan in hematopoëtische precursorcellen (voorlopercellen). Andere mogelijke oorzaken zijn blootstelling aan radioactieve straling, chemische stoffen zoals benzeen, erfelijke aanleg, behandeling met cytostatica, en tabaksgebruik. Bovendien is er bewijs dat langdurige blootstelling aan bepaalde milieu- en omgevingsfactoren, zoals pesticiden en oplosmiddelen, het risico op leukemie kan verhogen. Anno augustus 2024 worden nieuwe genetische studies uitgevoerd om specifieke mutaties te identificeren die geassocieerd zijn met verschillende vormen van leukemie.

Acute myeloïde leukemie (AML)

Oorzaak

Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van leukemie die uitgaat van de granulocyten (gekorrelde witte bloedcellen). Deze vorm van kanker komt voornamelijk voor bij volwassenen en ouderen. Bij AML zijn meer dan 20% blasten (onrijpe cellen met een voorloperfunctie) in het beenmerg aanwezig. Deze blasten rijpen niet uit tot volwassen cellen en verdringen de voorlopers van normale witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes in het beenmerg.

Symptomen

Veel voorkomende kenmerken van AML zijn bloedarmoede (anemie) en trombocytopenie (laag aantal bloedplaatjes). Door de anemie is de patiënt vaak moe en lusteloos. Trombocytopenie kan leiden tot spontane tandvleesbloedingen en neusbloedingen. Ook kunnen purpura (puntvormige bloedingen) of een hersenbloeding optreden. Tumorcellen kunnen infiltreren in verschillende weefsels, bijvoorbeeld in het tandvlees, wat verdikking en pijn veroorzaakt. De afweer is sterk verminderd door agranulocytose, wat de patiënt vatbaarder maakt voor infecties. Andere symptomen kunnen pijn in de oksel omvatten door opgezette lymfeklieren als gevolg van leukemie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose AML wordt gesteld door middel van een bloedafname en een beenmergpunctie. Een groot aantal blasten in het bloed en beenmerg is een kenmerk van AML. Cytogenetisch onderzoek wordt uitgevoerd om specifieke mutaties te identificeren die belangrijk zijn voor de diagnose en prognose. Anno augustus 2024 worden innovatieve genetische tests gebruikt om de behandeling te personaliseren en de prognose te verbeteren. De overlevingskans hangt af van factoren zoals leeftijd, algemene gezondheid en genetische mutaties. Een jongere patiënt heeft bijvoorbeeld een betere prognose dan een oudere patiënt. De Karnofsky-index wordt gebruikt om de functionele status van de patiënt te beoordelen, waarbij een score van 60% of hoger een betere kans op genezing geeft.

Behandeling

De behandeling van AML bestaat uit isolatie om infecties te voorkomen, antibiotica, transfusies van rode bloedcellen en bloedplaatjes, en cytostatica (geneesmiddelen die celgroei en celdeling remmen). Daarnaast kan de arts anti-emetica voorschrijven om misselijkheid en braken te verminderen. In sommige gevallen wordt een beenmerg- of stamceltransplantatie overwogen, vooral bij jongere patiënten met een slechte prognose.

Acute lymfatische leukemie (ALL)

Oorzaak

Acute lymfatische leukemie (ALL), ook wel acute lymfoblastenleukemie genoemd, komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen. Bij ALL is er een overwoekering van lymfoïde cellen in het beenmerg, waardoor deze cellen de normale bloedcelproductie verstoren. ALL is een snel progressieve vorm van leukemie, die vroegtijdige behandeling vereist.

Symptomen

De symptomen van ALL variëren, maar kunnen botpijn, hoofdpijn als gevolg van aantasting van het centrale zenuwstelsel, vergrote lymfeklieren, anemie, trombocytopenie en agranulocytose omvatten. Patiënten kunnen ook last hebben van zwakte, koorts en vermoeidheid.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose ALL wordt bevestigd door een beenmergpunctie, waarbij meer dan 25% lymfoblasten aanwezig zijn. Cytogenetisch onderzoek is cruciaal voor het vaststellen van de prognose, waarbij bepaalde genetische afwijkingen wijzen op een agressiever verloop van de ziekte. Anno augustus 2024 worden geavanceerde moleculaire testen toegepast om de genetische kenmerken van de leukemie te identificeren en de behandeling te optimaliseren. De prognose is slechter bij baby's en patiënten ouder dan 10 jaar, evenals bij een hoog aantal lymfoblasten bij diagnose.

Behandeling

De eerste behandelingsfase, bekend als "remissie-inductietherapie", is gericht op het snel doden van zoveel mogelijk leukemiecellen. De arts probeert ook een recidief in het centrale zenuwstelsel te voorkomen door profylactische intrathecale chemotherapie. Bij bepaalde patiënten wordt een beenmerg- of stamceltransplantatie uitgevoerd om de kans op langdurige remissie te vergroten.

Chronische myeloïde leukemie (CML)

Chronische myeloïde leukemie (CML) is een kwaadaardige ziekte die begint in het beenmerg en meestal wordt geassocieerd met het Philadelphia-chromosoom, een genetische abnormaliteit die ontstaat door een translocatie tussen chromosomen 9 en 22. Deze zeldzame vorm van leukemie komt het vaakst voor bij volwassenen tussen 50 en 60 jaar en treft vaker mannen dan vrouwen. Anno augustus 2024 zijn er nieuwe behandelingen beschikbaar, waaronder Tyrosinekinaseremmers zoals Imatinib, die specifiek gericht zijn op de genetische afwijkingen bij CML.

Oorzaak

De oorzaak van CML is een genetische mutatie in een stamcel in het beenmerg, wat leidt tot de productie van abnormale witte bloedcellen. De ziekte kan asymptomatisch zijn of zich langzaam ontwikkelen tot een acute fase na gemiddeld vijf jaar. Volwassenen in de leeftijdsgroep van 50-60 jaar worden het vaakst getroffen.

Symptomen

Veel voorkomende symptomen zijn vermoeidheid, onverklaarbaar gewichtsverlies, overmatig zweten en pijn in het linker hypochonder door een vergrote milt. Sommige patiënten ervaren echter geen symptomen, en de ziekte wordt soms toevallig ontdekt tijdens een routine bloedonderzoek dat een verhoogd aantal neutrofiele granulocyten laat zien.

Diagnose en onderzoeken

CML wordt gediagnosticeerd door een beenmergpunctie, waarbij wordt vastgesteld of er hyperplasie (overmatige groei) van granulocyten aanwezig is. Het Philadelphia-chromosoom wordt gedetecteerd als de cytogenetische merker van CML. Anno augustus 2024 wordt naast klassieke cytogenetische analyse ook gebruik gemaakt van moleculaire technieken zoals PCR om minimale residuele ziekte op te sporen.

Behandeling

De behandeling van CML omvat Tyrosinekinaseremmers zoals Imatinib, die de signaaloverdracht binnen kankercellen remmen of blokkeren. Chemotherapie kan ook worden ingezet, en bij jongere patiënten (<40 jaar) in de chronische fase kan een allogene stamceltransplantatie overwogen worden. Nieuwe medicijnen en combinatietherapieën worden anno augustus 2024 onderzocht om resistentie tegen bestaande behandelingen te overwinnen.

Chronische lymfatische leukemie (CLL)

Oorzaak

Chronische lymfatische leukemie (CLL), ook bekend als chronische lymfatische leukemie, is een kwaadaardige aandoening gekenmerkt door de woekering van abnormale lymfocyten in het beenmerg en bloed. Deze abnormale lymfocyten verstoren de normale afweer tegen infecties. CLL is de meest voorkomende vorm van leukemie bij volwassenen, vooral bij ouderen. De ziekte heeft een relatief gunstige prognose, met een overleving die zich kan uitstrekken over vele jaren.

Symptomen

CLL kan asymptomatisch zijn en wordt soms toevallig ontdekt tijdens een bloedonderzoek dat een verhoogde lymfocytose laat zien. B-symptomen zoals onverklaarbaar gewichtsverlies (>10% van het lichaamsgewicht), nachtelijk zweten, en aanhoudende koorts (>38°C) gedurende meer dan twee weken zijn mogelijke klinische aanwijzingen. Andere symptomen zijn vergrote lymfeklieren, anemie, trombocytopenie en splenomegalie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose CLL wordt bevestigd door bloedonderzoek en een beenmergpunctie, waarbij een groot aantal rijpe lymfocyten wordt gedetecteerd. Cytogenetische en moleculaire studies zijn anno augustus 2024 belangrijk voor het bepalen van de prognose en de keuze van de behandeling. Bepaalde genetische markers kunnen wijzen op een agressiever verloop van de ziekte.

Behandeling

In de vroege stadia van CLL wordt vaak gekozen voor een afwachtend beleid, waarbij de patiënt regelmatig gecontroleerd wordt zonder directe behandeling. Chemotherapie kan nodig zijn als de ziekte vordert of als symptomen optreden. Anno augustus 2024 zijn er nieuwe behandelingsopties beschikbaar, zoals gerichte therapieën met monoclonale antilichamen en nieuwe orale medicatie die de ziekte onder controle kunnen houden met minder bijwerkingen.

Nieuwe behandelingsstrategieën voor leukemie anno augustus 2024

Anno augustus 2024 zijn er aanzienlijke vooruitgangen geboekt in de behandeling van leukemie, mede dankzij de opkomst van gepersonaliseerde geneeskunde en immunotherapie. CAR-T-celtherapie, waarbij de patiënt's eigen T-cellen genetisch worden gemodificeerd om kankercellen te bestrijden, is nu een veelbelovende optie voor bepaalde vormen van leukemie die resistent zijn tegen conventionele therapieën. Ook worden nieuwe combinatietherapieën ontwikkeld om resistentie tegen bestaande medicijnen te overwinnen en de algehele overleving van patiënten te verbeteren. Moleculaire testen en genetische profilering spelen een cruciale rol bij het bepalen van de beste behandelingsopties voor elke individuele patiënt, wat een belangrijke verschuiving markeert naar meer gepersonaliseerde en doelgerichte benaderingen van leukemiebehandeling.

Lees verder

• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker
• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen