Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker

Chronische lymfatische leukemie (CLL) is een vorm van kanker die start bij de lymfocyten, een soort witte bloedcellen. Lymfocyten bevinden zich in het beenmerg dat verantwoordelijk is voor de vorming van alle bloedcellen, en in andere lichaamsdelen. Bij CLL bouwen de leukemiecellen zich vaak langzaam op waardoor veel patiënten gedurende enkele jaren geen symptomen hebben. Na verloop van tijd verspreiden de cellen zich naar andere lichaamsdelen, zoals de lymfeknopen, de lever en de milt. Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid zijn enkele van de vele symptomen die na heel wat jaren tot uiting komen. De arts zet diverse therapieën in zoals chemotherapie en bloedtransfusies, en ook een stamcel- en beenmergtransplantatie behoort tot de mogelijkheden. De vooruitzichten voor CLL zijn tot slot variabel en hangen af van diverse factoren.

• Synoniemen chronische lymfatische leukemie
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken chronische lymfatische leukemie
• Symptomen: Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling CLL
• Prognose vorm van bloedkanker is variabel
• Complicaties chronische lymfatische leukemie

Synoniemen chronische lymfatische leukemie

In sommige publicaties spreken auteurs van “chronische lymfocytaire leukemie”, maar dan bedoelen ze wel CLL, de afkorting van chronische lymfatisch leukemie.

Epidemiologie ziekte

CLL is één van de meest voorkomende vormen van leukemie bij volwassenen. Chronische lymfatische leukemie treft meestal zestigplussers. Mensen jonger dan 45 jaar zijn zelden getroffen door chronische lymfatische leukemie en ook bij kinderen komt de ziekte zelden voor. De gemiddelde leeftijd bij de presentatie van symptomen bedraagt 72 jaar. CLL komt vaker voor bij blanken dan bij andere etnische groepen. De ziekte komt voorts bijna dubbel zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Sommige patiënten met chronische lymfatische leukemie hebben wel familieleden met de ziekte.

Oorzaken chronische lymfatische leukemie

Toename B-lymfocyten

Leukemie is een vorm van kanker die start in de bloedvormende cellen van het beenmerg. Wanneer één van deze cellen (B-lymfocyt of B-cel) wijzigt in een leukemiecel, rijpt deze niet gedeeltelijk maar niet volledig. Ze lijken normaal maar bestrijden in tegenstelling tot normale witte bloedcellen geen infectie. Vaak delen deze nieuwe cellen zich sneller dan normaal. De leukemiecellen overleven langer dan normale witte bloedcellen en bouwen zich uiteindelijk op in het beenmerg, waar ze normale cellen verdringen. Op een bepaald moment verlaten de kankercellen het beenmerg en komen ze terecht in de bloedbaan, wat resulteert in een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed. Eens de leukemiecellen zich in het bloed bevinden, treffen de kankercellen eveneens de lymfeklieren of andere organen zoals de lever en milt. CLL leidt uiteindelijk tot beenmergfalen.

Onbekende oorzaak

De oorzaak van chronische lymfatische leukemie is onbekend. Mogelijk veroorzaken bepaalde chemicaliën chronische lymfatische leukemie.

Symptomen: Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid

De symptomen van CLL ontwikkelen zich meestal langzaam. Niet altijd treden symptomen op en soms ontdekt de arts dit per toeval bij een bloedonderzoek om andere redenen.

Symptomen van chronische lymfatische leukemie omvatten:

• abnormale blauwe plekken (als de bloedplaatjes laag zijn: trombocytopenie)
• een verlies van eetlust of een snel voldaan gevoel (vroege verzadiging)
• gewichtsverlies (onverklaarbaar)
• infecties die blijven terugkomen (herhaling) ondanks behandeling
• koorts
• kortademigheid
• overmatig zweten (hyperhidrose) en nachtelijk zweten
• pijn of druk in de maag (doordat de ziekte de milt doet vergroten)
• gezwollen lymfeklieren (hals, onderarm, buik of lies), een vergrote lever (hepatomegalie) of een vergrote milt (splenomegalie)
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij 30-54% van de gevallen bemerkt de arts een vergrote milt. Ook een vergrote lever komt bij 10-20% van de gevallen voor. Daarnaast heeft de patiënt een bleke huidskleur (pallor) en hij vertoont tevens petechiën, de medische term voor kleine onderhuidse puntvormige huidbloedingen.

Diagnostisch onderzoek
Patiënten met chronische lymfatische leukemie hebben meestal een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed, wat de arts identificeert via een bloedonderzoek. Ook een telling van de witte bloedcellen is nodig bij het bloedonderzoek. Een beenmergpunctie biedt tevens nuttige informatie over CLL. Nadat de diagnose van dit type bloedkanker bevestigd is, voert de arts nog meerdere onderzoeken uit om het stadium van de kanker (enscenering) te weten te komen. Op deze manier weet de arts goed welke behandeling(en) hij kan uitvoeren bij de patiënt.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose van chronisch lymfatische leukemie moet de arts de ziekte onderscheiden van volgende aandoeningen:

• acute lymfatische leukemie (ALL)
• APL
• een diffuus grootcellig lymfoom
• een folliculair lymfoom (vorm van langzaam groeiende bloedkanker)
• een lymfatisch lymfoom
• een mantelcellymfoom (vorm van lymfeklierkanker)
• een non-Hodgkin lymfoom
• haarcelleukemie

Behandeling CLL

Wanneer de arts de diagnose van chronische lymfatische leukemie in een vroeg stadium opspoort, is enkel een opvolging nodig. Een behandeling is enkel vereist in volgende situaties:

• een hooggradige of een agressieve (snel groeiende) vorm van chronische lymfatische leukemie
• een laag aantal rode bloedcellen of bloedplaatjes
• gezwollen lymfeklieren
• infecties die blijven terugkomen
• leukemie die snel verergert
• vermoeidheid, een verlies van eetlust, gewichtsverlies of nachtelijk zweten

Chronische leukemie is over het algemeen moeilijker te genezen dan acute leukemie. Toch zijn enkele behandelingsopties mogelijk bij CLL. De arts zet chemotherapie waaronder gerichte geneesmiddelen in voor de behandeling van chronische lymfatische leukemie. De dosis en het type van deze medicijnen zijn per patiënt verschillend. In zeldzame gevallen is radiotherapie nodig voor pijnlijke en vergrote lymfeklieren. De patiënt krijgt voorts nog bloedtransfusies of transfusies met bloedplaatjes als het bloedbeeld laag is. Een beenmerg- of stamceltransplantatie is inzetbaar bij jongere patiënten met gevorderde of hooggradige chronische lymfatische leukemie. Een transplantatie is de enige mogelijke genezing voor chronische lymfatische leukemie, maar deze behandeling brengt ook risico’s met zich mee

Prognose vorm van bloedkanker is variabel

De prognose van patiënten met CLL varieert sterk. Sommige patiënten sterven snel namelijk binnen twee à drie jaar nadat het stellen van de diagnose als gevolg van complicaties van CLL. De meeste patiënten blijven nog vijf à tien jaar in leven. Ongeveer de helft van de patiënten die gediagnosticeerd zijn met chronische lymfatische leukemie in een vroeg stadium overleven meer dan twaalf jaar. De prognose is afhankelijk van het ziektestadium bij de diagnose en de aanwezigheid of afwezigheid van risicovolle markers.

Complicaties chronische lymfatische leukemie

Complicaties van chronische lymfatische leukemie en de behandeling hiervan omvatten:

• andere kankers, zoals een agressief lymfoom (Richter transformatie)
• auto-immune hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen)
• bijwerkingen van chemotherapie
• bloedingen door het lage aantal bloedplaatjes
• hypogammaglobulinemie, een aandoening waarbij er minder dan normaal antilichamen aanwezig zijn, hetgeen het risico op een infectie verhoogt
• idiopathische trombocytopenische purpura (ITP)
• infecties die blijven terugkomen (herhaling)
• vermoeidheid die kan variëren van mild tot ernstig

Lees verder

• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker
• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker
• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen