Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker

Chronische lymfatische leukemie (CLL) is een vorm van kanker die start bij de lymfocyten, een soort witte bloedcellen. Lymfocyten bevinden zich in het beenmerg dat verantwoordelijk is voor de vorming van alle bloedcellen, en in andere lichaamsdelen. Bij CLL bouwen de leukemiecellen zich vaak langzaam op waardoor veel patiënten gedurende enkele jaren geen symptomen hebben. Na verloop van tijd verspreiden de cellen zich naar andere lichaamsdelen, zoals de lymfeknopen, de lever en de milt. Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid zijn enkele van de vele symptomen die na heel wat jaren tot uiting komen. De arts zet diverse therapieën in zoals chemotherapie en bloedtransfusies, en ook een stamcel- en beenmergtransplantatie behoort tot de mogelijkheden. De vooruitzichten voor CLL zijn tot slot variabel en hangen af van diverse factoren.

• Synoniemen chronische lymfatische leukemie
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken chronische lymfatische leukemie
• Symptomen: Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling CLL
• Prognose CLL
• Complicaties CLL
• Preventie CLL

Synoniemen chronische lymfatische leukemie

In sommige publicaties spreken auteurs van “chronische lymfocytaire leukemie”, maar dan bedoelen ze wel CLL, de afkorting van chronische lymfatische leukemie.

Epidemiologie ziekte

CLL is één van de meest voorkomende vormen van leukemie bij volwassenen. Chronische lymfatische leukemie treft meestal zestigplussers. Mensen jonger dan 45 jaar zijn zelden getroffen door chronische lymfatische leukemie en ook bij kinderen komt de ziekte zelden voor. De gemiddelde leeftijd bij de presentatie van symptomen bedraagt 72 jaar. CLL komt vaker voor bij blanken dan bij andere etnische groepen. De ziekte komt voorts bijna dubbel zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Sommige patiënten met chronische lymfatische leukemie hebben wel familieleden met de ziekte.

Oorzaken chronische lymfatische leukemie

Toename B-lymfocyten

Leukemie is een vorm van kanker die start in de bloedvormende cellen van het beenmerg. Wanneer één van deze cellen (B-lymfocyt of B-cel) wijzigt in een leukemiecel, rijpt deze niet gedeeltelijk maar niet volledig. Ze lijken normaal maar bestrijden in tegenstelling tot normale witte bloedcellen geen infectie. Vaak delen deze nieuwe cellen zich sneller dan normaal. De leukemiecellen overleven langer dan normale witte bloedcellen en bouwen zich uiteindelijk op in het beenmerg, waar ze normale cellen verdringen. Op een bepaald moment verlaten de kankercellen het beenmerg en komen ze terecht in de bloedbaan, wat resulteert in een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed. Eens de leukemiecellen zich in het bloed bevinden, treffen de kankercellen eveneens de lymfeklieren of andere organen zoals de lever en milt. CLL leidt uiteindelijk tot beenmergfalen.

Onbekende oorzaak

De oorzaak van chronische lymfatische leukemie is onbekend. Mogelijk veroorzaken bepaalde chemicaliën chronische lymfatische leukemie.

Symptomen: Gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid

De symptomen van CLL ontwikkelen zich meestal langzaam. Niet altijd treden symptomen op en soms ontdekt de arts dit per toeval bij een bloedonderzoek om andere redenen.

Symptomen van chronische lymfatische leukemie omvatten:

• abnormale blauwe plekken (als de bloedplaatjes laag zijn: trombocytopenie)
• een verlies van eetlust of een snel voldaan gevoel (vroege verzadiging)
• gewichtsverlies (onverklaarbaar)
• infecties die blijven terugkomen (herhaling) ondanks behandeling
• koorts
• kortademigheid
• overmatig zweten (hyperhidrose) en nachtelijk zweten
• pijn of druk in de maag (doordat de ziekte de milt doet vergroten)
• gezwollen lymfeklieren (hals, onderarm, buik of lies), een vergrote lever (hepatomegalie) of een vergrote milt (splenomegalie)
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een verslechtering van chronische lymfatische leukemie zijn:

• extreme vermoeidheid die niet verbetert met rust
• ernstig gewichtsverlies zonder duidelijke reden
• aanhoudende koorts of nachtelijk zweten
• blijvende pijn in de buik door vergrote organen
• onverklaarbare bloedingen of blauwe plekken

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij 30-54% van de gevallen bemerkt de arts een vergrote milt. Ook een vergrote lever komt bij 10-20% van de gevallen voor. Daarnaast heeft de patiënt een bleke huidskleur (pallor) en hij vertoont tevens petechiën, de medische term voor kleine onderhuidse puntvormige huidbloedingen.

Diagnostisch onderzoek

Patiënten met chronische lymfatische leukemie hebben meestal een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed, wat de arts identificeert via een bloedonderzoek. Ook een telling van de witte bloedcellen is nodig bij het bloedonderzoek. Een beenmergpunctie biedt tevens nuttige informatie over CLL. Nadat de diagnose van dit type bloedkanker bevestigd is, voert de arts nog meerdere onderzoeken uit om het stadium van de kanker (enscenering) te weten te komen. Op deze manier weet de arts goed welke behandeling(en) hij kan uitvoeren bij de patiënt.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose van chronisch lymfatische leukemie moet de arts de ziekte onderscheiden van volgende aandoeningen:

• acute lymfatische leukemie (ALL)
• APL
• een diffuus grootcellig lymfoom
• een folliculair lymfoom (vorm van langzaam groeiende bloedkanker)
• een lymfatisch lymfoom
• een mantelcellymfoom (vorm van lymfeklierkanker)
• een non-Hodgkin lymfoom
• haarcelleukemie

Behandeling CLL

Wanneer de arts de diagnose van chronische lymfatische leukemie (CLL) in een vroeg stadium vaststelt, is doorgaans alleen een regelmatige opvolging nodig. Een behandeling wordt noodzakelijk in de volgende situaties:

• een hooggradige of een agressieve (snel groeiende) vorm van chronische lymfatische leukemie
• een laag aantal rode bloedcellen of bloedplaatjes
• gezwollen lymfeklieren
• infecties die frequent terugkomen
• leukemie die snel verergert
• vermoeidheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies of nachtelijk zweten

Chronische leukemie is over het algemeen moeilijker te genezen dan acute leukemie. Desondanks zijn er verschillende behandelingsopties beschikbaar voor CLL:

• Chemotherapie is een gangbare behandeling en omvat het gebruik van cytotoxische geneesmiddelen die de kankercellen doden of hun groei remmen. Gerichte therapieën, ook bekend als targeted therapies, worden steeds vaker toegepast en richten zich specifiek op bepaalde eiwitten of cellen die betrokken zijn bij de ziekte. De keuze van medicijnen en de dosering worden afgestemd op de individuele patiënt en de aard van de ziekte.
• Radiotherapie kan in sommige gevallen worden gebruikt voor pijnlijke en vergrote lymfeklieren, hoewel dit minder gebruikelijk is bij CLL.
• Bloedtransfusies kunnen nodig zijn om bloedcellen aan te vullen en om symptomen van bloedarmoede te verlichten. Daarnaast kunnen antibiotica en antivirale middelen worden voorgeschreven om infecties te bestrijden en om bijwerkingen van de behandeling te verminderen.
• In gevallen waarin andere behandelingen niet effectief zijn, kan stamceltransplantatie of beenmergtransplantatie worden overwogen. Dit is een ingrijpende procedure waarbij het beschadigde beenmerg wordt vervangen door gezond beenmerg van een donor.
• Nieuwere behandelingen, zoals immunotherapie, gebruiken het eigen immuunsysteem van de patiënt om kankercellen te bestrijden. Dit kan bestaan uit monoklonale antilichamen of andere vormen van immuunmodulatie. Deze behandelingen zijn veelbelovend en worden vaak toegepast bij patiënten die niet reageren op traditionele therapieën.
• De keuze voor de behandeling hangt af van verschillende factoren, waaronder de algemene gezondheid van de patiënt, de specifieke kenmerken van de ziekte en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen. Regelmatige controle en aanpassing van de behandeling zijn essentieel voor een optimaal behandelresultaat.

Prognose CLL

De prognose voor patiënten met chronische lymfatische leukemie varieert sterk en hangt af van verschillende factoren, waaronder:

• leeftijd van de patiënt
• algemene gezondheidstoestand
• stadium van de ziekte bij diagnose
• aanwezigheid van chromosomale afwijkingen
• effectiviteit van de behandeling
• de snelheid waarmee de ziekte voortschrijdt

De overlevingskansen bij CLL zijn in de afgelopen jaren verbeterd door nieuwe behandelingen en betere zorg. De ziekte heeft echter een chronisch karakter en kan in veel gevallen niet volledig worden genezen, hoewel de levensverwachting en kwaliteit van leven vaak aanzienlijk kunnen verbeteren met de juiste behandeling.

Complicaties CLL

Enkele mogelijke complicaties van chronische lymfatische leukemie zijn:

• herhaalde en ernstige infecties door een verzwakt immuunsysteem
• anemie door een tekort aan rode bloedcellen
• bloedingsproblemen door een tekort aan bloedplaatjes
• complicaties van behandelingen zoals chemotherapie, die bijwerkingen kunnen veroorzaken zoals misselijkheid, vermoeidheid, en haaruitval
• progressie van de ziekte naar andere vormen van kanker of andere complicaties zoals auto-immuunziekten

Preventie CLL

Op dit moment zijn er geen specifieke manieren om chronische lymfatische leukemie te voorkomen, omdat de precieze oorzaak van de ziekte niet volledig bekend is. Het is echter mogelijk om het risico te verminderen door:

• het vermijden van blootstelling aan schadelijke chemicaliën en straling
• het volgen van een gezonde levensstijl met een evenwichtig dieet en regelmatige lichaamsbeweging
• regelmatige medische controles en vroege opsporing bij risicogroepen zoals familieleden van patiënten met CLL

Door regelmatig medisch advies en controle kan vroegtijdige diagnose en behandeling mogelijk zijn, wat de prognose kan verbeteren en complicaties kan verminderen.

Lees verder

• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker
• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker
• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen