Chronische granulomateuze ziekte: Infecties aan organen

Chronische granulomateuze ziekte (CGD) is een erfelijke aandoening waarbij bepaalde cellen van het immuunsysteem niet goed functioneren. Deze verstoring van het immuunsysteem leidt tot voortdurende en ernstige infecties, vooral aan de darmen, de huid, de lever, de longen en andere organen. Herhaalde episodes van infecties en ontstekingen verminderen de levensverwachting van patiënten met chronische granulomateuze ziekte. Dankzij een behandeling via medicijnen of een transplantatie overleven de meeste patiënten echter de volwassenheid.

• Epidemiologie chronische granulomateuze ziekte
• Oorzaken: Immuuncellen doden bacteriën en schimmels niet
• Risicofactoren aandoening
• Symptomen aan darmen, huid, lever en longen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van infecties aan organen
• Complicaties

Epidemiologie chronische granulomateuze ziekte

De prevalentie van chronische granulomateuze ziekte varieert van 1 per 1 miljoen tot 1 per 160.000 mensen wereldwijd. Chronische granulomateuze ziekte treft mensen van alle rassen. Ongeveer 80% van de patiënten met CGD heeft het mannelijke geslacht, omdat de belangrijkste oorzaak van de ziekte een mutatie (wijziging) in een X-chromosoom gebonden gen is. Evenwel zijn ook defecten in autosomale genen mogelijk waardoor de ziekte zowel bij mannen als vrouwen voorkomt. De ziekte komt voor op jonge leeftijd, maar de arts stelt de diagnose soms pas op latere leeftijd. Af en toe beginnen de symptomen namelijk wanneer de patiënt tussen de tien en twintig jaar oud is.

Oorzaken: Immuuncellen doden bacteriën en schimmels niet

Bij chronische granulomateuze ziekte zijn fagocyten (bepaalde immuuncellen) niet in staat om bepaalde soorten bacteriën, virussen en schimmels te doden. Deze stoornis leidt tot langdurige (chronische) en herhaalde infecties. Het immuunsysteem is bij chronische granulomateuze ziekte niet in staat om ziekteverwekkers voldoende af te weren, hetgeen resulteert in regelmatige (ernstige) infecties. Patiënten met deze aandoening ontwikkelen tevens een ophoping van ontstekingscellen (granulomen) in verschillende weefsels wat leidt tot beschadiging van de weefsels.

Risicofactoren aandoening

Risicofactoren zijn een familiale voorgeschiedenis van terugkerende of chronische infecties.

Symptomen aan darmen, huid, lever en longen

Bij twee derde van de patiënten verschijnen de symptomen tijdens het eerste levensjaar en bij anderen komen de symptomen pas later in beeld. Vooral de huid en longen zijn getroffen, maar ook andere weefsels en organen zijn soms aangetast door chronische granulomateuze ziekte.

Darmen

Darmproblemen komen ook voor bij chronische granulomateuze ziekte. Ongeveer 40-50% van de patiënten ontwikkelt een ernstige ontsteking in de darm die niet het gevolg is van een specifieke infectie. Constipatie of intermitterende of aanhoudende bloederige diarree zijn mogelijke darmgerelateerde symptomen. Deze ontsteking aanziet de arts soms ten onrechte als de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies).

Huid

Chronische granulomateuze ziekte leidt tot vele soorten huidinfecties die moeilijk te behandelen zijn. Dit gaat gepaard met blaren of huidzweren op het gezicht (impetigo) (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid), gezwellen gevuld met pus (abcessen) en met pus gevulde knobbels in de huid (steenpuisten).

Lever

Leverabcessen komen voor bij ongeveer één derde van de patiënten met CGD. De patiënt presenteert zich hierbij met koorts en vermoeidheid, maar soms heeft hij ook milde pijn in de rechterbovenkant van de buik. Vaak zijn leverabcessen zijn moeilijk te draineren (pus afvoeren) en is hiervoor een operatie nodig.

Longen

Patiënten met chronische granulomateuze ziekte hebben ten minste om de drie à vier jaar één ernstige bacteriële of schimmelinfectie. Vaak zijn de longen aangetast, wat resulteert in een longontsteking.

Andere symptomen

Andere symptomen zijn gezwollen lymfeklieren in de hals, een botontsteking en een groeiachterstand. Daarnaast komen bij sommige patiënten problemen voor aan de blaas, het tandvlees, de hersenen en de nieren.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van de aandoening gebeurt reeds vroeg in de kindertijd. Mildere vormen stelt de arts vast tijdens de tienerjaren of zelfs op volwassen leeftijd. De arts identificeert bij een lichamelijk onderzoek een leverzwelling (hepatomegalie), een miltzwelling (splenomegalie), en gezwollen lymfeklieren. Ook vertoont de patiënt tekenen van een botinfectie die mogelijk meerdere botten aantast.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert volgende diagnostische onderzoeken uit bij chronische granulomateuze ziekte:

• een botscan
• een genetisch onderzoek
• een thoraxfoto (röntgenfoto van de [ARTIKEL=194829]borstkas)[/ARTIKEL]
• een volledig bloedonderzoek
• een weefselbiopsie

Differentiële diagnose

De differentiële diagnose voor chronische granulomateuze ziekte zijn:

• acne conglobata (knobbels en puisten op gezicht, romp en rug)
• acneïforme uitbarstingen
• acute complicaties van sarcoïdose (auto-immuunaandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• afteuze stomatitis (pijnlijke aften in de mond (mondzweren), een vorm van stomatitis)
• bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie)
• cheilitis glandularis (ontsteking en zwelling van onderlip)
• chronische mucocutane candidiasis
• coccidioïdomycose
• cutane candidiasis (schimmelinfectie aan de huid veroorzaakt door schimmel Candida)
• een hiv-infectie
• eosinofiele pustuleuze folliculitis
• folliculitis (ontsteking van de haarzakjes met pijn en jeuk aan de huid)
• gramnegatieve folliculitis
• het Job-syndroom
• het Wiskott-Aldrich-syndroom (problemen met bloedstolling en huid)
• hypogammaglobulinemie
• impetigo
• intertrigo (rode smetvlekken in huidplooien door wrijving)
• kanker van het mondslijmvlies (mondkanker)
• mucosale candidiasis
• paronychia (ontsteking van de nagelwal)
• perifolliculitis capitis abscedens et suffodiens
• pylorusstenose (vernauwing van de maaguitgang bij baby's)
• seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en rode huid)
• voedselallergie of melkallergie

Behandeling

De arts zet antibiotica in om chronische granulomateuze ziekte te behandelen en ook om infecties te voorkomen. Interferon-gamma, een ander medicijn, vermindert het aantal ernstige infecties. Chirurgie is soms nodig wanneer een abces optreedt; de arts moet dit dan draineren. De enige behandeling voor chronische granulomateuze ziekte is een beenmergtransplantatie of een stamceltransplantatie. Een goede hygiëne van de huid is tot slot een belangrijk onderdeel van de behandeling, omdat ernstige infecties veelal via de huid naar binnen gaan.

Prognose van infecties aan organen

Langdurige behandelingen met antibiotica verminderen infecties, maar een vroege dood is soms het gevolg van herhaalde longinfecties. De langetermijnoverleving van patiënten met symptomen die starten aan het einde van het eerste levensjaar is aanzienlijk beter dan die van patiënten bij wie de ziekte zich pas in de kinderjaren ontwikkelt. De vooruitzichten zijn variabel, maar ongeveer 50% van de patiënten komt niet voor veertigjarige leeftijd te overlijden. Infecties komen minder vaak voor bij volwassenen dan bij kinderen, maar ernstige levensbedreigende bacteriële infecties zijn wel gedurende het hele leven mogelijk.

Complicaties

Chronische granulomateuze ziekte leidt mogelijk tot volgende complicaties:

• abcessen waarvoor een operatie nodig is
• beschadiging van de huid
• botschade en infecties
• chronische infecties in de neus
• een longontsteking die blijft terugkomen en moeilijk geneest
• gezwollen lymfeklieren die gezwollen blijven, komen vaak voor
• longschade