Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker

Acute lymfatische leukemie (ALL) is een vorm van kanker die de bloedcellen en het beenmerg aantast. Deze snel vorderende ziekte creëert onrijpe lymfocyten in plaats van volwassen lymfocyten, waardoor normale bloedcellen worden verdrongen. De symptomen zijn onder andere verhoogde vatbaarheid voor infecties, zwakte, vermoeidheid en een verhoogd risico op bloedingen. Deze symptomen ontstaan door het tekort aan normale bloedcellen, veroorzaakt door de overproductie van abnormale lymfocyten. Acute lymfatische leukemie is de meest voorkomende vorm van kanker bij kinderen en de behandelingen zijn vaak effectief bij hen, in tegenstelling tot bij volwassenen.

• Synoniemen acute lymfatische leukemie
• Epidemiologie: Vooral bij kinderen
• Oorzaken ALL: Onrijpe lymfocyten vervangen normale bloedcellen
• Risicofactoren bloedziekte
• Symptomen: Zwakte en sneller infecties en bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling, vooral via chemotherapie
• Prognose: Bij kinderen beter dan bij volwassenen
• Complicaties
• Preventie van vorm van bloedkanker

Synoniemen acute lymfatische leukemie

“Acute lymfocytische leukemie”, “acute lymfoïde leukemie” of "acute lymfoblastenleukemie" zijn synoniemen van acute lymfoblastische leukemie. De afkorting ALL wordt door artsen vaak gebruikt om deze vorm van beenmergkanker aan te duiden.

Epidemiologie: Vooral bij kinderen

Dit type leukemie komt vooral voor bij kinderen tussen de drie en zeven jaar. Acute lymfatische leukemie is de meest voorkomende kanker bij kinderen, maar het komt ook voor bij volwassenen. ALL vormt 26% van alle kankers bij kinderen van 0 tot 14 jaar en is verantwoordelijk voor 75% van de gevallen van leukemie bij kinderen. Wereldwijd is de hoogste incidentie van acute lymfatische leukemie te vinden in Italië, de Verenigde Staten, Zwitserland en Costa Rica. In Nederland krijgt jaarlijks 4 op de 100.000 mensen de diagnose van ALL, wat neerkomt op ongeveer tweehonderd mensen.

Oorzaken ALL: Onrijpe lymfocyten vervangen normale bloedcellen

Acute lymfatische leukemie is een snelgroeiende vorm van kanker die een specifiek type witte bloedcel aantast, namelijk de lymfoblasten. ALL ontstaat wanneer het beenmerg een overmaat aan onrijpe lymfoblasten produceert. Beenmerg is het zachte weefsel in het midden van botten dat verantwoordelijk is voor de vorming van alle bloedcellen. De abnormale lymfoblasten groeien snel en verdringen de normale cellen in het beenmerg, waardoor de productie van normale bloedcellen wordt verstoord. Dit kan leiden tot levensbedreigende symptomen bij de patiënt. De exacte oorzaak van acute lymfatische leukemie is vaak onbekend.

Risicofactoren bloedziekte

Leukemie

De volgende factoren spelen een rol bij de ontwikkeling van alle soorten leukemie:

• bepaalde chromosoomproblemen
• blootstelling aan straling, zoals röntgenstralen voor de geboorte
• een beenmergtransplantatie
• behandeling met chemotherapie in het verleden
• toxinen (giftige stoffen), zoals benzeen

ALL

De volgende factoren verhogen de kans op acute lymfatische leukemie:

• een broer of zus met leukemie
• het syndroom van Down of andere genetische aandoeningen

Symptomen: Zwakte en sneller infecties en bloedingen

De symptomen van ALL ontstaan snel (in dagen of weken), wat betekent dat ze “acuut” zijn. Typische kenmerken van acute lymfatische leukemie zijn vermoeidheid / kankervermoeidheid en zwakte (door een tekort aan rode bloedcellen), sneller bloedingen krijgen (door een tekort aan bloedplaatjes) en verhoogde vatbaarheid voor infecties (door een tekort aan witte bloedcellen). Andere symptomen zijn onder meer:

• bleekheid
• botpijn en gewrichtspijn (ernstig en vaak atypisch)
• duizeligheid
• huiduitslag
• verlies van eetlust en gewichtsverlies
• gezwollen lymfeklieren in de hals, onder de armen en in de lies
• hartkloppingen (palpitaties)
• het gemakkelijk krijgen van blauwe plekken en bloedingen (zoals bloedend tandvlees, huidbloedingen, neusbloedingen, afwijkende maandstonden)
• infecties zoals een longontsteking (pneumonie)
• koorts
• kortademigheid (zelfs bij lichte inspanning)
• nachtelijk zweten
• onderhuidse kleine puntvormige huidbloedingen (petechiën)
• pijn of een gevoel van volheid onder de ribben (door een vergrote milt)
• zwakte en vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek kan de arts blauwe plekken, een vergrote lever (hepatomegalie), voelbare vergrote lymfeklieren en een vergrote milt (splenomegalie) opmerken, evenals tekenen van bloedingen (petechiën, purpura).

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek is noodzakelijk om het aantal witte bloedcellen en bloedplaatjes te bepalen. Hieruit blijkt vaak een verhoogd aantal leukemiecellen en een verminderd aantal normale bloedcellen, wat de symptomen verklaart (trombocytopenie, anemie en neutropenie). Daarnaast voert de arts een beenmergpunctie en een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) uit om het vocht op de aanwezigheid van leukemiecellen te controleren. Tevens wordt een onderzoek gedaan naar DNA-veranderingen in de abnormale witte bloedcellen, wat invloed heeft op de prognose en het type behandeling.

Differentiële diagnose

Tekenen van acute lymfatische leukemie kunnen lijken op deze aandoeningen:

• acute myeloïde leukemie (AML) (acute vorm van bloedkanker met symptomen van zwakte, snellere ontwikkeling van infecties en bloedingen)
• griep
• een B-cellymfoom
• een hooggradig maligne immunoblastisch lymfoom
• mantelcellymfoom (vorm van lymfeklierkanker)
• Non-Hodgkin lymfoom

Behandeling, vooral via chemotherapie

Het eerste doel van de behandeling is het aantal bloedcellen weer normaal te krijgen. Hiervoor krijgt de patiënt chemotherapie, soms in het ziekenhuis en anders thuis. De medicatie wordt intraveneus (via de ader) toegediend, en soms worden de medicijnen rechtstreeks in de vloeistof rond de hersenen toegediend. Als dit succesvol is en het beenmerg weer gezond lijkt onder de microscoop, wordt de kanker als in remissie beschouwd (tijdelijke verbetering van de symptomen). Hierna volgt een behandeling met het doel om de patiënt te genezen, wat kan bestaan uit meer intraveneuze chemotherapie of bestraling (radiotherapie) naar de hersenen. Een stamcel- of beenmergtransplantatie kan ook een optie zijn. De verdere behandeling hangt af van verschillende factoren zoals:

• de beschikbaarheid van donors voor een stamceltransplantatie
• de aanwezigheid van abnormale cellen onder de microscoop
• de genetische veranderingen in de leukemiecellen
• de leeftijd en gezondheid van de patiënt
• het aantal chemotherapiekuren die nodig waren om de remissie te bereiken

Prognose: Bij kinderen beter dan bij volwassenen

Patiënten die goed reageren op de behandeling hebben doorgaans een goede prognose. De meeste kinderen met ALL herstellen goed. Kinderen reageren meestal beter op de behandeling dan volwassenen. Slechts 20-40% van de volwassen patiënten geneest van ALL. Hoe ouder de patiënt, hoe slechter de prognose.

Complicaties

Zowel de leukemie zelf als de behandeling kunnen leiden tot complicaties, zoals bloedingen, gewichtsverlies en infecties.

Preventie van vorm van bloedkanker

Het risico op ALL kan verminderd worden door contact met bepaalde toxinen, straling en chemicaliën te vermijden.

Lees verder

• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker
• Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen