Aspergillose: Schimmelinfectie met longproblemen

Aspergillose is een schimmelinfectie veroorzaakt door schimmels van het geslacht Aspergillus. De meeste mensen ademen dagelijks schimmelsporen in zonder symptomen te vertonen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem of een longaandoening lopen een hoger risico op het ontwikkelen van gezondheidsproblemen als gevolg van Aspergillus. De infectie kan leiden tot allergische reacties, longproblemen en mogelijk infecties in andere organen. Aspergillose kan worden ingedeeld in verschillende types, elk met eigen symptomen en behandelingen. De prognose varieert sterk en is afhankelijk van de aard van de infectie en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt.

• Oorzaken aspergillose: Schimmel Aspergillus
• Soorten en symptomen van aspergillose: Allergische reacties, longproblemen en infecties
• Allergische aspergillose
• Aspergilloom (schimmelbal)
• Chronische necrotiserende pulmonale aspergillose
• Invasieve pulmonaire aspergillose
• Cutane aspergillose
• Diagnose en onderzoeken van aspergillose
• Behandeling van aspergillose
• Prognose van aspergillose
• Complicaties van aspergillose
• Preventie

Oorzaken aspergillose: Schimmel Aspergillus

De schimmel Aspergillus, die zowel binnen als buiten voorkomt, is verantwoordelijk voor aspergillose bij mensen. Van de 180 bekende Aspergillus-soorten, kunnen ongeveer 40 soorten mensen besmetten. De meest voorkomende soort is Aspergillus fumigatus. Deze schimmel groeit vaak op dode bladeren, opgeslagen graan, composthopen of andere rottende vegetatie, alsook op marihuanabladeren. Hoewel de meeste mensen regelmatig worden blootgesteld aan Aspergillus-sporen, komen infecties bij gezonde mensen zelden voor. Vooral mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen risico door het inademen van Aspergillus-sporen. De infectie verspreidt zich alleen via deze sporen; mens-op-mens of dier-op-mens besmetting is niet mogelijk.

Soorten en symptomen van aspergillose: Allergische reacties, longproblemen en infecties

De symptomen van aspergillose variëren afhankelijk van het type infectie. Veel voorkomende symptomen zijn een algemeen ziek gevoel, een piepende ademhaling (medische term: stridor), gewichtsverlies, koorts, hoesten en het ophoesten van bloed of bruinachtig slijm (sputum) uit de lagere luchtwegen.

Er zijn vijf hoofdtypen van aspergillose, elk met specifieke symptomen:

Allergische aspergillose

Deze vorm van aspergillose veroorzaakt een allergische reactie op de schimmel. Er ontstaan geen andere infecties bij deze vorm van aspergillose.

Allergische bronchopulmonaire aspergillose
Deze infectie ontwikkelt zich meestal bij patiënten met bestaande longproblemen zoals astma of mucoviscidose. Symptomen zijn onder andere hoesten, koorts, een piepende ademhaling en kortademigheid.

Allergische Aspergillus sinusitis
Allergische Aspergillus sinusitis kan optreden, waarbij de patiënt een ontsteking van de sinussen ervaart met symptomen van een sinusinfectie. Dit kan gepaard gaan met een loopneus, hoofdpijn, benauwdheid en, in zeldzame gevallen, koorts.

Aspergilloom (schimmelbal)

Een aspergilloom, ook wel schimmelbal genoemd, groeit in de longen of sinussen maar verspreidt zich meestal niet naar andere delen van het lichaam. Deze schimmelbal ontwikkelt zich in holtes waar al een longaandoening of longfibrose (littekenvorming in de longen) aanwezig is, zoals bij tuberculose of een longabces. Symptomen van een schimmelbal omvatten het ophoesten van bloed, kortademigheid en hoesten.

Chronische necrotiserende pulmonale aspergillose

Deze vorm van aspergillose treedt op bij patiënten met een onderliggende aandoening zoals chronisch obstructief longlijden, sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel) of alcoholisme. De patiënt vertoont symptomen van een subacute longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen), waaronder koorts, kortademigheid, hoesten, bloed ophoesten, [ARTIKEL=185560]nachtelijk zweten, gewichtsverlies en vermoeidheid.

Invasieve pulmonaire aspergillose

Deze ernstige vorm van aspergillose verspreidt zich vaak naar andere lichaamsdelen, meestal bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Voorbeelden zijn patiënten met kanker, aids, leukemie of andere aandoeningen die het aantal of de functie van witte bloedcellen verminderen of het immuunsysteem verzwakken. Ook patiënten die recentelijk een orgaantransplantatie of beenmergtransplantatie hebben ondergaan of die chemotherapie krijgen, lopen risico. De symptomen omvatten koorts, pijn op de borst, hoesten, bloed ophoesten en kortademigheid, maar bij uitbreiding naar andere organen kunnen ook symptomen zoals botpijn, verhoogde slijmproductie (mogelijk met bloed), oligurie (verminderde urineproductie), hoofdpijn, huidzweren, kortademigheid, pijn op de borst, gezichtsproblemen (schimmelinfectie aan de ogen) en rillingen optreden.

Cutane aspergillose

Cutane aspergillose treedt op wanneer de infectie via een huidbeschadiging het lichaam binnenkomt, of wanneer invasieve aspergillose zich vanuit een andere plaats in het lichaam (zoals de longen) naar de huid verspreidt. Soms kan cutane aspergillose gepaard gaan met lymfangitis (ontsteking van de lymfevaten, meestal veroorzaakt door bacteriën).

Diagnose en onderzoeken van aspergillose

Lichamelijk onderzoek
De arts begint met een grondig lichamelijk onderzoek en een uitgebreide anamnese. Zichtbare symptomen zoals clubbing (vergroting van de vingertoppen) kunnen op een aspergilloom wijzen. Andere symptomen zoals bloedspuwing en een versnelde ademhaling (tachypneu) kunnen ook worden opgemerkt.

Diagnostisch onderzoek
Een compleet bloedonderzoek, een sputumcultuur, een weefselbiopsie, een longfunctieonderzoek (spirometrie), een CT-scan en radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) zijn noodzakelijk voor een nauwkeurige diagnose. In sommige gevallen is een biopsie van een weefselmonster uit de longen (longnaaldbiopsie) of sinussen vereist bij de diagnose van invasieve aspergillose. Het beeldvormend onderzoek kan ook longknobbeltjes onthullen.

Differentiële diagnose
Aspergillose kan verward worden met een aantal andere aandoeningen, zoals:

• acuut ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling)
• astma
• bijwerkingen van hart-longtransplantatie
• harttransplantatie
• levertransplantatie of niertransplantatie
• bronchiëctasieën
• bacteriële longontsteking, schimmellongontsteking of virale longontsteking
• longabces
• longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• overgevoeligheidspneumonitis (vorm van longontsteking)
• eosinofielenpneumonie
• eosinofilie
• granulomatose met polyangiitis (ziekte van Wegener)
• mucormycose (agressieve schimmelinfectie die sinussen, longen, hersenen en soms ook de ogen aantast)
• mycetoom (onderhuidse schimmelinfectie)
• myocardabces
• neutropenie (verlaagd aantal neutrofielen (type witte bloedcellen))
• nocardiose
• pulmonaire eosinofilie
• sarcoïdose
• tuberculose
• zygomycose

Behandeling van aspergillose

De behandeling van aspergillose hangt af van het type infectie. Meestal wordt de aandoening behandeld met antischimmelmedicatie, zowel oraal (via de mond) als intraveneus (via een ader), gedurende meerdere weken. Corticosteroïden kunnen vaak nuttig zijn, vooral bij de allergische vorm van aspergillose.

Prognose van aspergillose

De prognose voor allergische aspergillose is meestal goed, hoewel terugval mogelijk is. Invasieve aspergillose kan verbeteren met medicatie, maar indien dit niet succesvol is, kan de ziekte vaak leiden tot overlijden. Exacte morbiditeits- en mortaliteitsgegevens zijn momenteel niet beschikbaar. De prognose is sterk afhankelijk van eventuele onderliggende aandoeningen en de huidige status van het immuunsysteem van de patiënt.

Complicaties van aspergillose

De behandeling kan leiden tot bijwerkingen zoals nierschade, koorts en rillingen. Mogelijke complicaties zijn onder andere bronchiëctasieën, invasieve longziekte met ernstige bloedingen, permanente luchtwegenverstopping en ademhalingsfalen.

Preventie

Preventie van aspergillose omvat het nemen van maatregelen om blootstelling aan Aspergillus-sporen te minimaliseren, vooral voor risicogroepen. Hieronder volgen de belangrijkste preventieve stappen:

Omgevingsmaatregelen
Binnenomgeving

• Zorg voor regelmatige schoonmaak om schimmelsporen te verwijderen, vooral in vochtige ruimtes zoals badkamers en keukens.
• Gebruik luchtreinigers met HEPA-filters om de lucht te zuiveren van schimmelsporen.

Buitenomgeving

• Vermijd contact met composthopen, dode bladeren en andere organische materialen die schimmelsporen kunnen bevatten.
• Zorg ervoor dat buitenruimtes goed geventileerd zijn en vrij van overmatige vochtigheid.

Persoonlijke bescherming

• Werkzaamheden: Draag een stofmasker of ademhalingsbescherming bij het werken met compost, tuinafval, of andere materialen die mogelijk schimmelsporen bevatten.
• Gezondheid: Mensen met een verzwakt immuunsysteem of chronische longaandoeningen moeten extra voorzichtig zijn met activiteiten die de kans op blootstelling aan schimmel verhogen.

Medische voorzorgsmaatregelen

• Immuunsuppressieve therapie: Voor patiënten die immuunsuppressieve therapieën ondergaan, zoals na orgaantransplantaties of tijdens chemotherapie, kunnen artsen aanbevelingen doen om blootstelling aan schimmelsporen te minimaliseren.
• Gezondheidsmonitoring: Regelmatige controle en monitoring van de gezondheid van risicopatiënten kunnen helpen bij het vroegtijdig detecteren van symptomen van aspergillose en het tijdig aanpassen van preventieve maatregelen.

Door deze preventieve stappen te volgen, kan het risico op het ontwikkelen van aspergillose aanzienlijk worden verminderd, vooral voor mensen die al een verhoogd risico lopen.