Cellulitis: Huidinfectie met rode en gezwollen huid

Cellulitis is een veel voorkomende huidinfectie veroorzaakt door bacteriën. Het tast de middelste laag van de huid (dermis) en de daaronder liggende weefsels aan. Soms zijn de spieren eveneens getroffen door de ziekte. Een rood, pijnlijk en gezwollen huidgebied in combinatie met koorts en algemene zijn kenmerkend voor de huidziekte. Pijnstilling en antibiotica zijn nodig voor de behandeling van cellulitis. De vooruitzichten voor behandelde patiënten is zeer goed; zij herstellen veelal binnen enkele dagen. Onbehandeld leidt de zieke tot tal van (ernstige) complicaties.

• Oorzaken cellulitis
• Risicofactoren huidinfectie
• Symptomen: Rode, gezwollen en pijnlijke huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling huidinfectie met antibiotica
• Prognose
• Complicaties
• Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

Oorzaken cellulitis

Bij cellulitis ontstaat een infectie van de diepe onderhuidse laag. Dit is meestal het gevolg van Streptococcus-bacteriën (streptokokken) en zelden door Staphylococcus-bacteriën (stafylokokken). Bij patiënten met diabetes mellitus of een verzwakt immuunsysteem, zijn gramnegatieve organismen of anaërobe bacteriën vaak de oorzaak. In de meeste gevallen is een duidelijke toegangspoort voor de infectie aanwezig, zoals een recente huidschram of een huidzweer op het onderbeen (ulcus cruris).

Risicofactoren huidinfectie

Risicofactoren voor cellulitis zijn onder meer:

• barstjes (gebarsten huid) of schilfers in de huid tussen de tenen
• een geschiedenis van een perifere vaataandoening (pijn en kramp aan been)
• een insectenbeet, dierlijke beet, of menselijke beet
• een leverziekte, zoals chronische hepatitis (leverontsteking) of cirrose
• een verwonding of trauma met een breuk in de huid (huidwonde)
• een vreemd voorwerp in de huid
• een wonde van een recente operatie
• een zwemmersoor (ooraandoening met afscheiding uit oor en oorpijn)
• het gebruik van corticosteroïde medicijnen (krachtige ontstekingsremmers) of geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva)
• huidaandoeningen zoals:
• dyshidrotisch eczeem (blaasjes en blaren op handen en/of voeten)
• eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid)
• het Stevens-Johnson-syndroom (reactie op medicatie of infectie met onder andere huidklachten)
• impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen)
• molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels)
• pasteurellose (bacteriële infectie met huidinfecties)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• voetschimmel (tinea pedis: huidinfectie veroorzaakt door schimmels)
• lymfestelselaandoeningen zoals:
• de ziekte van Milroy” (aandoening met zwelling van de benen en huidinfectie)
• filariasis (griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten)
• lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren)
• lymfangitis (ontsteking van de lymfevat(en), meestal als gevolg van een bacteriële infectie)
• problemen met de bloedsomloop
• zweren als gevolg van bepaalde ziekten, waaronder diabetes (suikerziekte), waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag) en vaatziekten

Symptomen: Rode, gezwollen en pijnlijke huid

Bij cellulitis heeft de patiënt meestal vrij plots een warm, soms gevoelig en pijnlijk rood huidgebied (pijnlijke huiduitslag) dat vergroot wanneer de infectie zich verspreidt. Zo komen bijvoorbeeld een gezwollen bovenlip of een ontstoken vinger tot stand. De huid heeft verder een strak, glanzend en uitgerekt uiterlijk. Een huiduitslag rond de ogen of een ander getroffen gebied behoort eveneens tot de mogelijkheden. Stijfheid van de gewrichten, een zwelling van het weefsel rond het gewricht en haaruitval op de plaats van de infectie zijn andere kenmerken van cellulitis. Af en toe ontstaat blaarvorming, vooral wanneer de zwelling prominent aanwezig is. Vaak is het onderbeen aangetast en verspreidt de infectie zich naar boven. Ook één zijde van het gezicht is mogelijk getroffen door cellulitis, waardoor soms de ogen ook zijn aangetast (preseptale en orbitale cellulitis). Patiënten voelen zich voorts niet lekker (malaise). Dit gaat bij sommige patiënten (veelal met ernstige of verspreide cellulitis) gepaard met hoge koorts, diarree, een snelle hartslag (tachycardie), snelle ademhaling (tachypneu), misselijkheid en braken, rillingen of bevingen, vermoeidheid, duizeligheid, spierpijn, een warme huid, verwardheid en zweten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek bemerkt de arts een rode, warme en gezwollen huid. Soms komt een afscheiding uit de huid als gevolg van een ophoping van pus (abces) wat gepaard gaat met de huidinfectie. Voorts presenteert de patiënt zich vaak met gezwollen lymfeklieren in de buurt van het getroffen gebied. Soms markeert de arts de randen van de roodheid met een pen en laat hij de ziekte enkele dagen een beloop, om daarna te controleren of de roodheid voorbij de gemarkeerde grens gaat. De arts moet de ruimten tussen de tenen onderzoeken op de aanwezigheid van een schimmelinfectie.

Diagnostisch onderzoek

De bevestiging van de infectie gebeurt het beste via een bloedonderzoek, een cultuur van de vloeistof of het materiaal in het getroffen gebied en/of een biopsie (stukje weefsel wegnemen en microscopisch laten onderzoeken). Het is niet altijd eenvoudig om een diagnose te stellen want de kenmerken van cellulitis lijken op erysipelas, een oppervlakkige infectie (meestal op het gezicht) van de bovenste en onderhuidse huidlaag die zich klinisch presenteert met een goed gedefinieerde rand.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen lijken wat het klinisch beeld betreft sterk op cellulitis. Daarom moet de arts grondig de huidinfectie onderzoeken alvorens tot de bevestiging van de diagnose over te gaan.

• een infectie door een brandwonde
• een lymfoom
• erysipeloïd (bacteriële huidinfectie met jeuk, pijn en warmte op de hand of vingers)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen)
• gasgangreen (bacteriële infectie met ophoping van gas onder de huid)
• het Stevens-Johnson syndroom (huidaandoening met een reactie op een infectie of medicatie)
• het Wells-syndroom
• impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen)
• insectenbeten
• leukemia cutis
• mycosis fungoides
• myiasis (letsels met jeuk op huid door infectie met vliegen)
• nocardiose (symptomen aan longen, hersenen en huid)
• osteomyelitis (een ontsteking van het beenmerg)
• pyoderma gangrenosum (huidaandoening met diepe, pijnlijke zweren)

Behandeling huidinfectie met antibiotica

De behandeling van cellulitis gebeurt met fenoxymethylpenicilline (of erytromycine) en flucloxacilline, allen antibiotica. Als de ziekte wijdverspreid is, krijgt de patiënt een intraveneuze (via een ader toegediend) antibioticabehandeling gedurende drie à vijf dagen, gevolgd door ten minste twee weken orale (via de mond) therapie. Het is ook noodzakelijk om een identificeerbare onderliggende oorzaak te behandelen. Verder schrijft de arts nog pijnstillers voor. Heel af en toe is het nodig om dood weefsel te verwijderen of het pus uit een gevormd abces af te voeren (draineren).

Prognose

Cellulitis verdwijnt meestal na het nemen van de antibioticakuur (binnen enkele dagen). Soms is een langere behandeling wel noodzakelijk wanneer de symptomen van cellulitis ernstiger zijn. Ernstigere symptomen verschijnen vooral bij patiënten met een chronische ziekte of bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Bij patiënten met een schimmelinfectie aan de voeten komt cellulitis vaak terug.

Complicaties

Volgende aandoeningen zijn mogelijk wanneer de patiënt geen tijdige of effectieve behandeling krijgt:

• bloedvergiftiging (sepsis)
• een botinfectie (osteomyelitis)
• een onderbeenzweer
• een ontsteking van de binnenkant van het hart (endocarditis)
• een ontsteking van de lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën (lymfangitis)
• een schok
• gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• gevoelloosheid van het gebied
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• nierschade

Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

De huid beschermen door het dragen van beschermende kledij bij werk- of sportgerelateerde activiteiten is vereist. Ook goed passende schoenen met voldoende ruimte voor de voeten is nodig. Verder bevochtigen lotions of zalven de huid waardoor niet snel huidletsels ontstaan. Ook is het belangrijk om de nagels op een correcte wijze te knippen en de huid daarrond met rust te laten. Is de huid toch beschadigd, dan is het belangrijk om het huidletsel zorgvuldig te reinigen met water en zeep en hierop dan dagelijks een antibioticumcrème of antibioticumzalf aan te brengen Beschadigde huid wordt tevens afgedekt met een dagelijks te vervangen windel (totdat een korstje gevormd is op het letsel). Verder let de patiënt op de tekenen van cellulitis zoals roodheid, pijn, een afscheiding, koorts, … en bezoekt hij zo snel mogelijk een arts.