Cellulitis: Huidinfectie met rode en gezwollen huid

Cellulitis is een veelvoorkomende huidinfectie veroorzaakt door bacteriën die de middelste laag van de huid, de dermis, en de daaronder liggende weefsels aantast. In sommige gevallen kunnen ook de spieren door de infectie worden getroffen. Kenmerkende symptomen zijn een rood, pijnlijk en gezwollen huidgebied, vaak vergezeld van koorts en algemeen ongemak. De behandeling omvat meestal pijnstilling en antibiotica. De vooruitzichten voor patiënten die worden behandeld zijn meestal goed; herstel vindt vaak binnen enkele dagen plaats. Wanneer cellulitis echter onbehandeld blijft, kan dit leiden tot ernstige complicaties.

• Oorzaken van cellulitis
• Risicofactoren voor cellulitis
• Symptomen van cellulitis: Rode, gezwollen en pijnlijke huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van cellulitis met antibiotica
• Prognose en herstel
• Complicaties van onbehandelde cellulitis
• Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

Oorzaken van cellulitis

Cellulitis ontstaat door een infectie van de diepere onderhuidse lagen, meestal veroorzaakt door Streptococcus-bacteriën (streptokokken) en, minder vaak, door Staphylococcus-bacteriën (stafylokokken). Bij patiënten met diabetes mellitus of een verzwakt immuunsysteem kunnen gramnegatieve organismen of anaërobe bacteriën de oorzaak zijn. Meestal is er een duidelijke toegangspoort voor de infectie aanwezig, zoals een recente huidschram of een huidzweer op het onderbeen (ulcus cruris).

Risicofactoren voor cellulitis

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op cellulitis verhogen:

• Barstjes (gebarsten huid) of schilfers in de huid, vooral tussen de tenen.
• Een geschiedenis van een perifere vaataandoening (pijn en kramp aan het been).
• Een insectenbeet, dierlijke beet, of menselijke beet.
• Een leverziekte, zoals chronische hepatitis (leverontsteking) of cirrose.
• Een verwonding of trauma met een breuk in de huid (huidwonde).
• Een vreemd voorwerp in de huid.
• Een wond door een recente operatie.
• Een zwemmersoor (ooraandoening met afscheiding uit het oor en oorpijn).
• Het gebruik van corticosteroïde medicijnen (krachtige ontstekingsremmers) of geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva).
• Huidaandoeningen zoals:
• Dyshidrotisch eczeem (blaasjes en blaren op handen en/of voeten).
• Eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid).
• Het Stevens-Johnson-syndroom (reactie op medicatie of infectie met onder andere huidklachten).
• Impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen).
• Molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels).
• Pasteurellose (bacteriële infectie met huidinfecties).
• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers).
• Voetschimmel (tinea pedis: huidinfectie veroorzaakt door schimmels).
• Lymfestelselaandoeningen zoals:
• De ziekte van Milroy (aandoening met zwelling van de benen en huidinfectie).
• Filariasis (griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten).
• Lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren).
• Lymfangitis (ontsteking van de lymfevat(en), meestal als gevolg van een bacteriële infectie).
• Problemen met de bloedsomloop.
• Zweren als gevolg van bepaalde ziekten, waaronder diabetes (suikerziekte), waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag) en vaatziekten.

Symptomen van cellulitis: Rode, gezwollen en pijnlijke huid

Bij cellulitis ontwikkelt de patiënt meestal plotseling een warm, gevoelig en pijnlijk rood huidgebied (pijnlijke huiduitslag) dat kan uitbreiden naarmate de infectie zich verspreidt. Dit kan leiden tot een gezwollen bovenlip of een ontstoken vinger. De huid vertoont vaak een strak, glanzend en uitgerekt uiterlijk. In sommige gevallen kan er een huiduitslag rond de ogen optreden, of een andere getroffen regio. Kenmerken zoals stijfheid van de gewrichten, zwelling van het weefsel rondom het gewricht en haaruitval op de plaats van de infectie kunnen ook optreden. Blaren kunnen zich ontwikkelen, vooral wanneer de zwelling prominent aanwezig is. Vaak is het onderbeen aangetast en kan de infectie zich naar boven verspreiden. In sommige gevallen kan ook één zijde van het gezicht worden getroffen, wat kan leiden tot preseptale en orbitale cellulitis (infectie van de oogleden en omliggende weefsels). Patiënten voelen zich vaak algemeen onwel (malaise) en, bij ernstige of verspreide cellulitis, kunnen symptomen zoals hoge koorts, diarree, een snelle hartslag (tachycardie), snelle ademhaling (tachypneu), misselijkheid, braken, rillingen of bevingen, vermoeidheid, duizeligheid, spierpijn, een warme huid, verwardheid en zweten optreden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek merkt de arts meestal een rode, warme en gezwollen huid op. Soms kan er een afscheiding uit de huid komen door een ophoping van pus (abces), wat de huidinfectie verergert. Patiënten presenteren zich vaak met gezwollen lymfeklieren nabij het getroffen gebied. De arts kan de randen van de roodheid markeren met een pen en de ziekte enkele dagen volgen om te controleren of de roodheid verder uitbreidt. Het is ook belangrijk om de ruimten tussen de tenen te onderzoeken op de aanwezigheid van een schimmelinfectie.

Diagnostisch onderzoek

Bevestiging van de infectie gebeurt meestal door een bloedonderzoek, een cultuur van de vloeistof of het materiaal uit het getroffen gebied en/of een biopsie (een stukje weefsel wordt verwijderd en microscopisch onderzocht). Het kan moeilijk zijn om cellulitis te onderscheiden van erysipelas, een oppervlakkige infectie van de bovenste en onderhuidse huidlaag die zich kenmerkt door een goed gedefinieerde rand.

Differentiële diagnose

Er zijn verschillende aandoeningen die sterk op cellulitis lijken en die grondig onderzocht moeten worden om de juiste diagnose te stellen:

• Een infectie door een brandwonde.
• Lymfoom.
• Erysipeloïd (bacteriële huidinfectie met jeuk, pijn en warmte op de hand of vingers).
• Erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen).
• Gasgangreen (bacteriële infectie met ophoping van gas onder de huid).
• Het Stevens-Johnson-syndroom (huidaandoening met reactie op een infectie of medicatie).
• Het Wells-syndroom.
• Impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen).
• Insectenbeten.
• Leukemia cutis.
• Mycosis fungoides.
• Myiasis (letsels met jeuk door infectie met vliegen).
• Nocardiose (symptomen aan longen, hersenen en huid).
• Osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg).
• Pyoderma gangrenosum (huidaandoening met diepe, pijnlijke zweren).

Behandeling van cellulitis met antibiotica

De behandeling van cellulitis bestaat meestal uit het toedienen van antibiotica zoals fenoxymethylpenicilline (of erytromycine) en flucloxacilline. Indien de infectie wijdverspreid is, wordt de patiënt doorgaans intraveneus (via een ader) behandeld met antibiotica gedurende drie tot vijf dagen, gevolgd door minstens twee weken orale (via de mond) therapie. Het is ook essentieel om een mogelijke onderliggende oorzaak te behandelen. Pijnstillers zoals pijnstillers kunnen worden voorgeschreven. In sommige gevallen is het nodig om dood weefsel te verwijderen of het pus uit een abces af te voeren (draineren).

Prognose en herstel

Cellulitis verdwijnt meestal na het volgen van de antibioticakuur binnen enkele dagen. In sommige gevallen kan een langere behandeling nodig zijn, vooral bij ernstigere symptomen of bij patiënten met een chronische ziekte of een verzwakt immuunsysteem. Bij patiënten met een schimmelinfectie aan de voeten komt cellulitis vaak terug.

Complicaties van onbehandelde cellulitis

Wanneer cellulitis niet tijdig of effectief wordt behandeld, kunnen ernstige complicaties optreden, zoals:

• Bloedvergiftiging (sepsis).
• Een botinfectie (osteomyelitis).
• Een onderbeenzweer.
• Een ontsteking van de binnenkant van het hart (endocarditis).
• Een ontsteking van de lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën (lymfangitis).
• Een schok.
• Gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid).
• Gevoelloosheid van het gebied.
• Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek).
• Nierschade.

Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

Om cellulitis te voorkomen, is het belangrijk om de huid te beschermen door het dragen van beschermende kleding bij werk- of sportgerelateerde activiteiten. Goed passende schoenen met voldoende ruimte voor de voeten zijn eveneens essentieel. Het gebruik van bevochtigende lotions of zalven kan helpen om huidletsels te voorkomen. Nagels dienen op een correcte manier geknipt te worden en de huid eromheen moet met rust gelaten worden. Indien de huid toch beschadigd raakt, is het belangrijk om het huidletsel zorgvuldig te reinigen met water en zeep en hierop dagelijks een antibioticumcrème of -zalf aan te brengen. Beschadigde huid dient te worden afgedekt met een dagelijks te vervangen verband totdat een korstje is gevormd. Verder moet de patiënt alert zijn op tekenen van cellulitis zoals roodheid, pijn, afscheiding en koorts, en zo snel mogelijk een arts raadplegen.