Cellulitis: Huidinfectie met rode en gezwollen huid

Cellulitis is een veelvoorkomende huidinfectie veroorzaakt door bacteriën die de middelste laag van de huid, de dermis, en de daaronder liggende weefsels aantast. In sommige gevallen kunnen ook de spieren door de infectie worden getroffen. Kenmerkende symptomen zijn een rood, pijnlijk en gezwollen huidgebied, vaak vergezeld van koorts en algemeen ongemak. De behandeling omvat meestal pijnstilling en antibiotica. De vooruitzichten voor patiënten die worden behandeld zijn meestal goed; herstel vindt vaak binnen enkele dagen plaats. Wanneer cellulitis echter onbehandeld blijft, kan dit leiden tot ernstige complicaties.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van cellulitis
• Risicofactoren voor cellulitis
• Risicogroepen
• Symptomen van cellulitis: Rode, gezwollen en pijnlijke huid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van cellulitis met antibiotica
• Prognose en herstel
• Complicaties van onbehandelde cellulitis
• Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

Epidemiologie

De epidemiologie van cellulitis toont aan dat deze aandoening wereldwijd voorkomt, maar met variaties in incidentie en prevalentie afhankelijk van verschillende factoren. Cellulitis is een veelvoorkomende infectie van de huid en het onderhuidse weefsel. De incidentie is hoger bij bepaalde risicogroepen, waaronder ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. In veel gevallen komt cellulitis voor na een huidtrauma, zoals een snijwond of een insectenbeet.

Incidente en prevalentie

Statistieken tonen aan dat cellulitis jaarlijks honderden duizenden gevallen vertegenwoordigt, met een hoger aantal ziekenhuisopnames in de zomermaanden wanneer insectenbeten en verwondingen vaker voorkomen. De aandoening is vaker aanwezig bij patiënten die lijden aan chronische ziekten zoals diabetes mellitus, omdat deze aandoeningen de huidbarrière kunnen verzwakken en het risico op infectie verhogen.

Demografische variaties

Cellulitis komt bij zowel mannen als vrouwen voor, maar studies suggereren dat mannen iets vaker getroffen worden dan vrouwen. Ouderen zijn oververtegenwoordigd in de statistieken, vooral diegenen met een verminderde immuunrespons of andere onderliggende gezondheidsproblemen.

Seizoensgebonden trends

Er zijn ook seizoensgebonden trends gerapporteerd in de incidentie van cellulitis, waarbij er een piek is in de warmere maanden wanneer mensen meer blootgesteld worden aan situaties waarin infecties kunnen ontstaan, zoals verwondingen van buitenactiviteiten of meer insectenbeten.

Mechanisme

Het mechanisme van cellulitis betreft de infectie van de huid door bacteriën die de huidbarrière binnendringen. De meest voorkomende veroorzakers zijn bacteriën zoals Staphylococcus aureus en Streptococcus pyogenes. Deze bacteriën kunnen de huid binnendringen via kleine wondjes, snijwonden of andere laesies.

Bacteriële infectie

Bij cellulitis vermenigvuldigen bacteriën zich in de onderhuidse weefsels, wat leidt tot ontsteking en zwelling. Het immuunsysteem reageert op de infectie door ontstekingsmediatoren te mobiliseren, wat resulteert in symptomen zoals roodheid, zwelling en pijn.

Immuunrespons

De immuunrespons op de infectie is cruciaal voor het herstel. Witte bloedcellen, met name neutrofielen, spelen een belangrijke rol in het bestrijden van de infectie. Bij een sterke immuunrespons kunnen de symptomen mild zijn en kan het herstel snel plaatsvinden, terwijl een verzwakte immuunrespons kan leiden tot ernstigere infecties en complicaties.

Oorzaken van cellulitis

Cellulitis ontstaat door een infectie van de diepere onderhuidse lagen, meestal veroorzaakt door Streptococcus-bacteriën (streptokokken) en, minder vaak, door Staphylococcus-bacteriën (stafylokokken). Bij patiënten met diabetes mellitus of een verzwakt immuunsysteem kunnen gramnegatieve organismen of anaërobe bacteriën de oorzaak zijn. Meestal is er een duidelijke toegangspoort voor de infectie aanwezig, zoals een recente huidschram of een huidzweer op het onderbeen (ulcus cruris).

Risicofactoren voor cellulitis

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op cellulitis verhogen:

• Barstjes (gebarsten huid) of schilfers in de huid, vooral tussen de tenen.
• Een geschiedenis van een perifere vaataandoening (pijn en kramp aan het been).
• Een insectenbeet, dierlijke beet, of menselijke beet.
• Een leverziekte, zoals chronische hepatitis (leverontsteking) of cirrose.
• Een verwonding of trauma met een breuk in de huid (huidwonde).
• Een vreemd voorwerp in de huid.
• Een wond door een recente operatie.
• Een zwemmersoor (ooraandoening met afscheiding uit het oor en oorpijn).
• Het gebruik van corticosteroïde medicijnen (krachtige ontstekingsremmers) of geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva).
• Huidaandoeningen zoals:
• Dyshidrotisch eczeem (blaasjes en blaren op handen en/of voeten).
• Eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid).
• Het Stevens-Johnson-syndroom (reactie op medicatie of infectie met onder andere huidklachten).
• Impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen).
• Molluscum contagiosum (huidinfectie met parelwitte letsels).
• Pasteurellose (bacteriële infectie met huidinfecties).
• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers).
• Voetschimmel (tinea pedis: huidinfectie veroorzaakt door schimmels).
• Lymfestelselaandoeningen zoals:
• De ziekte van Milroy (aandoening met zwelling van de benen en huidinfectie).
• Filariasis (griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten).
• Lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren).
• Lymfangitis (ontsteking van de lymfevat(en), meestal als gevolg van een bacteriële infectie).
• Problemen met de bloedsomloop.
• Zweren als gevolg van bepaalde ziekten, waaronder diabetes (suikerziekte), waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag) en vaatziekten.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van cellulitis. Dit zijn onder andere ouderen, patiënten met een verminderde immuniteit en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen.

Ouderen

Ouderen zijn kwetsbaarder voor cellulitis vanwege een afname van de huidintegriteit en een verminderde immuunrespons. Huidbeschadiging en traumas zijn ook vaker voorkomend bij ouderen, wat bijdraagt aan hun verhoogde risico.

Patiënten met chronische ziekten

Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes mellitus, hart- en vaatziekten, en nierfalen hebben een grotere kans op cellulitis. Deze aandoeningen kunnen de bloedtoevoer naar de huid verminderen, wat de genezing van wonden vertraagt en het risico op infectie vergroot.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die chemotherapie ondergaan of patiënten met hiv/aids, hebben ook een verhoogd risico op cellulitis. Hun lichaam is minder in staat om infecties te bestrijden, waardoor zelfs kleine huidlaesies kunnen leiden tot ernstige infecties.

Symptomen van cellulitis: Rode, gezwollen en pijnlijke huid

Bij cellulitis ontwikkelt de patiënt meestal plotseling een warm, gevoelig en pijnlijk rood huidgebied (pijnlijke huiduitslag) dat kan uitbreiden naarmate de infectie zich verspreidt. Dit kan leiden tot een gezwollen bovenlip of een ontstoken vinger. De huid vertoont vaak een strak, glanzend en uitgerekt uiterlijk. In sommige gevallen kan er een huiduitslag rond de ogen optreden, of een andere getroffen regio. Kenmerken zoals stijfheid van de gewrichten, zwelling van het weefsel rondom het gewricht en haaruitval op de plaats van de infectie kunnen ook optreden. Blaren kunnen zich ontwikkelen, vooral wanneer de zwelling prominent aanwezig is. Vaak is het onderbeen aangetast en kan de infectie zich naar boven verspreiden. In sommige gevallen kan ook één zijde van het gezicht worden getroffen, wat kan leiden tot preseptale en orbitale cellulitis (infectie van de oogleden en omliggende weefsels). Patiënten voelen zich vaak algemeen onwel (malaise) en, bij ernstige of verspreide cellulitis, kunnen symptomen zoals hoge koorts, diarree, een snelle hartslag (tachycardie), snelle ademhaling (tachypneu), misselijkheid, braken, rillingen of bevingen, vermoeidheid, duizeligheid, spierpijn, een warme huid, verwardheid en zweten optreden.

Alarmsymptomen

Bij cellulitis is het belangrijk om alert te zijn op alarmsymptomen die kunnen wijzen op een verergering van de infectie of complicaties. Vroegtijdige herkenning kan leiden tot tijdige medische interventie en betere behandelresultaten.

Roodheid en zwelling

Een van de eerste tekenen van cellulitis is de aanwezigheid van roodheid en zwelling op de aangedane huid. Deze symptomen kunnen zich snel verspreiden, dus het is cruciaal om alert te zijn op veranderingen.

Pijn en warmte

Patiënten kunnen ook pijn ervaren in het gebied van de infectie, vaak gepaard gaand met een warm gevoel bij aanraking. Dit kan een indicatie zijn dat de infectie zich uitbreidt.

Koorts en algemene malaise

Koorts en algemene malaise zijn vaak voorkomende symptomen bij cellulitis. Als de patiënt koorts ontwikkelt, vooral als deze gepaard gaat met andere symptomen, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen.

Snelle verspreiding van symptomen

Een snelle verspreiding van symptomen of het optreden van blaren en necrose kan duiden op een ernstigere infectie die medische noodhulp vereist.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek merkt de arts meestal een rode, warme en gezwollen huid op. Soms kan er een afscheiding uit de huid komen door een ophoping van pus (abces), wat de huidinfectie verergert. Patiënten presenteren zich vaak met gezwollen lymfeklieren nabij het getroffen gebied. De arts kan de randen van de roodheid markeren met een pen en de ziekte enkele dagen volgen om te controleren of de roodheid verder uitbreidt. Het is ook belangrijk om de ruimten tussen de tenen te onderzoeken op de aanwezigheid van een schimmelinfectie.

Diagnostisch onderzoek

Bevestiging van de infectie gebeurt meestal door een bloedonderzoek, een cultuur van de vloeistof of het materiaal uit het getroffen gebied en/of een biopsie (een stukje weefsel wordt verwijderd en microscopisch onderzocht). Het kan moeilijk zijn om cellulitis te onderscheiden van erysipelas, een oppervlakkige infectie van de bovenste en onderhuidse huidlaag die zich kenmerkt door een goed gedefinieerde rand.

Differentiële diagnose

Er zijn verschillende aandoeningen die sterk op cellulitis lijken en die grondig onderzocht moeten worden om de juiste diagnose te stellen:

• Een infectie door een brandwonde.
• Lymfoom.
• Erysipeloïd (bacteriële huidinfectie met jeuk, pijn en warmte op de hand of vingers).
• Erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen).
• Gasgangreen (bacteriële infectie met ophoping van gas onder de huid).
• Het Stevens-Johnson-syndroom (huidaandoening met reactie op een infectie of medicatie).
• Het Wells-syndroom.
• Impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen).
• Insectenbeten.
• Leukemia cutis.
• Mycosis fungoides.
• Myiasis (letsels met jeuk door infectie met vliegen).
• Nocardiose (symptomen aan longen, hersenen en huid).
• Osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg).
• Pyoderma gangrenosum (huidaandoening met diepe, pijnlijke zweren).

Behandeling van cellulitis met antibiotica

De behandeling van cellulitis bestaat meestal uit het toedienen van antibiotica zoals fenoxymethylpenicilline (of erytromycine) en flucloxacilline. Indien de infectie wijdverspreid is, wordt de patiënt doorgaans intraveneus (via een ader) behandeld met antibiotica gedurende drie tot vijf dagen, gevolgd door minstens twee weken orale (via de mond) therapie. Het is ook essentieel om een mogelijke onderliggende oorzaak te behandelen. Pijnstillers zoals pijnstillers kunnen worden voorgeschreven. In sommige gevallen is het nodig om dood weefsel te verwijderen of het pus uit een abces af te voeren (draineren).

Prognose en herstel

Cellulitis verdwijnt meestal na het volgen van de antibioticakuur binnen enkele dagen. In sommige gevallen kan een langere behandeling nodig zijn, vooral bij ernstigere symptomen of bij patiënten met een chronische ziekte of een verzwakt immuunsysteem. Bij patiënten met een schimmelinfectie aan de voeten komt cellulitis vaak terug.

Complicaties van onbehandelde cellulitis

Wanneer cellulitis niet tijdig of effectief wordt behandeld, kunnen ernstige complicaties optreden, zoals:

• Bloedvergiftiging (sepsis).
• Een botinfectie (osteomyelitis).
• Een onderbeenzweer.
• Een ontsteking van de binnenkant van het hart (endocarditis).
• Een ontsteking van de lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën (lymfangitis).
• Een schok.
• Gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid).
• Gevoelloosheid van het gebied.
• Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek).
• Nierschade.

Preventie door goede hygiëne en zelfzorg

Om cellulitis te voorkomen, is het belangrijk om de huid te beschermen door het dragen van beschermende kleding bij werk- of sportgerelateerde activiteiten. Goed passende schoenen met voldoende ruimte voor de voeten zijn eveneens essentieel. Het gebruik van bevochtigende lotions of zalven kan helpen om huidletsels te voorkomen. Nagels dienen op een correcte manier geknipt te worden en de huid eromheen moet met rust gelaten worden. Indien de huid toch beschadigd raakt, is het belangrijk om het huidletsel zorgvuldig te reinigen met water en zeep en hierop dagelijks een antibioticumcrème of -zalf aan te brengen. Beschadigde huid dient te worden afgedekt met een dagelijks te vervangen verband totdat een korstje is gevormd. Verder moet de patiënt alert zijn op tekenen van cellulitis zoals roodheid, pijn, afscheiding en koorts, en zo snel mogelijk een arts raadplegen.