Bell’s palsy: Plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade

Bell's palsy is een aandoening waarbij plotselinge, tijdelijke aangezichtsverlamming optreedt als gevolg van schade aan de aangezichtszenuw. Patiënten ervaren meestal zwakte aan één kant van het gezicht, wat problemen kan veroorzaken met de mond en ogen. Meestal herstelt de patiënt binnen enkele weken tot maanden volledig. Hoewel Bell's palsy vaak onschuldig is, kan het soms wijzen op een onderliggende ernstige aandoening, zoals een beroerte. Daarom is het belangrijk dat patiënten met symptomen van Bell's palsy altijd een arts raadplegen voor verder onderzoek. Sir Charles Bell, een Schotse chirurg (1774–1842), beschreef deze aandoening voor het eerst in de medische literatuur in de negentiende eeuw.

• Synoniemen Bell’s palsy
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Schade aan de aangezichtszenuw
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Afhangend gezicht met problemen aan ogen en mond
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van plotse aangezichtsverlamming
• Preventie

Synoniemen Bell’s palsy

Bell’s palsy staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Aangezichtsverlamming van Bell
• Bell-parese
• Bellse parese
• Craniale mononeuropathie (zenuwschade aan één zenuw)
• Idiopathische perifere aangezichtsverlamming

Epidemiologie

Bell's palsy is een zeldzame aandoening die jaarlijks 1 op de 5.000 mensen treft. De aandoening komt meestal voor bij mensen tussen de vijftien en zestig jaar, maar kan ook buiten deze leeftijdsgroep optreden. Mannen en vrouwen worden even vaak getroffen door aangezichtsverlamming. Bell's palsy komt vaker voor bij zwangere vrouwen en bij mensen met diabetes mellitus, een longontsteking, en HIV-infectie.

Mechanisme

Het mechanisme van Bell’s palsy wordt voornamelijk geassocieerd met een ontsteking van de aangezichtszenuw, die ook wel de nervus facialis wordt genoemd. Deze zenuw regelt de motorische functies van de gezichtsspieren, en wanneer deze zenuw verstoord wordt, kan dit leiden tot een plotselinge verlamming van de spieren aan één kant van het gezicht. De aandoening is vaak het gevolg van een virale infectie, zoals het herpes simplex-virus (HSV), maar kan ook optreden door andere infecties of ontstekingsreacties.

Ontsteking van de zenuw

De ontsteking van de aangezichtszenuw veroorzaakt zwelling en druk op de zenuw in de schedel, wat leidt tot de verstoring van de motorische functie van de gezichtsspieren. Dit leidt tot de karakteristieke symptomen van Bell’s palsy, waaronder een gezichtsverlamming, asymmetrie van het gezicht, en soms ook verlies van smaak of pijn achter het oor. Het mechanisme van de ontsteking wordt nog steeds niet volledig begrepen, maar het lijkt gerelateerd te zijn aan een immuunrespons op het herpesvirus. Het herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) is de meest voorkomende oorzaak van Bell’s palsy, en het virus kan de aangezichtszenuw infecteren en ontsteken.

Virusinfecties en auto-immuunresponsen

In de meeste gevallen van Bell’s palsy wordt de aandoening toegeschreven aan een eerdere infectie met het herpes simplex-virus (HSV-1), hoewel andere virussen zoals het varicella-zoster-virus (dat gordelroos veroorzaakt) ook verantwoordelijk kunnen zijn voor de aandoening. Het herpesvirus blijft meestal latent in het lichaam aanwezig en kan worden geactiveerd onder bepaalde omstandigheden, zoals stress, vermoeidheid, of een verzwakt immuunsysteem. De ontsteking van de zenuw kan ook verband houden met auto-immuunreacties, waarbij het immuunsysteem per ongeluk gezonde weefsels aanvalt, inclusief de zenuwen.

Oorzaken: Schade aan de aangezichtszenuw

Bij Bell’s palsy is de aangezichtszenuw, ook bekend als de zevende zenuw, aangedaan. Deze zenuw regelt de beweging van de aangezichtsspieren. Bij Bell's palsy ontstaat zwelling (ontsteking) van deze zenuw in het gebied waar deze door de schedelbotten gaat. Dit leidt tot compressie van de zenuw, waardoor zwakte of verlamming van de aangezichtsspieren ontstaat. De precieze oorzaak is vaak onbekend.

Mogelijke oorzaken van Bell’s palsy zijn:

• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door een tekenbeet met symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)
• Een HIV-infectie
• Middenoorontsteking (otitis media: vooral voorkomend bij kinderen)
• Herpesvirus (meest voorkomende oorzaak)
• Cytomegalovirus
• Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen)
• Sarcoïdose (aandoeningen aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• Syfilis (bacteriële infectie via seksueel contact)

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van Bell’s palsy kunnen verhogen. Deze risicofactoren omvatten genetische factoren, virale infecties, en onderliggende gezondheidsproblemen zoals diabetes mellitus en hoge bloeddruk. De meeste risicofactoren lijken te maken te hebben met ontstekingsreacties die de aangezichtszenuw aantasten.

Genetische predispositie

Er is enige aanwijzing dat genetische factoren een rol spelen bij het ontstaan van Bell’s palsy. Mensen die een familielid hebben met Bell’s palsy, lopen mogelijk een verhoogd risico. Dit kan te maken hebben met een erfelijke gevoeligheid voor de infecties die vaak betrokken zijn bij de aandoening, zoals het herpes simplex-virus. Genetisch onderzoek heeft specifieke genetische markers geïdentificeerd die mogelijk verband houden met een verhoogd risico op het ontwikkelen van Bell’s palsy.

Virale infecties en immuniteit

De meest voorkomende virale veroorzaker van Bell’s palsy is het herpes simplex-virus (HSV-1). Dit virus kan zich latent in het lichaam nestelen en worden geactiveerd door factoren zoals stress, verkoudheid of een verzwakt immuunsysteem. Mensen met een zwakker immuunsysteem, zoals mensen met hiv of die immuunsuppressieve medicijnen gebruiken, lopen een verhoogd risico op Bell’s palsy. Ook kunnen virale infecties zoals het varicella-zoster-virus, dat gordelroos veroorzaakt, de aandoening uitlokken.

Risicogroepen

Bell’s palsy kan iedereen treffen, maar bepaalde groepen hebben een verhoogd risico. Dit omvat mensen die zwanger zijn, ouderen, en mensen met specifieke medische aandoeningen. De aandoening komt ook vaker voor bij mensen die een eerdere infectie met het herpes simplex-virus hebben gehad, evenals bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Zwangere vrouwen

Zwangere vrouwen, vooral in het derde trimester van hun zwangerschap, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van Bell’s palsy. Dit wordt mogelijk veroorzaakt door hormonale veranderingen en de verhoogde belasting van het immuunsysteem tijdens de zwangerschap. De aandoening komt vaker voor bij zwangere vrouwen dan in de algemene populatie, en het risico lijkt vooral te liggen in de periode tussen het tweede en derde trimester.

Ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen

Ouderen, vooral diegenen boven de 60 jaar, hebben ook een verhoogd risico op Bell’s palsy. Dit kan te maken hebben met een verzwakt immuunsysteem, dat minder goed in staat is om virale infecties te bestrijden. Mensen met onderliggende aandoeningen zoals diabetes mellitus, hoge bloeddruk of auto-immuunziekten hebben ook een verhoogd risico, omdat deze aandoeningen vaak gepaard gaan met een verstoorde immuunrespons.

Symptomen: Afhangend gezicht met problemen aan ogen en mond

Sommige patiënten hebben één tot twee weken voor de andere symptomen van Bell’s palsy een verkoudheid, een oogontsteking of een oorinfectie. De meeste patiënten ontwikkelen vaak 's morgens bij het ontwaken plots symptomen van zwakte (gezichtszwakte) of verlamming aan één kant van het gezicht. De symptomen ontwikkelen zich soms gedurende twee à drie dagen en verergeren daarna niet meer. Vaak voelt de patiënt eerst ongemak aan het oor voordat hij zwakte opmerkt. Daarna verstijft het gezicht, of ervaart hij een trekkerig gevoel aan het gezicht. Het gezicht oogt ook anders als gevolg van de zenuwschade. Andere symptomen die verband houden met de aangezichtsverlamming zijn:

• Droge ogen, wat kan leiden tot hoornvlieszweren (cornea ulcera) of ooginfecties
• Duizeligheid
• Een afhangend gezicht: het ooglid hangt naar beneden (ptosis) of de hoek van de mond hangt naar beneden
• Een droge mond (xerostomie)
• Geluid luider horen in één oor dan het andere (hyperacusis)
• Verhoogde traanproductie en irritatie aan één oog
• Verlies van smaak of een gewijzigde smaakzin (smaakstoornissen)
• Gevoelloosheid
• Hoofdpijn
• Kwijlen als gevolg van een gebrek aan controle over de aangezichtsspieren
• Oorpijn of pijn onder het oor aan de aangetaste zijde van het gezicht
• Oorsuizen (tinnitus aurium)
• Pijn rond de kaak
• Problemen met eten en drinken; voedsel valt uit één kant van de mond
• Problemen met glimlachen, grijnzen, of het maken van andere gezichtsuitdrukkingen
• Problemen met het sluiten van een oog (oftalmoplegie: oogspierverlamming)
• Problemen met spreken
• Spiertrekkingen of zwakte van de spieren in het gezicht

Alarmsymptomen

Bell’s palsy begint vaak plotseling, en de eerste symptomen kunnen variëren van een lichte zwakte in het gezicht tot volledige verlamming aan één kant. Alarmsymptomen kunnen helpen bij het identificeren van de aandoening en het snel nemen van maatregelen.

Plotselinge verlamming aan één kant van het gezicht

Het meest kenmerkende symptoom van Bell’s palsy is de plotselinge verlamming aan één kant van het gezicht, wat resulteert in asymmetrie. Dit kan gepaard gaan met een afhangende mondhoek, een onnatuurlijke glimlach of het onvermogen om het oog volledig te sluiten aan de aangedane kant van het gezicht. De symptomen kunnen zich snel ontwikkelen, vaak binnen enkele uren, en zijn meestal het gevolg van de ontsteking van de aangezichtszenuw.

Pijn of gevoelloosheid achter het oor

Patiënten kunnen ook pijn of gevoelloosheid ervaren aan de aangedane kant van het gezicht, vaak achter het oor of in de kaak. Dit kan het begin zijn van de ontsteking van de aangezichtszenuw. In sommige gevallen is er ook sprake van een verlies van smaak aan de voorkant van de tong of gehoorproblemen, zoals een verlaagde gevoeligheid voor geluid aan de aangedane kant.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt geeft de arts informatie over de symptomen van Bell’s palsy. Daarna bekijkt de arts het gezicht van de patiënt en onderzoekt hij het hoofd, de oren en de nek. Hij voert ook een grondig lichamelijk en neurologisch onderzoek uit. Vaak is hij op basis van deze informatie al in staat om de diagnose te stellen. Toch worden er vaak nog aanvullende onderzoeken gedaan.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een bloedonderzoek uit om te controleren op andere mogelijke oorzaken zoals de ziekte van Lyme, die kan leiden tot Bell’s palsy. Soms worden beeldvormende onderzoeken ingezet om andere aandoeningen uit te sluiten zoals:

• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• Cholesteatoom: een abnormale verzameling van huidcellen in het middenoor
• Hersentumor
• Hoofdtrauma
• Middenoorontsteking
• Tumor: abnormale weefselgroei
• Möbius-syndroom: een zeldzame aangeboren aandoening

De volgende onderzoeken kunnen worden uitgevoerd: een CT-scan en MRI-scan van het hoofd, een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) en een zenuwgeleidingsonderzoek.

Behandeling

Bell’s palsy

Patiënten met Bell’s palsy krijgen niet altijd een behandeling omdat de symptomen vaak vanzelf verbeteren. Soms kan het echter enkele weken tot maanden duren voordat de spieren weer volledig functioneren. Botoxinjecties kunnen nuttig zijn om de spieren in het gezicht te versterken. Daarnaast kan plastische chirurgie worden ingezet om de functie van de mond en het uiterlijk te verbeteren. Fysiotherapie kan patiënten helpen door middel van oefeningen en ontspanningstechnieken om de aangezichtsspieren te versterken. Acupunctuur kan soms het herstel versnellen.

Ondersteunende behandeling

Verder past de arts een ondersteunende en symptomatische behandeling toe om de andere symptomen van de aangezichtsverlamming te bestrijden. Zo kan hij kunsttranen of oogzalven voorschrijven aan patiënten met droge ogen. Sommige patiënten krijgen het advies om met een ooglapje te slapen. De zwelling rond de aangezichtszenuw kan worden verminderd met behulp van krachtige ontstekingsremmende medicijnen, beter bekend als corticosteroïden. Indien een virus de oorzaak is, schrijft de arts antivirale geneesmiddelen voor.

Prognose

De prognose van Bell’s palsy is over het algemeen goed, vooral bij patiënten die tijdig een behandeling ontvangen. De meeste patiënten herstellen binnen enkele weken tot maanden, hoewel het herstel kan variëren afhankelijk van de ernst van de zenuwbeschadiging en de snelheid van de behandeling. Ongeveer 70 tot 85% van de patiënten ervaart een volledig herstel, terwijl een kleiner percentage gedeeltelijke verlamming of langdurige symptomen heeft. In sommige gevallen kunnen complicaties optreden, zoals het syndroom van Ramsay Hunt of een recidief van de aandoening.

Herstel en herstelduur

Bij de meerderheid van de patiënten met Bell’s palsy zal het herstel binnen 3 tot 6 maanden plaatsvinden. De snelheid van herstel is vaak afhankelijk van de ernst van de zenuwschade. In mildere gevallen kan het herstel al na enkele weken beginnen, terwijl ernstiger gevallen tot 12 maanden of langer kunnen duren. Het merendeel van de patiënten ervaart volledig herstel van de gezichtsspieren, hoewel sommige mensen langdurig lichte zwakte of asymmetrie kunnen ervaren, vooral bij oudere patiënten of degenen met comorbiditeiten.

Langdurige gevolgen en complicaties

Hoewel de prognose voor de meeste patiënten goed is, kunnen sommige mensen langdurige gevolgen ervaren, zoals permanente asymmetrie, droogheid van de ogen, of hyperacusis (overgevoeligheid voor geluid). Het risico op blijvende symptomen neemt toe bij ouderen, mensen met een hoge bloeddruk of diabetes, en bij patiënten die pas later in hun ziekte een behandeling ontvangen. In zeldzame gevallen kan Bell’s palsy leiden tot het syndroom van Ramsay Hunt, een aandoening die zich ontwikkelt wanneer het varicella-zoster-virus de aangezichtszenuw aantast, wat kan leiden tot bijkomende complicaties zoals doofheid en oorpijn.

Complicaties van plotse aangezichtsverlamming

Op lange termijn kunnen de volgende complicaties optreden:

• Blijvende zwakte in de aangezichtsspieren
• Droog oogoppervlak, wat kan leiden tot hoornvlieszweren, ooginfecties en verlies van gezichtsvermogen
• Terugkeer van Bell’s palsy aan dezelfde of aan de andere kant
• Problemen met spreken, eten en drinken
• Spasmen (krampen) van de spieren of oogleden
• Veranderingen in de smaak

Deze complicaties komen vaker voor bij:

• Patiënten die ernstige pijn ervoeren bij de eerste symptomen
• Patiënten met volledige verlamming aan één kant van het gezicht
• Patiënten ouder dan zestig jaar
• Zwangere vrouwen
• Patiënten met diabetes
• Patiënten met hoge bloeddruk (hypertensie)
• Patiënten met ernstige beschadiging van de gezichtszenuw
• Patiënten die na vier maanden nog steeds geen herstel hebben ervaren

Preventie

Er is momenteel geen gegarandeerde manier om Bell’s palsy volledig te voorkomen, maar er zijn verschillende maatregelen die het risico op het ontwikkelen van de aandoening kunnen verlagen. Het verminderen van blootstelling aan virale infecties, het versterken van het immuunsysteem, en het vermijden van stressvolle situaties kunnen allemaal bijdragen aan het verminderen van het risico.

Virale infecties vermijden

Aangezien het herpes simplex-virus (HSV) vaak de oorzaak is van Bell’s palsy, kan het voorkomen van herpesinfecties helpen het risico te verminderen. Mensen die vaak koortsblaasjes ontwikkelen, moeten voorzorgsmaatregelen nemen, zoals het gebruik van antivirale medicatie bij de eerste tekenen van een infectie. Het vermijden van direct contact met mensen die actieve infecties hebben, kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico.

Immuunsysteem versterken

Het handhaven van een gezond immuunsysteem kan helpen het risico op het ontwikkelen van Bell’s palsy te verminderen. Dit kan onder andere door een evenwichtig voedingspatroon te handhaven, regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap, en het vermijden van stress. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv of auto-immuunziekten, zouden extra voorzorgsmaatregelen moeten nemen om infecties te voorkomen.

Beheer van risicofactoren

Het effectief beheren van risicofactoren zoals diabetes mellitus, hoge bloeddruk en andere chronische aandoeningen kan ook helpen bij het voorkomen van Bell’s palsy. Regelmatige controles bij de arts om deze aandoeningen onder controle te houden, kunnen het risico op het ontwikkelen van Bell’s palsy verminderen. Het vermijden van roken en het verminderen van alcoholgebruik kunnen ook bijdragen aan een gezond immuunsysteem, wat op zijn beurt het risico op virale infecties en Bell’s palsy kan verlagen.

Lees verder

• Aangezichtsverlamming: Schade gezichtszenuw of hersengebied
• Zwakte in gezicht (gezichtszwakte): Oorzaken van zwak gelaat
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen