Mononeuropathie: Aandoening met zenuwschade aan één zenuw

Mononeuropathie is een aandoening waarbij één enkele zenuw beschadigd is die buiten de hersenen en het ruggenmerg gelegen is (perifere zenuw). Hierdoor is de werking van de zenuw aangetast. Dit uit zich in problemen met de bewegingen en spieren, en tevens is sprake van abnormale gevoelens in het gebied van de getroffen zenuw. Een uitgebreide diagnose is nodig om andere ziekten uit te sluiten, om de oorzaak te achterhalen en om de ernst van de schade te bepalen. De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van het vermijden van de uitlokkende factor, rust, medicatie en soms een operatie. Een snelle behandeling is tot slot nodig voor het verkrijgen van betere behandelresultaten.

• Oorzaken: Meestal door letsel of ziekte
• Letsel
• Auto-immuunaandoeningen
• Systemische aandoeningen
• Andere oorzaken
• Vormen van aandoening
• Risicofactoren
• Locatie van mononeuropathie
• Symptomen: Verlies van gevoel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van beschadiging van één zenuw
• Prognose van mononeuropathie
• Complicaties van zenuwschade

Oorzaken: Meestal door letsel of ziekte

Bij mononeuropathie treedt schade op aan een zenuw die buiten de hersenen en het ruggenmerg gelegen is. Dit soort zenuwschade is in medische termen gekend als ‘perifere neuropathie’. Door een zwelling of letsel ontstaat langdurige druk op een zenuw, wat mononeuropathie tot gevolg heeft. De bekleding van de zenuw (myelineschede) of een deel van de zenuwcel (axon) is dan mogelijk beschadigd. Door de schade gaan signalen trager of niet door de beschadigde zenuwen.

Letsel

Heel vaak is mononeuropathie het gevolg van een lichamelijk letsel of verwonding. Langdurig de ellebogen op tafel plaatsen, langdurig op de knieën zitten bij het tuinieren maar ook het langdurig in bed liggen, herhaalde bewegingen, het fout gebruik van krukken of het dragen van een slecht passend gips zijn enkele voorbeelden van activiteiten die druk op een zenuw uitoefenen.

Auto-immuunaandoeningen

Ook auto-immuunaandoeningen veroorzaken mogelijk geïsoleerde zenuwbeschadiging. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening aan zenuwen, huid, longen en ogen)
• systemische lupus erythematosus

Systemische aandoeningen

Door diabetes mellitus (suikerziekte) (diabetische neuropathie), nieraandoeningen, hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier), hormonale veranderingen, stofwisselingsziekten, vaataandoeningen (zoals vasculitis) en sommige soorten kanker komt mogelijk ook mononeurpathie tot uiting.

Andere oorzaken

De zenuwschade vloeit ook voort uit bijvoorbeeld:

• alcoholisme
• blootstelling aan industriële chemicaliën, oplosmiddelen en zware metalen zoals kwik en lood
• chemotherapie
• een hematoom (een onderhuidse bloedophoping door bloed buiten bloedvaten)
• een langdurige blootstelling aan koude of hitte
• infecties, zoals herpes, hiv, syfilis, lepra of de ziekte van Lyme
• radiotherapie voor de behandeling van kanker
• vitaminetekorten, en dan vooral van vitamine E, B1, B6, B9, B12 en niacine

Vormen van aandoening

Mononeuropathie is af en toe aangeboren, zoals bij de ziekte van Charcot-Marie-Tooth, een aandoening waarbij schade aan de zenuwen in de armen en benen optreedt. In de meeste gevallen treedt mononeuropathie echter later in het leven op.

Risicofactoren

Mononeuropathie komt vooral voor bij ouderen, al krijgt mogelijk iedereen te maken met de zenuwschade. Mannen zijn iets vaker getroffen dan vrouwen. Mensen met een lichte huidskleur zijn eveneens vaker aangetast. Repetitieve bewegingen (herhaalde bewegingen) zijn tot slot een risicofactor voor zenuwschade door overmatige druk.

Locatie van mononeuropathie

Vooral zenuwen aan het lichaamsoppervlak die zich die bij een bot bevinden, zijn kwetsbaar voor een letsel. Mononeuropathie tast bijvoorbeeld volgende zenuwen aan:

• axillaire zenuwstoornissen: verlies van beweging of gevoel in de schouder
• carpaal tunnel syndroom: mediane zenuwdisfunctie met gevoelloosheid, tintelingen, zwakte of spierbeschadiging in de hand en vingers (vaakst voorkomende vorm van mononeuropathie)
• craniale mononeuropathie III: compressietype of diabetische type (diabetische neuropathie)
• craniale mononeuropathie VI: dubbelzien (diplopie)
• craniale mononeuropathie VII: gezichtsverlamming
• femorale zenuwstoornissen: verlies van beweging of verlies van gevoel in een deel van het been
• heupzenuwdisfunctie: probleem met de spieren van de achterkant van de knie en het onderbeen, en problemen met het gevoel aan de achterkant van de dij, een deel van het onderbeen en de voetzool
• kuitzenuwstoornissen: verlies van beweging of gevoel in de voet en het been
• radiale zenuwstoornissen: problemen met beweging in de arm en pols en problemen met het gevoel in de rug van de arm of hand
• ulnaire zenuwstoornissen in de elleboog (het cubitaal tunnel syndroom) met gevoelloosheid, tintelingen, zwakte van de buiten- en onderkant van de arm, handpalm, ringvinger en kleine vingers

Symptomen: Verlies van gevoel

Wanneer een zenuw is aangetast, ervaart de patiënt tijdelijke, intermitterende of permanente abnormale sensaties. Dit resulteert in één of meer van volgende symptomen:

• bewegingen:
• coördinatieproblemen
• een verlies van reflexen
• moeilijk bewegen / bewegingsproblemen / beperkt bewegingsbereik
• gevoel:
• een ‘slaperig’ of verdoofd gevoel
• een brandend gevoel
• een verlies van gevoel
• gevoelloosheid
• pijn (zenuwpijn)
• prikkelingen / stekelig aanvoelend
• tintelingen
• verlamming
• zwakte
• spieren:
• spierafbraak
• spierkrampen
• spierspasmen
• spiertrekkingen

Door de tekenen ontstaat functieverlies met deze getroffen zenuw, wat bijvoorbeeld resulteert in bewegingsproblemen, verlamming, problemen met het gezichtsvermogen, … De uiteindelijke consequenties van de aangetaste zenuw zijn afhankelijk van de locatie en ernst van de aangetaste zenuw.

Diagnose en onderzoeken

De arts diagnosticeert mononeuropathie door de symptomen te bevragen en de patiënt lichamelijk te onderzoeken. De arts zet in sommige gevallen een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) en zenuwgeleidingsonderzoek in om de diagnose te bevestigen. Deze beeldvormende onderzoeken gebeuren veelal enkel om andere aandoeningen uit te sluiten, om de locatie van de zenuwschade op te sporen en ook om de ernst van de stoornis te bepalen. Indien nodig zet de arts neemt de arts nog een stukje van de aangetaste zenuw weg en laat hij dit microscopisch onderzoeken (zenuwbiopsie) om de schade te onderzoeken. Afhankelijk van de oorzaak van mononeuropathie, zijn tot slot soms nog bijkomende laboratorium- en beeldvormende onderzoeken vereist..

Behandeling van beschadiging van één zenuw

Indien bepaalde activiteiten langdurige druk op de zenuw veroorzaken, dan is het nodig om hiermee te stoppen. Warmte aanbrengen op het getroffen gebied en uitrusten zijn veelal effectief bij tijdelijke mononeuropathie. Heeft de patiënt pijn, dan helpen pijnstillers in de vorm van niet-steroïdale anti-inflammatorie geneesmiddelen (NSAID’s zoals ibuprofen meestal. Soms moet de arts echter corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) injecteren. Verder zijn patiënten geholpen met orthopedische hulpmiddelen of een doorverwijzing naar de fysiotherapeut. Tevens zet de arts bij sommige vormen van mononeuropathie een chirurgische ingreep in om het probleem te corrigeren. Indien een aandoening aan de basis ligt van de mononeuropathie, behandelt de arts de ziekte.

Prognose van mononeuropathie

Mononeuropathie is voor de meeste patiënten slechts een tijdelijke gebeurtenis, maar bij anderen is dit soms een pijnlijke, langdurige aandoening. Onbehandeld ontstaat permanente zenuwschade. De oorzaak van mononeuropathie bepaalt in grote mate de vooruitzichten van de aandoening. Meestal resulteert een vroegtijdige behandeling in een betere prognose.

Complicaties van zenuwschade

Doordat een aantal patiënten geen of weinig gevoel ervaren aan de getroffen zenuw, is het mogelijk at ze snel een andere verwonding oplopen zonder dat ze het zelf merken, hetgeen opnieuw resulteert in zenuwbeschadiging.

Lees verder

• Carpaal tunnel syndroom: Tintelingen en/of zwakte in de hand
• Axillaire zenuwdysfunctie: Zenuwschade aan okselzenuw
• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade