Mononeuropathie: Aandoening met zenuwschade aan één zenuw

Mononeuropathie is een aandoening waarbij één enkele zenuw beschadigd is die buiten de hersenen en het ruggenmerg gelegen is (perifere zenuw). Hierdoor is de werking van de zenuw aangetast. Dit uit zich in problemen met de bewegingen en spieren, en tevens is sprake van abnormale gevoelens in het gebied van de getroffen zenuw. Een uitgebreide diagnose is nodig om andere ziekten uit te sluiten, om de oorzaak te achterhalen en om de ernst van de schade te bepalen. De behandeling bestaat meestal uit een combinatie van het vermijden van de uitlokkende factor, rust, medicatie en soms een operatie. Een snelle behandeling is tot slot nodig voor het verkrijgen van betere behandelresultaten.

• Epidemiologie van mononeuropathie
• Oorzaken van zenuwschade aan één zenuw
• Letsel
• Auto-immuunaandoeningen
• Systemische aandoeningen
• Andere oorzaken
• Risicofactoren
• Locatie van mononeuropathie
• Symptomen: Verlies van gevoel
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van aandoening

Epidemiologie van mononeuropathie

Mononeuropathie komt relatief vaak voor en kan op elke leeftijd optreden. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de populatie die wordt bestudeerd. Bijvoorbeeld, carpaal tunnel syndroom is een veelvoorkomende vorm van mononeuropathie en wordt vaak gezien bij mensen die veel herhalende handbewegingen maken, zoals bij kantoormedewerkers en fabrieksarbeiders. Auto-immuunaandoeningen en systemische aandoeningen kunnen ook een hogere prevalentie van mononeuropathie veroorzaken bij specifieke patiëntengroepen.

Oorzaken van zenuwschade aan één zenuw

Bij mononeuropathie treedt schade op aan een zenuw die buiten de hersenen en het ruggenmerg gelegen is. Dit soort zenuwschade is in medische termen gekend als ‘perifere neuropathie’. Door een zwelling of letsel ontstaat langdurige druk op een zenuw, wat mononeuropathie tot gevolg heeft. De bekleding van de zenuw (myelineschede) of een deel van de zenuwcel (axon) is dan mogelijk beschadigd. Door de schade gaan signalen trager of niet door de beschadigde zenuwen.

Letsel

Heel vaak is mononeuropathie het gevolg van een lichamelijk letsel of verwonding. Langdurig de ellebogen op tafel plaatsen, langdurig op de knieën zitten bij het tuinieren maar ook het langdurig in bed liggen, herhaalde bewegingen, het fout gebruik van krukken of het dragen van een slecht passend gips zijn enkele voorbeelden van activiteiten die druk op een zenuw uitoefenen.

Auto-immuunaandoeningen

Ook auto-immuunaandoeningen veroorzaken mogelijk geïsoleerde zenuwbeschadiging. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening aan zenuwen, huid, longen en ogen)
• systemische lupus erythematosus

Systemische aandoeningen

Door diabetes mellitus (suikerziekte) (diabetische neuropathie), nieraandoeningen, hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier), hormonale veranderingen, stofwisselingsziekten, vaataandoeningen (zoals vasculitis) en sommige soorten kanker komt mogelijk ook mononeurpathie tot uiting.

Andere oorzaken

De zenuwschade vloeit ook voort uit bijvoorbeeld:

• alcoholisme
• blootstelling aan industriële chemicaliën, oplosmiddelen en zware metalen zoals kwik en lood
• chemotherapie
• een hematoom (een onderhuidse bloedophoping door bloed buiten bloedvaten)
• een langdurige blootstelling aan koude of hitte
• infecties, zoals herpes, hiv, syfilis, lepra of de ziekte van Lyme
• radiotherapie voor de behandeling van kanker
• vitaminetekorten, en dan vooral van vitamine E, B1, B6, B9, B12 en niacine

Risicofactoren

Mononeuropathie komt vooral voor bij ouderen, al krijgt mogelijk iedereen te maken met de zenuwschade. Mannen zijn iets vaker getroffen dan vrouwen. Mensen met een lichte huidskleur zijn eveneens vaker aangetast. Repetitieve bewegingen (herhaalde bewegingen) zijn tot slot een risicofactor voor zenuwschade door overmatige druk.

Locatie van mononeuropathie

Vooral zenuwen aan het lichaamsoppervlak die zich bij een bot bevinden, zijn kwetsbaar voor een letsel. Mononeuropathie tast bijvoorbeeld volgende zenuwen aan:

• axillaire zenuwstoornissen: verlies van beweging of gevoel in de schouder
• carpaal tunnel syndroom: mediane zenuwdisfunctie met gevoelloosheid, tintelingen, zwakte of spierbeschadiging in de hand en vingers (vaakst voorkomende vorm van mononeuropathie)
• craniale mononeuropathie III: compressietype of diabetische type (diabetische neuropathie)
• craniale mononeuropathie VI: dubbelzien (diplopie)
• craniale mononeuropathie VII: gezichtsverlamming
• femorale zenuwstoornissen: verlies van beweging of verlies van gevoel in een deel van het been
• heupzenuwdisfunctie: probleem met de spieren van de achterkant van de knie en het onderbeen, en problemen met het gevoel aan de achterkant van de dij, een deel van het onderbeen en de voetzool
• kuitzenuwstoornissen: verlies van beweging of gevoel in de voet en het been
• radiale zenuwstoornissen: problemen met beweging in de arm en pols en problemen met het gevoel in de rug van de arm of hand
• ulnaire zenuwstoornissen in de elleboog (het cubitaal tunnel syndroom) met gevoelloosheid, tintelingen, zwakte van de buiten- en onderkant van de arm, handpalm, ringvinger en kleine vingers

Symptomen: Verlies van gevoel

Wanneer een zenuw is aangetast, ervaart de patiënt tijdelijke, intermitterende of permanente abnormale sensaties. Dit resulteert in één of meer van de volgende symptomen:

• Bewegingen:
• Coördinatieproblemen
• Een verlies van reflexen
• Moeilijk bewegen / bewegingsproblemen / beperkt bewegingsbereik
• Gevoel:
• Een ‘slaperig’ of verdoofd gevoel
• Brandend gevoel
• Een verlies van gevoel
• Gevoelloosheid
• Pijn (zenuwpijn)
• Prikkelingen / stekelig aanvoelend
• Tintelingen
• Verlamming
• Zwakte
• Spieren:
• Spierafbraak
• Spierkrampen
• Spierzwakte
• Spieratrofie (afname van spiermassa)

Alarmsymptomen

Bij mononeuropathie kunnen de volgende alarmsymptomen optreden die onmiddellijk medisch ingrijpen vereisen:

• Snelle of ernstige toename van symptomen
• Verlies van controle over de getroffen ledemaat
• Onvermogen om normale dagelijkse activiteiten uit te voeren
• Hevige pijn die niet reageert op medicatie
• Plotselinge of ernstige verlamming of zwakte
• Symptomen die verergeren ondanks behandeling
• Ongecontroleerde bewegingen of spasmes

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van mononeuropathie omvat meestal een combinatie van de volgende stappen:

• Gedetailleerde medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek
• Neurologisch onderzoek om de aard en ernst van de zenuwschade te bepalen
• Elektromyografie (EMG) en zenuwgeleidingsonderzoek (NCS) om de elektrische activiteit van spieren en zenuwen te meten
• Beeldvormende technieken zoals MRI of CT-scan om eventuele structurele afwijkingen te identificeren
• Bloedonderzoek om onderliggende aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten uit te sluiten
• Biopsie van de zenuw bij twijfel over de oorzaak van de schade

Behandeling

De behandeling van mononeuropathie richt zich op het verlichten van symptomen, het aanpakken van de onderliggende oorzaak, en het bevorderen van herstel. Dit kan omvatten:

• Rust en vermijden van activiteiten die de zenuw kunnen belasten
• Fysiotherapie en revalidatie om spierkracht en beweging te herstellen
• Medicamenteuze behandeling zoals pijnstillers, ontstekingsremmers, of neuropathische pijnmedicatie
• Corticosteroïden of andere immunosuppressiva bij auto-immuunziekten
• Chirurgische ingrepen om druk op de zenuw te verlichten, indien nodig
• Aanpassing van levensstijl en dieet om onderliggende aandoeningen te beheren

Prognose

De prognose voor mononeuropathie hangt af van de oorzaak en de ernst van de zenuwschade. In veel gevallen kunnen de symptomen verbeteren of volledig verdwijnen met passende behandeling en tijd. Bij tijdige interventie en behandeling is de kans op volledig herstel aanzienlijk. Echter, bij langdurige of ernstige zenuwbeschadiging kan er sprake zijn van blijvende beperkingen of pijn.

Complicaties

Enkele mogelijke complicaties van mononeuropathie zijn:

• Chronische pijn of ongemak
• Blijvende zwakte of beperking van bewegingen
• Secundaire problemen zoals gewrichts- of spierafwijkingen door compensatie van de aangedane zenuw
• Verlies van functioneren in dagelijkse activiteiten
• Psychologische impact zoals angst of depressie door pijn en beperking van mobiliteit

Preventie van aandoening

Preventie van mononeuropathie kan door het vermijden van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Enkele aanbevelingen zijn:

• Het vermijden van langdurige druk op zenuwen door het nemen van regelmatige pauzes en het aanpassen van houdingen
• Het dragen van goed passende uitrusting en bescherming bij risicovolle activiteiten
• Het beheren van onderliggende aandoeningen zoals diabetes door een gezonde voeding en regelmatige medische controles
• Het vermijden van overmatige blootstelling aan schadelijke chemicaliën en toxines
• Het volgen van richtlijnen voor ergonomische werkplekken en technieken bij repetitieve taken

Lees verder

• Carpaal tunnel syndroom: Tintelingen en/of zwakte in de hand
• Axillaire zenuwdysfunctie: Zenuwschade aan okselzenuw
• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade