Blefarospasme: Kramp in het ooglid van één of beide ogen

Blefarospasme: Kramp in het ooglid van één of beide ogen Blefarospasme is een aandoening waarbij het ooglid onwillekeurig en herhaaldelijk knippert of sluit. Dit kan variëren van milde symptomen tot ernstige gevallen waarbij functionele blindheid optreedt. De aandoening kan verschillende oorzaken hebben en wordt vaak verergerd door uitlokkende factoren. Het is belangrijk om blefarospasme tijdig te herkennen en te behandelen om de symptomen te beheersen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Epidemiologie blefarospasme

Blefarospasme is een neurologische aandoening die wordt gekarakteriseerd door onwillekeurige, herhaalde ooglidspasmen, die meestal het bovenste ooglid beïnvloeden. Het komt vaker voor bij volwassenen, vooral bij ouderen, maar het kan op elke leeftijd optreden. De epidemiologie van blefarospasme kan variëren afhankelijk van geografische locatie, geslacht en andere demografische factoren.

Prevalentie en incidentie

Blefarospasme is een zeldzame aandoening, met een geschatte prevalentie van ongeveer 1-2 gevallen per 100.000 mensen. De incidentie van de aandoening neemt toe met de leeftijd, vooral bij mensen boven de 50 jaar. De prevalentie kan variëren, afhankelijk van diagnostische praktijken en het bewustzijn van de aandoening in verschillende regio’s.

Geslachtsverschillen

Blefarospasme komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Dit kan te maken hebben met hormonale invloeden, hoewel de exacte redenen voor dit verschil nog niet volledig zijn vastgesteld. Vrouwen hebben ook vaak meer ernstigere symptomen en kunnen gevoeliger zijn voor de impact van de aandoening.

Geografische variatie

Er is enige geografische variatie in de prevalentie van blefarospasme, afhankelijk van de toegang tot medische zorg en het bewustzijn van de aandoening. In sommige landen met uitgebreide neurologische zorg is de diagnose vaker gesteld, terwijl in andere gebieden de aandoening vaak onopgemerkt blijft.

Mechanisme

Het mechanisme van blefarospasme is complex en wordt meestal geassocieerd met een verstoring in de basale ganglia, een groep hersenstructuren die betrokken zijn bij de controle van beweging. De precieze oorzaak van deze verstoring is niet altijd duidelijk, maar er zijn verschillende factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Verstoring van de basale ganglia

De basale ganglia spelen een cruciale rol in het reguleren van vrijwillige en onwillekeurige bewegingen. Bij blefarospasme is er vaak een abnormale activiteit in deze hersenstructuren, wat leidt tot de onwillekeurige samentrekking van de oogspieren. Deze verstoring kan veroorzaakt worden door degeneratie van dopaminerge neuronen, die belangrijk zijn voor de regulatie van bewegingen.

Dopaminerge systemen

De dopaminerge systemen in de hersenen, die verantwoordelijk zijn voor het reguleren van beweging en stemming, spelen een belangrijke rol in het mechanisme van blefarospasme. Onregelmatigheden in de dopamineproductie of -functie kunnen bijdragen aan de abnormale spiersamentrekkingen die kenmerkend zijn voor deze aandoening.

Genetische factoren

Hoewel blefarospasme vaak als een sporadische aandoening wordt beschouwd, zijn er gevallen waarin genetische factoren een rol spelen. Er is een verhoogd risico op blefarospasme bij mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening, wat suggereert dat genetische factoren bijdragen aan de ontwikkeling ervan. Er zijn ook aanwijzingen dat bepaalde genetische mutaties de kans op het ontwikkelen van blefarospasme kunnen verhogen.

Oorzaken blefarospasme

De exacte oorzaak van blefarospasme is nog onbekend. Men vermoedt dat het te maken heeft met een abnormale werking van de basale ganglia, een groep structuren diep in de hersenen die betrokken zijn bij motorische controle en beweging. De basale ganglia spelen een rol bij de coördinatie van bewegingen, en verstoringen hierin kunnen leiden tot spasmen. Erfelijkheid kan een rol spelen bij sommige gevallen van blefarospasme, hoewel dit zeldzaam is.

Rode ogen bij conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Rode ogen bij conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Uitlokkende factoren

Blefarospasme kan worden uitgelokt door diverse factoren, waaronder:

Daarnaast kunnen een aantal medische aandoeningen bijdragen aan het ontstaan van blefarospasme:

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van blefarospasme kunnen verhogen. Deze risicofactoren omvatten leeftijd, geslacht, genetische aanleg en omgevingsfactoren.

Leeftijd

Blefarospasme komt vaker voor bij volwassenen, vooral bij ouderen. De aandoening ontwikkelt zich meestal tussen de leeftijd van 40 en 70 jaar. De leeftijd is dus een belangrijke risicofactor, aangezien de prevalentie van blefarospasme toeneemt met de leeftijd.

Geslacht

Vrouwen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van blefarospasme dan mannen. Zoals eerder vermeld, wordt dit mogelijk beïnvloed door hormonale factoren. Vrouwen kunnen ook ernstigere symptomen ervaren, wat het effect van de aandoening vergroot.

Genetische aanleg

Familiaire gevallen van blefarospasme wijzen op een genetische predispositie voor de aandoening. Mensen met een naaste familielid die blefarospasme heeft, lopen een groter risico om de aandoening zelf te ontwikkelen. Genetische studies hebben verschillende genen geïdentificeerd die mogelijk betrokken zijn bij de ontwikkeling van blefarospasme.

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren zoals stress, vermoeidheid en blootstelling aan bepaalde medicijnen kunnen het risico op blefarospasme verhogen of de symptomen verergeren. Het is bekend dat stress de symptomen kan uitlokken of verergeren, en dat onvoldoende slaap of vermoeidheid de frequentie van de spasmen kan vergroten.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico op het ontwikkelen van blefarospasme, waaronder ouderen, vrouwen, en mensen met een familiegeschiedenis van de aandoening.

Ouderen

Blefarospasme komt voornamelijk voor bij oudere volwassenen, vooral bij mensen tussen de 50 en 70 jaar. De aandoening wordt vaker gezien in deze leeftijdsgroep, wat suggereert dat leeftijd een belangrijke risicofactor is voor de ontwikkeling ervan.

Vrouwen

Vrouwen hebben niet alleen een hoger risico om blefarospasme te ontwikkelen, maar ook om meer ernstige vormen van de aandoening te ervaren. De reden voor dit verschil in prevalentie tussen mannen en vrouwen wordt nog onderzocht, maar hormonale invloeden kunnen een rol spelen.

Familiegeschiedenis

Mensen met een familiegeschiedenis van blefarospasme lopen een hoger risico op het ontwikkelen van de aandoening. Dit wijst op een genetische predispositie voor de aandoening. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol, vooral in gevallen van vroegtijdige ontwikkeling van de aandoening.

Symptomen van blefarospasme

Blefarospasme kan variëren van milde tot ernstige symptomen. De spasmen duren meestal van enkele seconden tot enkele minuten en kunnen ongemakkelijk of pijnlijk zijn. De symptomen omvatten:

In de vroege stadia treden symptomen vaak op bij uitlokkende factoren zoals fel licht, vermoeidheid en emotionele spanning. Naarmate de aandoening vordert, kunnen de spasmen ook overdag optreden en kan functionele blindheid ontstaan. Bij ernstige gevallen kunnen de spasmen zo intens zijn dat de oogleden voortdurend gesloten blijven, wat leidt tot beperkingen in dagelijkse activiteiten en pijn.

Alarmsymptomen

De symptomen van blefarospasme kunnen variëren, maar er zijn enkele alarmsymptomen die belangrijk zijn om op te merken. Het vroegtijdig herkennen van deze symptomen kan helpen bij het stellen van een snelle diagnose en het starten van een effectieve behandeling.

Onwillekeurige ooglidbewegingen

Het belangrijkste symptoom van blefarospasme is het onwillekeurig samentrekken van de ooglidspieren, meestal het bovenste ooglid. Deze spasmen kunnen variëren van milde, korte bewegingen tot langdurige en verstoorde spasmen die het zicht belemmeren.

Verergering bij stress of vermoeidheid

De symptomen van blefarospasme kunnen verergeren door stress, vermoeidheid of blootstelling aan bepaalde omgevingsfactoren. Patiënten merken vaak dat de spasmen toenemen wanneer ze gestrest zijn of onvoldoende slaap hebben gehad.

Vermoeide ogen en oogirritatie

Veel mensen met blefarospasme ervaren ook vermoeide ogen, droogheid en irritatie. Dit kan het gevolg zijn van overmatig knipperen of spannen van de ooglidspieren, wat leidt tot ongemak en visuele verstoring.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Blefarospasme kan vaak worden gediagnosticeerd door een arts of oogarts op basis van de zichtbare symptomen. Een grondig oogonderzoek met behulp van een oogspiegel kan worden uitgevoerd om andere oogziekten uit te sluiten. Het gezicht en de ledematen worden gecontroleerd op mogelijke spasmen. In sommige gevallen kan een neurologisch onderzoek door een specialist noodzakelijk zijn om andere oorzaken uit te sluiten.

Diagnostisch onderzoek
Soms kan een MRI-scan van de postcraniale fossa nodig zijn om hemifaciale spasmen of andere afwijkingen te onderzoeken.

Differentiële diagnose
De symptomen van blefarospasme kunnen verward worden met andere aandoeningen zoals blefaritis (ooglidontsteking), ptosis (hangend ooglid), allergische conjunctivitis, dacryocystitis, ooglidmyokymie, keratoconjunctivitis sicca, uveitis anterior en hemifaciale spasme.

Behandeling van blefarospasme

Zelfzorg
Enkele zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verminderen van de frequentie en intensiteit van de spasmen. Deze omvatten:
  • Voldoende rust en slaap
  • Ontspanningstechnieken
  • Concentreren op een specifieke taak
  • Het gebruiken van kunsttranen
  • Tractie op de ogen
  • Praten, zingen en neuriën
Alternatieve behandelingen zoals biofeedback, acupunctuur, hypnose, chiropractie en voedingstherapie kunnen ook overwogen worden, hoewel de effectiviteit van deze methoden niet altijd wetenschappelijk bewezen is.

Professionele medische zorg
Een gangbare en effectieve behandeling voor blefarospasme is injectie van botulinumtoxine (zoals Botox). Dit ontspant de oogspieren en vermindert de spasmen. Een andere behandelingsoptie is een myectomie, waarbij een chirurg zenuwen en oogspieren verwijdert om de symptomen te verlichten.

Prognose van blefarospasme

De prognose voor blefarospasme varieert. Bij de meeste patiënten veroorzaakt de aandoening alleen een verhoogde knippersnelheid en intermitterende spasmen zonder ernstige gevolgen. Echter, bij sommige patiënten kunnen de symptomen ernstig zijn, wat kan leiden tot functionele blindheid en beperkingen in dagelijkse activiteiten zoals lezen, autorijden en wandelen. Dit kan leiden tot psychosociale problemen zoals angst, depressie en sociaal isolement. In ernstige gevallen kan de patiënt arbeidsongeschikt raken en kan er zelfs sprake zijn van suïcidale gedachten.

Complicaties van blefarospasme

  • Functionele blindheid: Bij ernstige gevallen van blefarospasme kunnen de spasmen zo intens zijn dat de oogleden voortdurend gesloten blijven, wat leidt tot tijdelijk verlies van gezichtsvermogen en belemmering van dagelijkse activiteiten.
  • Psychosociale problemen: Langdurige en ernstige symptomen kunnen leiden tot angst, depressie en sociaal isolement. Patiënten kunnen worstelen met gevoelens van frustratie en beperkte mogelijkheden om sociale en professionele activiteiten uit te voeren.
  • Arbeidsongeschiktheid: De impact van blefarospasme op het dagelijks functioneren kan zo groot zijn dat patiënten moeite hebben met werkgerelateerde taken, wat kan resulteren in tijdelijke of permanente arbeidsongeschiktheid.
  • Risico op verwondingen: Door frequente spasmen kunnen patiënten moeite hebben met het uitvoeren van taken die precisie vereisen, zoals rijden of het hanteren van scherpe voorwerpen, wat het risico op ongelukken en verwondingen vergroot.
  • Oogproblemen: Blefarospasme kan bijdragen aan secundaire oogproblemen zoals droge ogen, irritatie, en vermoeidheid van de ogen, wat kan verergeren door constant knipperen en spannen van de oogspieren.
  • Verhoogde stress: De constante strijd tegen de spasmen en de bijkomende beperkingen kunnen leiden tot verhoogde stressniveaus en een negatieve invloed hebben op de algehele gezondheid en welzijn van de patiënt.
  • Behandelingseffecten: Hoewel behandelingen zoals botulinumtoxine-injecties effectief kunnen zijn, kunnen ze ook bijwerkingen hebben zoals tijdelijke zwakte van de oogspieren, en in sommige gevallen, allergische reacties of infecties op de injectieplaats.

Preventie van blefarospasme

Er is momenteel geen bewezen manier om blefarospasme te voorkomen, aangezien de precieze oorzaak van de aandoening vaak onbekend is. Er zijn echter enkele preventieve maatregelen die het risico op de ontwikkeling van de aandoening kunnen verminderen of de ernst ervan kunnen verlichten.

Stressbeheer

Aangezien stress de symptomen van blefarospasme kan verergeren, is het belangrijk om technieken voor stressbeheer te ontwikkelen. Regelmatige ontspanningsoefeningen, meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om stress te verminderen en de frequentie van de spasmen te verminderen.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl, met voldoende slaap, een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan bijdragen aan het algehele welzijn en mogelijk de frequentie van de spasmen verlagen. Vermijden van vermoeidheid en het behouden van een goed ooggezondheid kunnen nuttige preventieve maatregelen zijn.

Vroege diagnose en behandeling

Vroege diagnose en behandeling van blefarospasme kunnen helpen om de ernst van de aandoening te beperken en de kwaliteit van leven te verbeteren. Het herkennen van de eerste symptomen en het beginnen met therapieën zoals botoxbehandelingen kan de progressie van de aandoening vertragen.

Praktische tips voor het omgaan met blefarospasme

Blefarospasme is een aandoening waarbij de oogleden onwillekeurig samentrekken, wat leidt tot frequente knipperbewegingen of zelfs het sluiten van de ogen. Dit kan hinderlijk zijn en invloed hebben op je dagelijks leven. Hier volgen enkele praktische tips om om te gaan met deze aandoening.

Zoek medische hulp

Het is belangrijk om een arts te raadplegen wanneer je last hebt van blefarospasme. Een arts kan de oorzaak vaststellen en een behandelplan opstellen. Behandeling kan bestaan uit medicatie, zoals geneesmiddelen die de spieractiviteit verminderen, of in sommige gevallen, botulinetoxine-injecties, die de spierspanning tijdelijk verlichten.

Overweeg therapieën

Naast medicatie zijn er verschillende therapieën die kunnen helpen bij de behandeling van blefarospasme. Fysiotherapie gericht op ontspanning van de oogspieren kan nuttig zijn. Je kunt ook overwegen om een specialist in mentale gezondheid te raadplegen, aangezien stress en angst vaak een rol kunnen spelen bij de verergering van de symptomen.

Bescherm je ogen

Omdat blefarospasme kan leiden tot overmatige vermoeidheid van de ogen, is het belangrijk om ze goed te beschermen. Draag een zonnebril in fel licht om overbelasting van je ogen te voorkomen en zorg ervoor dat je een comfortabele werkomgeving hebt, vooral als je veel tijd voor een beeldscherm doorbrengt.

Zorg voor een regelmatig slaapritme

Slaapgebrek kan de symptomen van blefarospasme verergeren. Het is daarom essentieel om een goed slaapritme te behouden. Zorg ervoor dat je elke nacht voldoende slaap krijgt, bij voorkeur tussen de 7 en 9 uur, om zowel je lichamelijke als geestelijke gezondheid te ondersteunen.

Wees geduldig en blijf positief

Blefarospasme kan soms moeilijk te behandelen zijn, en het kan enige tijd duren voordat je verlichting merkt. Het is belangrijk om geduldig te zijn en de voorgeschreven behandelingen consistent te volgen. Het behoud van een positieve houding kan ook bijdragen aan het verminderen van stress, wat de symptomen kan verergeren.

Misvattingen rond blefarospasme

Blefarospasme is een neurologische aandoening die onvrijwillige samentrekkingen van de oogleden veroorzaakt. Er bestaan veel misvattingen over deze aandoening, wat kan leiden tot verkeerde aannames over de oorzaken, behandeling en impact op het dagelijks leven.

Blefarospasme is geen gewone oogtrekking

Veel patiënten denken aanvankelijk dat blefarospasme slechts een onschuldige oogtrekking is, zoals die soms optreedt door vermoeidheid of stress. In werkelijkheid gaat het om een chronische aandoening die vaak progressief is. Waar een gewone oogtrekking vanzelf verdwijnt, kan blefarospasme zonder behandeling verergeren en leiden tot functionele blindheid door het onvermogen om de ogen open te houden. Het is dus geen tijdelijk ongemak, maar een medische aandoening die specifieke behandeling vereist.

Blefarospasme wordt niet veroorzaakt door stress alleen

Hoewel stress de symptomen kan verergeren, is het een misvatting dat blefarospasme uitsluitend door stress wordt veroorzaakt. De onderliggende oorzaak ligt in een verstoorde functie van de hersenen, met name in de basale ganglia, die betrokken zijn bij de controle van spierbewegingen. Erfelijkheid en andere neurologische factoren kunnen ook een rol spelen. Patiënten die denken dat ontspanning alleen voldoende is om de aandoening te verhelpen, lopen het risico op een verergering van de symptomen zonder de juiste medische zorg.

Blefarospasme is geen allergische reactie

Sommige patiënten denken ten onrechte dat hun ooglidkrampen worden veroorzaakt door allergieën of irritatie door externe factoren zoals stof of make-up. Hoewel allergische reacties oogirritatie en zwelling kunnen veroorzaken, leidt dit niet tot de karakteristieke spiersamentrekkingen van blefarospasme. Dit onderscheid is belangrijk, omdat verkeerde aannames over de oorzaak kunnen leiden tot ineffectieve behandelingen en onnodige medicatie.

Oogdruppels genezen geen blefarospasme

Patiënten met droge ogen gebruiken vaak kunsttranen of oogdruppels en merken mogelijk enige verlichting van milde irritatie. Echter, blefarospasme is een neurologische aandoening en kan niet worden opgelost met oogdruppels. Dit kan ertoe leiden dat patiënten te lang wachten met het zoeken naar de juiste medische behandeling, zoals injecties met botulinetoxine of andere neurologische therapieën. Daarom is een juiste diagnose door een specialist in oogaandoeningen essentieel.

Blefarospasme treft niet alleen ouderen

Hoewel blefarospasme vaker voorkomt bij ouderen, kan het ook jongere patiënten treffen. De aandoening wordt soms ten onrechte beschouwd als een ouderdomsprobleem, wat kan leiden tot een vertraging in diagnose en behandeling bij jongere patiënten. Ongeacht de leeftijd kan blefarospasme een aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks functioneren, werk en sociale activiteiten. Het is daarom cruciaal om symptomen serieus te nemen en tijdig medische hulp te zoeken.

Blefarospasme is geen psychische stoornis

Sommige patiënten krijgen te horen dat hun symptomen het gevolg zijn van stress, angst of andere psychische stoornissen. Hoewel stress een invloed kan hebben op de ernst van de spasmen, is blefarospasme een neurologische aandoening en geen mentale of emotionele aandoening. Dit misverstand kan leiden tot onnodige psychologische behandelingen zonder dat de onderliggende neurologische oorzaak wordt aangepakt. Een correcte medische diagnose en passende behandeling zijn daarom essentieel.

Niet alle behandelingen werken voor iedereen

Een veelvoorkomende misvatting is dat er een standaardbehandeling bestaat die voor alle patiënten effectief is. In werkelijkheid varieert de respons op behandelingen zoals botulinetoxine-injecties, medicatie en chirurgie van patiënt tot patiënt. Sommige patiënten reageren goed op bepaalde therapieën, terwijl anderen verschillende opties moeten uitproberen voordat ze de juiste aanpak vinden. Dit betekent dat een gepersonaliseerde behandelstrategie nodig is, in samenwerking met een specialist in oogbehandelingen.

Lees verder

© 2016 - 2025 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Trillend ooglid: het onwillekeurig samentrekken van oogledenTrillend ooglid: het onwillekeurig samentrekken van oogledenIedereen kan er wel eens last van hebben en het is heel irritant: een trillend ooglid. Bij sommigen duurt het slechts en…
Hangend ooglid (Ptosis)Hangend ooglid (Ptosis)Ptosis, ook wel hangend ooglid genoemd is een aandoening die vaak in verwarring wordt gebracht met vermoeidheid. Lees hi…
Trillend ooglidTrillend ooglidWanneer je weleens last hebt van een trillend ooglid, dan weet je dat dit behoorlijk irritant aan kan voelen. In de mees…
Ooglidcorrectie: Hoe werkt het en wat is het resultaat?Steeds meer mensen, zowel mannen als vrouwen, laten een ooglidcorrectie uitvoeren. Hoe werkt deze behandeling? Wat is he…

Cyanose: Blauwverkleuring van huid, nagels en lippenCyanose: Blauwverkleuring van huid, nagels en lippenWanneer een patiënt een laag zuurstofgehalte in het bloed heeft of last heeft van een slechte bloedsomloop, kan dit leid…
Schimmel tussen tenen: behandeling en voorkomen voetschimmelSchimmel tussen tenen: behandeling en voorkomen voetschimmelSchimmel tussen de tenen wordt voetschimmel of zwemmerseczeem genoemd. De medische benaming van voetschimmel is 'tinea p…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Ysinghm, Pixabay
  • Benign Essential Blepharospasm Background, http://emedicine.medscape.com/article/1212176-overview#showall, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Benign Essential Blepharospasm Clinical Presentation, http://emedicine.medscape.com/article/1212176-clinical#showall, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Benign Essential Blepharospasm Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/1212176-differential, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Benign Essential Blepharospasm Treatment & Management, http://emedicine.medscape.com/article/1212176-treatment#showall, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Benign Essential Blepharospasm Workup, http://emedicine.medscape.com/article/1212176-workup#showall, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Benign Essential Blepharospasm Research Foundation (BEBRF), http://www.blepharospasm.org/, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Blepharospasm, http://eyewiki.aao.org/Blepharospasm, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Clinical Features of Blepharospasm and Hemifacial Spasm, http://www.blepharospasm.org/blepharospasm-hfs-jankovic.html, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Eyelid problems, http://www.nhs.uk/conditions/eyelid-problems/Pages/Introduction.aspx, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Facts About Blepharospasm, https://nei.nih.gov/health/blepha/blepharospasm, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • How Does Blepharospasm Begin?, http://www.blepharospasm.org/blepharospasm-begin.html, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • What Causes Blepharospasm?, http://www.blepharospasm.org/blepharospasm-cause.html, geraadpleegd op 7 juni 2016
  • Afbeelding bron 1: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 13-03-2025
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.