Hyperreflexie: oorzaken en symptomen van verhoogde reflexen

Hyperreflexie wordt gedefinieerd als overactieve, overgevoelige c.q. verhoogde reflexen. Voorbeelden hiervan zijn onder meer spiertrekkingen of spastische tendensen. De meest voorkomende oorzaak van hyperreflexie is ruggenmergletsel. Standaardprikkels zoals het vullen van de blaas kunnen overmatige reacties van het zenuwstelsel veroorzaken. Hiervan is de oorzaak anno 2024 bekend. Maar hyperreflexie kan ook ontstaan door vele andere oorzaken, waaronder bijwerkingen van medicijnen, hyperthyreoïdie (een te snel werkende schildklier), verstoorde elektrolytenbalans, serotoninesyndroom (bijwerking van medicijnen met een serotonerge werking), ernstig hersentrauma, multiple sclerose (MS), het syndroom van Reye (dat schade aan verscheidene organen kan veroorzaken) en pre-eclampsie of zwangerschapsvergiftiging.

• Wat is hyperreflexie?
• Oorzaken van hyperreflexie
• Ruggenmergletsel
• Verschillende andere oorzaken
• Autonome zenuwstelsel
• Triggers
• Typen of soorten
• Verhoogde kniepeesreflex
• Verhoogde achillespeesreflex
• Symptomen van verhoogde reflexen
• Behandeling van hyperreflexie

Wat is hyperreflexie?

Hyperreflexie wordt gedefinieerd als hyperactieve of overgevoelige reflexen. Het gaat hierbij om verhoogde reflexen, dus sterkere reactie op prikkels dan normaal. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om spasmodische of spastische pezen, die indicatief zijn voor de ziekte in het bovenste motorische neuron (welke zorgt voor de door de wil oplegde beweging en de houding van het lichaam), of de afname of het verlies van controle die normaal wordt uitgeoefend door de hogere hersencentra op de lagere zenuwen; deze afname staat bekend als 'disinhibitie', waarbij de remmende werking van bepaalde zenuwen weggevallen als gevolg waarvan impulsen een groter effect hebben.

Oorzaken van hyperreflexie

Ruggenmergletsel

De meest voorkomende oorzaak van hyperreflexie is ruggenmergletsel (dwarslaesie), waarbij het ruggenmerg is beschadigd door een externe oorzaak (door bijvoorbeeld een ongeval) of als gevolg van een aandoening of ziekte.

Verschillende andere oorzaken

Een standaard stimulus zoals het vullen van de blaas kan ook overmatige reacties van het zenuwstelsel veroorzaken. De reden voor een dergelijke oorzaak zijn anno 2024 nog onbekend. Hyperreflexie kan zich echter ook ontwikkelen door vele andere oorzaken, waaronder:

• medicatie en bijwerkingen van stimulerende middelen
• hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier)
• verstoorde elektrolytenbalans
• serotoninesyndroom (een reactie op een te hoog serotoninegehalte van het bloed)
• ernstig hersentrauma
• multiple sclerose (MS)
• syndroom van Reye
  Wervelkolom / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• pre-eclampsie of zwangerschapsvergiftiging

Autonome zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel (vegetatieve zenuwstelsel) is een onvrijwillig deel van het zenuwstelsel. Dit betekent dat je daar geen controle over hebt. Het autonome zenuwstelsel neemt deel aan het handhaven van bloeddruk, hartslag, ademhaling, spijsvertering, metabolisme en zelfs seksuele respons. Het autonome zenuwstelsel wordt onderverdeeld in twee hoofdonderdelen: het sympathische zenuwstelsel en het parasympathische zenuwstelsel. Beide werken in tegengestelde richting en balanceren daarom elkaars functies.

In het geval van hyperreflexie waarbij er een laesie is boven de zesde borstwervel of thoracale wervel (Th6), wordt de communicatie tussen de twee autonome systemen onderbroken. Daarom wordt de stimulatie van de ene niet 'tegengewerkt' door de andere, maar de toestand verslechtert daarentegen. Communicatie vanaf de onderkant van het letsel kan de hersenen niet bereiken. Dit kan leiden tot hyperreflexie.

Triggers

De meeste triggers die hyperreflexie veroorzaken, zijn echter niet de oorzaak van ruggenmergletsel. Hierbij kan het gaan om irritatie van de blaas, opgezwollen blaas, urineweginfectie, urineretentie, drukpijn, ingegroeide teennagel, obstipatie, aambeien, strakke kleding, menstruatiekrampen, eierstokcyste, botbreuken, enz.

Typen of soorten

Verhoogde kniepeesreflex

Dit heeft betrekking tot de knieschijf. De kniepeesreflex wordt ook wel de patellaire reflex genoemd. De kniepeesreflex kan verhoogd aanwezig zijn, dit wil zeggen dat de reflex er ook is wanneer deze normaal gesproken niet op hoort te treden. Als gevolg van schade aan de zenuwcellen kan de kniepeesreflex verlaagd of juist verhoogd zijn.

Verhoogde achillespeesreflex

In dit geval is achillespeesreflex of enkelreflex verhoogd en dit wordt onderzocht door met de reflexhamer (met een rubberen kopje) op de achillespees te kloppen, terwijl de voet in lichte dorsiflexie wordt gebracht.

Symptomen van verhoogde reflexen

De symptomen van hyperreflexie hagen af van de oorzaak. Mogelijke symptomen zijn de volgende:

• hoge bloeddruk
• hoge hartslag
• intense en kloppende hoofdpijn.
• rood gezicht
• kippenvel / rillingen
  Wazig zien / Bron: Martin Sulman
• verwardheid
• overmatig zweten.
• verstopte neus
• angst en bezorgdheid
• wazig zien
• verwijde pupillen
• duizeligheid
• spierkramp in de kaakspieren
• spiertrekkingen
• koorts

Behandeling van hyperreflexie

De behandeling is afhankelijk van de diagnose van de specifieke pathologie die dit symptoom veroorzaakt. Als hyperreflexie wordt veroorzaakt door het gebruik van stimulerende middelen of een andere substantie, dan kan het stoppen met dit midden ervoor zorgen dat de klachten verdwijnen.

Behandeling van hyperreflexie kan verder onder meer bestaan uit:

• bloeddruk onder controle brengen
• het verwijderen van strakke kleding
• als de blaas opgezwollen is, wordt deze met behulp van een katheter afgetapt
• het behandelen van obstipatie

Bij ruggenmergletsel wordt je zo snel mogelijk naar het ziekenhuis gebracht voor onderzoek en behandeling.