Asparagine synthetasedeficiëntie: Ernstige aandoening

Asparagine synthetasedeficiëntie is een neurometabolische aandoening die zich kenmerkt door onder andere een aangeboren te klein hoofd, een ernstige ontwikkelingsachterstand, hardnekkige convulsies en verlamming van de ledematen. De ernstige genetische aandoening is enkel ondersteunend te behandelen, aangezien een genezing niet mogelijk is. De prognose is somber. De ziekte werd voor het eerst in de medische literatuur beschreven door Ruzzo et al. in 2013.

Synoniemen asparagine synthetasedeficiëntie
Epidemiologie
Oorzaken
Genetische wijziging
Overervingspatroon
Risicofactoren
Symptomen
Alarmsymptomen
Diagnose en onderzoeken
Behandeling
Prognose
Complicaties
Preventie
Praktische tips voor het leven / omgaan met asparagine synthetasedeficiëntie
Medische zorg en therapieën
Langdurige ondersteuning en aanpassingen
Onderzoek en genetisch advies
Asparagine synthetasedeficiëntie is hetzelfde als een asparagine-tekort door voeding
De aandoening is gemakkelijk te diagnosticeren met een standaard bloedonderzoek
Patiënten met deze aandoening kunnen genezen met de juiste medicatie
Alle patiënten hebben dezelfde symptomen en hetzelfde ziekteverloop
De aandoening heeft alleen invloed op de hersenen en het zenuwstelsel
Genetisch advies is niet nodig als er geen familiegeschiedenis van de aandoening is
Levensverwachting en kwaliteit van leven zijn altijd ernstig beperkt

Synoniemen asparagine synthetasedeficiëntie

Andere benamingen voor asparagine synthetasedeficiëntie (ASNSD) zijn:

ASNS-deficiëntie
congenitale microcefalie-ernstige encefalopathie-progressieve cerebrale atrofie
stoornis van het metabolisme van asparagine

Epidemiologie

Asparagine synthetasedeficiëntie is een zeldzame aandoening. Slechts enkele tientallen patiënten zijn gerapporteerd in de medische literatuur sinds het beschrijven van de aandoening in 2013.

Oorzaken

Genetische wijziging

Asparagine synthetasedeficiëntie is het gevolg van wijzigingen (mutaties) in een bepaald gen, met name ‘ASNS’. Dit gen bevat instructies voor de productie van het enzym asparagine synthetase. Dit enzym bevindt zich in cellen in het lichaam, en zorgt mee voor de omzetting van asparaginezuur in het aminozuur asparagine. Asparagine is een eiwitbestanddeel, en helpt ook om toxische (giftige) ammoniak in cellen af te breken. Het is belangrijk voor de eiwitmodificatie en nodig voor het maken van een molecuul dat signalen doorgeeft in de hersenen (een neurotransmitter).

Door mutaties in het ASNS-gen die asparagine synthetasedeficiëntie veroorzaken, werkt dit enzym niet meer of neemt de werking hiervan af. Asparagine uit de voeding compenseert het onvermogen van het enzym om het aminozuur in de meeste cellen te produceren. Asparagine is echter niet in staat om de beschermende barrière te passeren waardoor alleen bepaalde stoffen kunnen passeren tussen de bloedvaten en de hersenen (de bloed-hersenbarrière). Hierdoor hebben hersencellen bij patiënten met asparagine synthetasedeficiëntie een tekort aan dit aminozuur. Het exacte effect van asparagine synthetasedeficiëntie op hersencellen is onbekend, maar door de ernstige kenmerken van deze aandoening weten artsen dat asparagine noodzakelijk is voor de normale hersenontwikkeling.

Overervingspatroon

Bij asparagine synthetasedeficiëntie verloopt de overerving via een autosomaal recessief patroon.

Risicofactoren

Asparagine synthetasedeficiëntie kan zich ontwikkelen bij personen die beide exemplaren van het ASNS-gen met een defect hebben geërfd. De risicofactoren omvatten familiegeschiedenis van de aandoening en het zijn van een drager van een defect gen zonder symptomen te vertonen.

Symptomen

Asparagine synthetasedeficiëntie veroorzaakt kort na de geboorte neurologische symptomen. De meeste patiënten met deze aandoening hebben een ongewoon kleine hoofdomtrek (microcefalie) die na verloop van tijd verergert als gevolg van een verlies van hersenweefsel (hersenatrofie). Verder hebben patiënten een ernstige ontwikkelingsachterstand waarbij zowel de mentale als motorische vaardigheden zijn getroffen (psychomotorische vertraging). Patiënten met deze ernstige ziekte zijn niet in staat om te zitten, kruipen of lopen en kunnen evenmin verbaal of non-verbaal communiceren. De weinige getroffen kinderen die ontwikkelingsmijlpalen behalen, verliezen deze vaardigheden vaak na verloop van tijd (ontwikkelingsregressie).

De meeste patiënten met asparagine synthetasedeficiëntie hebben verder overdreven reflexen (hyperreflexie) en een zwakke spierspanning (hypotonie). De spierproblemen verergeren in de kindertijd en leiden tot spierstijfheid, ongecontroleerde bewegingen en uiteindelijk een verlamming van de armen en benen (spastische quadriplegie). Veel getroffen patiënten hebben ook terugkerende epileptische aanvallen (epilepsie). Niet alle getroffen patiënten ervaren hetzelfde type aanvallen. De meest voorkomende typen zijn bewustzijnsverlies, spierrigiditeit en convulsies (tonisch-clonisch), onwillekeurige spiertrillingen (myoclonus) of een abnormale spiercontractie (tonicum). Patiënten met asparagine synthetasedeficiëntie hebben soms een overdreven schrikreactie (hyperekplexie) op onverwachte stimuli. Sommige getroffen patiënten hebben blindheid als gevolg van verminderde hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor het verwerken van het gezichtsvermogen, met name de occipitale cortex (corticale blindheid).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij asparagine synthetasedeficiëntie zijn onder andere:

Ernstige ontwikkelingsachterstand bij jonge kinderen
Terugkerende epileptische aanvallen
Verlies van motorische vaardigheden zoals zitten, kruipen, en lopen
Toename van spierstijfheid en spasticiteit

Deze symptomen vereisen onmiddellijke medische evaluatie.

Diagnose en onderzoeken

Een MRI-scan van de hersenen onthult de hersenafwijkingen. Een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose van deze zeldzame aandoening.

Behandeling

Een genezing van deze ziekte is niet mogelijk; de arts concentreert zich op het behandelen van de aanwezige symptomen. De arts zet antispastische medicatie in voor het behandelen van de spasticiteit. Ook zijn medicijnen beschikbaar voor de behandeling van de prikkelbaarheid. Mechanische ventilatie (beademing) is nodig bij patiënten die lijden aan apneu. Voorts is een nasogastrische (neus-maagsonde) of gastrostomiebuis nodig zodat de patiënt gevoed kan worden. Verder behandelt de arts epileptische aanvallen met anti-epileptica (medicijnen voor het behandelen van de epileptische aanvallen). Andere symptomen behandelt hij ondersteunend. Een regelmatige immunisatie is tot slot nodig om levensbedreigende infecties te voorkomen.

Prognose

Patiënten met asparagine synthetasedeficiëntie komen meestal voor de volwassen leeftijd te overlijden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van asparagine synthetasedeficiëntie zijn onder andere:

Langdurige neurologische problemen zoals spasticiteit en motorische beperkingen
Epileptische aanvallen die moeilijk te beheersen zijn
Verlies van visuele en cognitieve functies

Preventie

Preventie van asparagine synthetasedeficiëntie is niet mogelijk, gezien het erfelijke karakter van de aandoening. Vroegtijdige diagnose en medische begeleiding kunnen echter helpen om de symptomen te beheersen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Praktische tips voor het leven / omgaan met asparagine synthetasedeficiëntie

Medische zorg en therapieën

Asparagine synthetasedeficiëntie is een zeldzame aandoening die vaak een multidisciplinaire benadering vereist. Regelmatige consultaties bij een metabole specialist, neuroloog en voedingsdeskundige zijn essentieel. Aanpassingen in de voeding, zoals een speciaal samengesteld voedingspatroon, kunnen bijdragen aan een betere controle van de symptomen.

Langdurige ondersteuning en aanpassingen

Patiënten kunnen baat hebben bij revalidatietherapieën die gericht zijn op het verbeteren van motorische functies en cognitieve vaardigheden. Het gebruik van ondersteunende technologieën, zoals spraakcomputers, kan de communicatie verbeteren. Mantelzorgers moeten goed geïnformeerd worden over de behoeften van de patiënt en toegang krijgen tot middelen en ondersteuning voor hun eigen welzijn.

Onderzoek en genetisch advies

Gezinnen waarin asparagine synthetasedeficiëntie voorkomt, kunnen baat hebben bij genetisch advies om de risico's bij toekomstige zwangerschappen beter te begrijpen. Deelname aan onderzoeksprogramma's kan bijdragen aan een beter begrip van de aandoening en nieuwe behandelmogelijkheden.

H]Misvattingen rond asparagine synthetasedeficiëntie[/H]Asparagine synthetasedeficiëntie is een zeldzame, genetische stofwisselingsstoornis die ernstige neurologische symptomen kan veroorzaken. De aandoening wordt veroorzaakt door mutaties in het ASNS-gen, wat leidt tot een tekort aan het enzym asparagine synthetase. Dit enzym is essentieel voor de productie van asparagine, een aminozuur dat belangrijk is voor de ontwikkeling van hersenen en celgroei. Patiënten met deze aandoening kunnen last hebben van ontwikkelingsachterstand, epileptische aanvallen, spierslapte en andere neurologische complicaties. Er bestaan echter veel misverstanden over de oorzaak, diagnose, behandeling en prognose van deze ziekte.

Asparagine synthetasedeficiëntie is hetzelfde als een asparagine-tekort door voeding

Sommige mensen denken dat asparagine synthetasedeficiëntie simpelweg een tekort aan asparagine in het lichaam betekent, vergelijkbaar met een voedingsstoftekort dat met voeding kan worden aangevuld. Dit is echter een misvatting. Het probleem bij deze aandoening is niet een gebrek aan inname van asparagine via het evenwichtig voedingspatroon, maar een genetische mutatie die ervoor zorgt dat het lichaam zelf geen of onvoldoende asparagine kan aanmaken. Dit betekent dat extra asparagine via voeding nauwelijks invloed heeft op de ziekte, omdat de onderliggende stofwisselingsstoornis niet wordt opgelost door externe toevoer van dit aminozuur.

De aandoening is gemakkelijk te diagnosticeren met een standaard bloedonderzoek

Veel mensen gaan ervan uit dat asparagine synthetasedeficiëntie eenvoudig vast te stellen is via een standaard bloedonderzoek. Dit is echter niet het geval. De diagnose vereist gespecialiseerde genetische tests om mutaties in het ASNS-gen op te sporen. Hoewel sommige stofwisselingsstoornissen via routinematige screenings kunnen worden vastgesteld, geldt dit niet voor deze aandoening. Daarnaast kunnen bepaalde afwijkingen in stofwisselingsproducten in het bloed of hersenen worden gevonden, maar die zijn niet altijd voldoende om de diagnose te bevestigen. Dit maakt het stellen van de juiste diagnose een complex proces dat gespecialiseerde laboratoriumtechnieken en genetische analyse vereist.

Patiënten met deze aandoening kunnen genezen met de juiste medicatie

Hoewel er verschillende behandelingen beschikbaar zijn om symptomen van asparagine synthetasedeficiëntie te verlichten, bestaat er op dit moment geen genezing voor de ziekte. Omdat de aandoening genetisch is en het lichaam zelf het ontbrekende enzym niet kan aanmaken, is er geen eenvoudige oplossing die het onderliggende probleem corrigeert met medicatie. Behandeling richt zich voornamelijk op symptoombeheersing, zoals medicatie om epileptische aanvallen onder controle te houden, fysiotherapie om spierzwakte te verminderen en voedingsaanpassingen om het lichaam zo goed mogelijk te ondersteunen. Gentherapie zou in de toekomst een optie kunnen zijn, maar momenteel is dit nog niet beschikbaar.

Alle patiënten hebben dezelfde symptomen en hetzelfde ziekteverloop

Er bestaat een misvatting dat alle patiënten met asparagine synthetasedeficiëntie dezelfde symptomen en hetzelfde ziekteverloop hebben. In werkelijkheid kan de ernst van de aandoening sterk variëren. Sommige patiënten ontwikkelen al op zeer jonge leeftijd ernstige neurologische problemen, terwijl anderen een iets milder verloop hebben. Factoren zoals de specifieke genetische mutatie, de mate van enzymdeficiëntie en andere individuele genetische kenmerken kunnen het ziektebeloop beïnvloeden. Dit betekent dat niet elke patiënt dezelfde ondersteuning en medische behandeling nodig heeft en dat een gepersonaliseerde aanpak essentieel is.

De aandoening heeft alleen invloed op de hersenen en het zenuwstelsel

Hoewel de meest opvallende symptomen van asparagine synthetasedeficiëntie neurologisch van aard zijn, heeft de aandoening ook invloed op andere lichaamsprocessen. Het tekort aan asparagine kan leiden tot problemen met celgroei en celdeling, wat gevolgen kan hebben voor andere organen en weefsels, waaronder de darmen. Daarnaast kunnen patiënten voedingsproblemen hebben, zoals slikproblemen of een verminderde opname van voedingsstoffen, wat kan bijdragen aan ondervoeding en groeiachterstand. Dit maakt multidisciplinaire zorg belangrijk, waarbij naast neurologen ook diëtisten, fysiotherapeuten en andere specialisten betrokken kunnen zijn.

Genetisch advies is niet nodig als er geen familiegeschiedenis van de aandoening is

Een veelvoorkomende misvatting is dat genetisch advies alleen nuttig is als er al een familiegeschiedenis van de aandoening bestaat. Omdat asparagine synthetasedeficiëntie een autosomaal recessieve aandoening is, kunnen ouders zonder symptomen drager zijn van een mutatie in het ASNS-gen zonder het zelf te weten. Wanneer beide ouders drager zijn, is er een kans van 25% dat een kind de aandoening erft. Daarom is genetisch advies ook nuttig voor ouders die een kinderwens hebben en die mogelijk risico lopen om dragerschap door te geven, zelfs als er geen bekende gevallen in de familie zijn.

Levensverwachting en kwaliteit van leven zijn altijd ernstig beperkt

Hoewel asparagine synthetasedeficiëntie een ernstige en potentieel levensbedreigende aandoening is, betekent dit niet dat alle patiënten een sterk verkorte levensverwachting of een slechte kwaliteit van leven hebben. De impact van de ziekte varieert per individu, en sommige patiënten kunnen met de juiste ondersteuning een stabiel en comfortabel leven leiden. Een vroege diagnose en een multidisciplinaire aanpak kunnen helpen om symptomen zo goed mogelijk te beheersen en de levenskwaliteit te optimaliseren. Hoewel de aandoening complex is, kunnen sommige patiënten dankzij medische vooruitgang en ondersteunende zorg langer en beter functioneren dan vroeger werd gedacht.