Zonnebrand: Rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zon

Bij zonnebrand ontstaat roodheid en pijn van de huid als gevolg van overmatige blootstelling aan de zon of ander ultraviolet licht. Op de huid verschijnen bij ernstige symptomen ook blaren en ontstaan algemene tekenen zoals hoofdpijn en rillingen. Diverse huismiddeltjes verzachten de pijn van een door de zon verbrande huid. Het vermijden van zonnebrand is in de eerste plaats beter dan het behandelen van de effecten ervan, want chronische blootstelling aan de zon verhoogt eveneens de kans op huidkanker en leidt tot een snellere huidveroudering.

• Oorzaken en risicofactoren: Langdurige blootstelling aan de zon
• Symptomen
• Alarmsymptomen van zonnebrand
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zonverbranding
• Prognose en complicaties
• Preventie: Goede bescherming

Oorzaken en risicofactoren: Langdurige blootstelling aan de zon

Bij overmatige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van de zon, ontstaan tekenen van zonverbranding op de huid. De zon verspreidt drie golflengten van ultraviolet licht, met name UVA, UVB en UVC. UVC-licht bereikt het aardoppervlak niet. De andere twee soorten ultraviolet licht dringen in de huid door. De huidbeschadiging gebeurt door zowel UVA- als UVB-stralen. Hoe snel een patiënt zich verbrandt aan de zon hangt af van diverse factoren met name het huidtype, de intensiteit van de zon en de duur van de blootstelling aan de zon. Het risico op zonnebrand neemt voorts toe naarmate mensen de evenaar naderen. Hoe hoger de breedtegraad, hoe lager de intensiteit van de UV-stralen. Het grootste risico op zonnebrand is tijdens de middag als de zon recht boven mensen staat.

Symptomen

De klinische presentatie van zonnebrand varieert van patiënt tot patiënt en is mild tot ernstig. De eerste tekenen van zonnebrand verschijnen mogelijk de eerste paar uren tot 24 uur of langer niet. De patiënt heeft een rode, gevoelige en pijnlijke huid die warm aanvoelt. De patiënt heeft bijvoorbeeld verbrande lippen. Na enkele uren tot dagen ontwikkelen zich mogelijk blaren wanneer de zonnebrand ernstig is. Ernstige reacties (soms zonvergiftiging genoemd) gaan eveneens gepaard met koorts, koude rillingen, misselijkheid, hoofdpijn, zwakte of een (pijnlijke) huiduitslag. Enkele dagen na de zonnebrand gebeurt een vervelling van de verbrande huid die mogelijk ook jeukt. Het lichaam probeert namelijk zichzelf te ontdoen van door de zon beschadigde cellen.

Alarmsymptomen van zonnebrand

Bij hoge een lage bloeddruk (hypotensie), duizeligheid, extreme zwakte, flauwvallen, koorts, rillingen, ernstige pijn en zonnebrandblaren die 20% of meer van het lichaam bedekken is medische hulp nodig. Verder raadpleegt een patiënt best de arts wanneer tekenen van uitdroging aanwezig zijn, zoals een droge mond (xerostomie), dorst (polydipsie), minder plassen (oligurie), duizeligheid en vermoeidheid.

Diagnose en onderzoeken

Bij lichte zonnebrand is normaal gesproken geen bezoek aan de arts nodig. Bij ernstige symptomen is het essentieel om medische hulp te zoeken. Een arts bevraagt de patiënt over de symptomen en medische geschiedenis. Een lichamelijk onderzoek is daarna nodig. Bij ernstige schade door zonlicht verwijst de arts de patiënt mogelijk door naar een dermatoloog (huidarts).

Behandeling van zonverbranding

Het is belangrijk om de behandeling voor zonnebrand zo snel mogelijk te starten. Koude kompressen op de huid aanbrengen of een koel bad nemen doet de rode, brandende huid kalmeren. Diverse verkoelende crèmes of gels met menthol, kamfer of aloë vera zijn ook toepasbaar op de huid. NSAID's (niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen) zoals ibuprofen of naproxen verlichten de pijn van zonverbranding over het hele lichaam. Hydrocortison crème vermindert eveneens de ontsteking en jeuk. Verder moeten patiënten voldoende water en andere vloeistoffen drinken om uitdroging (dehydratie) te voorkomen. Ook moeten patiënten de zon vermijden als ze lijden aan zonnebrand. De blaren maakt de patiënt niet open. Gebarsten blaren maakt de patiënt schoon met water en milde zeep.

Prognose en complicaties

De symptomen van zonnebrand zijn meestal tijdelijk. Na enkele dagen tot weken verdwijnen de klachten van zonverbranding. De schade aan huidcellen is echter vaak permanent, wat ernstige gevolgen op de lange termijn met zich meebrengt. Onder de huidoppervlakte wijzigt het ultraviolet het DNA waardoor de huid vroegtijdig veroudert. Na verloop van tijd draagt DNA-schade bij aan huidkanker, waaronder een dodelijk melanoom. Ook ontstaat schade aan de ogen door een langdurige blootstelling aan de zon. Cataract en sneeuwblindheid zijn enkele oogaandoeningen die gerelateerd zijn met verbranding door de zon. Tegen de tijd dat de huid pijnlijk en rood begint te worden, is de schade aangericht. De pijn is het ergst tussen 6 tot 48 uur na de blootstelling aan de zon.

Preventie: Goede bescherming

Enkele tips zorgen buitenshuis voor een veilige huid. De zonnestralen zijn het sterkst tussen 10.00 en 16.00 uur. Is het niet mogelijk om tussen deze tijdstippen binnen te blijven, dan is het verstandig om zo veel mogelijk de schaduw op te zoeken. Verder moeten mensen altijd de juiste zonwerende kledij dragen, zoals een hoed met een brede rand, een shirt en broek met lange mouwen en een veilige zonnebril die uv-stralen blokkeert. Het gebruik van zonnebrandcrème is essentieel. De blote huid moet royaal ingesmeerd worden met breedspectrum zonnecrème die zowel beschermt tegen zowel UVA- als UVB-stralen met een zonbeschermingsfactor van minimaal 30. Mensen brengen deze crème dertig minuten voor het naar buiten gaan aan op de huid. Ook op bewolkte dagen is het nodig om zonnebrandcrème te smeren omdat UV-stralen ook door wolken doordringen. Vervolgens brengen mensen zonnebrandcrème om de twee uur opnieuw aan, of vaker als bij het overmatig zweten (hyperhidrose) of wanneer mensen gaan zwemmen.

Lees verder

• Zonnebrandmiddelen: Keuze van goede zonnebrandproducten
• Verbrande lippen door blootstelling zon: Tips voor genezing
• Huidschade door blootstelling aan UV-straling van de zon