Epiduraal abces: Ontsteking met pus in schedel of ruggenmerg

Een epiduraal abces is een ontsteking waarbij een opbouw van pus ontstaat tussen de dura (harde hersenvlies) en ofwel de botten van de schedel (intracraniaal epiduraal abces), ofwel het ruggenmerg (spinaal epiduraal abces). Door de verzameling van pus ontstaat een zwelling, wat leidt tot druk op de botten en de hersenvliezen (membranen die het ruggenmerg en de hersenen beschermen). Deze zwelling en de onderliggende infectie veroorzaken diverse sensorische en fysieke problemen. Hoofdpijn, koorts en moeilijkheden bij het lopen zijn slechts enkele symptomen. Deze aandoening is een medische noodsituatie, die de arts behandelt met behulp van sterke antibiotica. Soms is chirurgie nodig om de vloeistof uit het abces af te voeren of om het abces volledig te verwijderen. Een snelle diagnose en behandeling zijn belangrijk om levensbedreigende complicaties te voorkomen.

• Epidemiologie epiduraal abces
• Oorzaken: Bacteriën of onbekend
• Risicofactoren intracranieel en spinaal epiduraal abces
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Antibiotica en chirurgie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie epiduraal abces

De jaarlijkse incidentie van een spinaal epiduraal abces bedraagt ongeveer 2,5-3 per 10.000 patiënten. De jaarlijkse incidentie van intracranieel epiduraal abces is volgens Emedicine zeldzamer maar exacte cijfers zijn niet gevonden. Een epiduraal abces komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Een spinaal epiduraal abces is mogelijk op elke leeftijd. De mediane leeftijd bedraagt 50-60 jaar. Een intracranieel epiduraal abces komt het meest voor in het tweede en derde decennium van het leven.

Oorzaken: Bacteriën of onbekend

Staphylococcus aureus-bacteriën veroorzaken het vaakst een spinaal epiduraal abces, gevolgd door streptokokken en Enterobacteriaceae-infecties, en soms ook schimmels of andere infecties in het lichaam, zoals een urineweginfectie of bacteriën die zich verspreiden via het bloed. De meest voorkomende organismen van een intracranieel epiduraal abces omvatten stafylokokken, streptokokken aërobe gramnegatieve bacteriën, … Soms is de oorzaak echter niet te achterhalen.

Risicofactoren intracranieel en spinaal epiduraal abces

Intracranieel (in de schedel)

Een intracranieel epiduraal abces komt vaker voor bij een aanhoudende sinusitis, een middenoorontsteking (otitis media) en mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig aanhangsel van het rotsbeen ter hoogte van het gezicht). Ook patiënten die een hoofdtrauma (verwonding aan het hoofd) hebben opgelopen, vormen een verhoogde risicofactor voor deze infectie in de schedel.

Spinaal (in het ruggenmerg)

De meest voorkomende risicofactor voor een spinaal epiduraal abces is diabetes mellitus (suikerziekte), gevolgd door een spinaal trauma (verwonding aan de rug) of een rugoperatie, intraveneus drugsgebruik, alcoholisme, nierinsufficiëntie, een verzwakt immuunsysteem (door levercirrose, het gebruik van corticosteroïden, een infectie en kanker), een zwangerschap, het gebruik van en spinale/epidurale anesthesie of injecties.

Symptomen

De symptomen van een epiduraal abces hangen af van de locatie van het abces. Een epiduraal abces brengt deze kenmerken met zich mee:

• algemene zwakte van de spieren (spierzwakte) in zowel de armen als benen die verergert
• bewijs van een wondinfectie (bij patiënten die een craniotomie hebben gekregen (chirurgisch openen van de hersenschedel) / pijn op de geopereerde plaats die verergert
• een gestoord bewustzijn
• een vreemd gevoel in het hele lichaam
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn
• koorts
• misselijkheid en/of braken
• moeilijkheden bij het lopen
• onvermogen om de darmen of de blaas onder controle te krijgen
• problemen met de coördinatie en beweging (ataxie)
• reflexafwijkingen
• rugpijn
• verlamming (niet in staat om de benen of armen te bewegen)
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een epiduraal abces zijn onder andere:

• ernstige hoofdpijn die niet verdwijnt
• plotselinge zwakte of gevoelloosheid in armen of benen
• stoornissen in de coördinatie en evenwicht
• verandering in bewustzijnsniveau of geestelijke toestand
• onverklaarbare koorts en ernstige algemene zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts voert een neurologisch onderzoek uit waarbij hij kijkt naar veranderingen in de motorische en sensorische functie, het gezichtsvermogen, de coördinatie en het evenwicht, de geestelijke toestand, en de stemming of het gedrag. Een bloedonderzoek onthult de aanwezigheid van ziektekiemen en andere tekenen van een infectie. Daarnaast onderzoekt hij een biopt (vloeistofmonster) van het abces om de oorzaak van de besmetting te achterhalen. Enkele beeldvormende onderzoeken van het hoofd of de wervelkolom zijn daarnaast nuttig zoals een Magnetic Resonance Imaging (MRI-scan) en een Computertomografie (CT-scan).

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen zijn soms verwarrend voor de arts bij het stellen van de diagnose, omdat ze een gelijkaardige symptomenreeks als een epiduraal abces hebben:

• bacteriële sepsis (bloedvergiftiging)
• discitis (een ontsteking van een tussenwervelschijf in de rug)
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een psoas abces
• endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• hernia nucleus pulposus (uitpuiling van de gelachtige kern van een tussenwervelschijf)
• koorts van onbekende oorsprong
• vertebrale osteomyelitis (botinfectie van de wervelkolom)

Behandeling: Antibiotica en chirurgie

De behandeling bestaat in de meeste gevallen uit antibiotica om de bacteriële infectie te bestrijden. Meestal is hiervoor een lange intraveneuze (in een ader) behandeling nodig (4 tot 6 weken en soms nog langer). Een chirurgische behandeling is mogelijk, waarbij de chirurg het abces draineert via een naald, zodat minder druk ontstaat op het ruggenmerg of de hersenen. Af en toe is het nodig om het abces volledig te verwijderen. Chirurgie is vooral nodig bij zwakte en zenuwschade.

Prognose

Bij schade aan het zenuwstelsel blijven vaak neurologische problemen aanwezig. Een onbehandeld epiduraal abces is mogelijk levensbedreigend en leidt in een aantal gevallen tot de dood. Een vroege diagnose en behandeling verbetert de kans op een goed resultaat. Zwakte, gevoelsveranderingen of verlamming zijn symptomen die vaak permanent aanwezig blijven.

Complicaties

Zonder behandeling ontstaan ernstige complicaties zoals:

• chronische rugpijn
• een hersenabces
• een infectie in de wervelkolom of schedelbeenderen
• een ruggenmergabces
• een terugkeer van de infectie
• hersenschade
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• onomkeerbare schade aan de hersenen of het zenuwstelsel, waaronder verlamming

Preventie

Het is belangrijk om de aanwezigheid van een infectie zo goed mogelijk te behandelen, want op deze manier valt een epiduraal abces te voorkomen. Daarnaast zijn een vroege diagnose en behandeling nodig om complicaties van een epiduraal abces te voorkomen.