Maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken

Gastro-intestinale infecties (maagdarminfecties, gastro-enteritis) zijn aandoeningen die gepaard gaan met onder andere diarree, buikkrampen, misselijkheid, braken en vele andere vervelende symptomen. Vooral virussen maar ook bacteriën en parasieten kunnen leiden tot maagdarminfecties. De behandeling van een maagdarminfectie bestaat meestal uit zelfzorgmaatregelen en huismiddeltjes, zoals het innemen van voldoende vocht en veel rusten, maar soms zijn ook andere maatregelen of professionele medische behandelingen nodig. Een professionele medische behandeling is vooral nodig voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals baby's, ouderen en patiënten met een chronische ziekte. Dankzij enkele tips is het mogelijk om het risico op buikgriep zoveel mogelijk te verkleinen. Een goede hand- en voedselhygiëne is daarbij essentieel.

• Bacteriële maagdarminfectie
• Campylobacter
• Clostridium difficile
• Clostridium perfringens
• Escherichia coli
• Escherichia coli O157
  /I
  
• [I]Escherichia coli O157
• Helicobacter pylori
• Listeria
• Salmonella
• Shigella
• Staphylococcus aureus
• Yersinia enterocolitica
• Virale maagdarminfecties
• Norovirus
• Rotavirus
• Symptomen: Vaak diarree en buikkrampen
• Alarmsymptomen bij buikgriep
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van maagdarminfecties
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van gastro-intestinale infectie
• Complicaties van gastro-intestinale infecties
• Preventie van gastro-enteritis
• Tips voor het leven / omgaan met maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken
• Hydratatie en voedingspatroon
• Hygiëne en preventie

Bacteriële maagdarminfectie

Bacteriële gastro-intestinale infecties (bacteriële gastro-enteritis) zijn door voedsel overgedragen infecties en voedselvergiftiging.

De besmetting van bacteriën geldt vooral voor:

• niet gaar of rauw vlees, eieren of gevogelte
• ongepasteuriseerde zuivel en sappen
• ongewassen of rauwe groenten en fruit
• slecht gekoeld voedsel, met name vlees- en eiproducten
• vervuild water
• vleeswaren

Wanneer patiënten met bacteriële gastro-intestinale infecties voedsel aanraken, verspreiden de bacteriën zich naar dat voedsel. Wanneer anderen dit voedsel consumeren, worden deze patiënten geïnfecteerd.

Campylobacter

Campylobacter is wereldwijd een van de meest voorkomende bacteriële oorzaken van gastro-enteritis en komt veel voor bij kinderen jonger dan twee jaar. De bacteriële infectie veroorzaakt mogelijk diarree (soms bloederig), buikkrampen, braken en koorts. De overdracht gebeurt meestal door voedsel, met name door rauw of onvoldoende verhit vlees (vooral gevogelte) of door besmette melk.

Clostridium difficile

Een Clostridium difficile-infectie is verantwoordelijk voor tot 25% van de gevallen van antibiotica-gerelateerde diarree die het vaakst voorkomt in ziekenhuizen of zorginstellingen. Ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen het meeste risico. De opkomst van zeer toxische (giftige) en resistente C. difficile-stammen heeft geleid tot meer frequente en ernstige uitbraken, een verhoogde morbiditeit en mortaliteit.

Clostridium perfringens

Clostridium perfringens is een grampositieve bacterie die altijd aanwezig is in de natuur en een normaal onderdeel is van rottende vegetatie, het darmkanaal van mensen en andere gewervelde dieren, insecten en de bodem. Bekende symptomen van deze infectie zijn onder meer buikkrampen, diarree, braken en koorts.

Escherichia coli

Escherichia coli (E. coli) is de belangrijkste oorzaak van reizigersdiarree (acute diarree en koorts bij reizigers) en een belangrijke oorzaak van diarree in ontwikkelingslanden, vooral bij kinderen. Patiënten krijgen meestal E. coli door inname van water dat besmet is met uitwerpselen van mensen of dieren.

Escherichia coli O157
/I

[I]Escherichia coli O157

is een Shiga-toxine producerende vorm van E. coli-bacteriën, die gastro-intestinale infecties veroorzaakt met symptomen zoals bloederige diarree en braken. Hoewel de maagdarminfectie meestal na een paar dagen verdwijnt, leidt dit soms (5-10% van de infecties) tot het hemolytisch uremisch syndroom (HUS), wat onbehandeld resulteert in nierfalen.

Helicobacter pylori

Helicobacter pylori (H. pylori) is een oorzaak van gastritis die geassocieerd is met de ontwikkeling van maagzweren en darmzweren. De infectie veroorzaakt maagpijn of misselijkheid, maar in veel gevallen zijn er geen symptomen aanwezig. Geïnfecteerde patiënten hebben een levenslang 10-20% risico op het ontwikkelen van maagzweren en een 1 tot 2% risico op het krijgen van maagkanker.

Listeria

Listeria is te vinden in de bodem, wat kan leiden tot een besmetting van groenten. Dieren kunnen drager zijn. Listeria is aanwezig in ongekookt vlees, ongekookte groenten, fruit zoals meloen en appels, gepasteuriseerde of ongepasteuriseerde melk, voedsel gemaakt van melk en verwerkt voedsel. Listeria is verantwoordelijk voor listeriose, een zeldzame maar mogelijk dodelijke door voedsel overgedragen ziekte. Braken, buikpijn, diarree, misselijkheid, vermoeidheid, pijn, een verlies van eetlust en spierpijn zijn slechts enkele mogelijke tekenen die mogelijk optreden bij listeriose.

Salmonella

Salmonella is een gastro-intestinale infectie die door voedsel wordt overgedragen. Salmonella komt veel voor en is aanwezig in rauw vlees, gevogelte, zeevruchten en eieren, evenals melk en zuivelproducten. Acute symptomen zijn misselijkheid, braken, buikkrampen, diarree, koorts en hoofdpijn.

Shigella

Shigella is een door voedsel overgedragen maagdarminfectie. De bacterie is vaak aanwezig in water dat vervuild is met menselijke ontlasting. Symptomen van shigellose (bacillaire dysenterie) zijn onder meer buikpijn, krampen, diarree, koorts, braken en bloed, pus of slijm in de ontlasting.

Staphylococcus aureus

Staphylococcus aureus (stafylokokkeninfectie) is de meest voorkomende oorzaak van voedselvergiftiging, gekenmerkt door een abrupt begin van tekenen waaronder ernstige misselijkheid, krampen, braken en diarree gedurende één à twee dagen. Deze opportunistische ziekteverwekker is te vinden op mensen (huid, geïnfecteerde snijwonden, neus en keel) en is in verband gebracht met een breed scala aan voedingsmiddelen, waaronder vlees en vleesproducten, gevogelte- en eiproducten, salades, bakkerijproducten en zuivelproducten.

Yersinia enterocolitica

Yersinia enterocolitica (Y. enterocolitica) is een relatief zeldzame oorzaak van diarree en buikpijn. Patiënten krijgen deze infectie door het eten van besmet voedsel, vooral rauw of niet gaar varkensvlees, evenals ijs en melk. Veelvoorkomende symptomen zijn koorts, diarree (die soms bloederig kan zijn), buikkrampen en misselijkheid.

Virale maagdarminfecties

Virale infecties zijn meestal verantwoordelijk voor maagdarminfecties, die vaak 'buikgriep' of gastro-enteritis worden genoemd. Enkele virale maagdarminfecties zijn:

Norovirus

Norovirus veroorzaakt acute gastro-enteritis en is een veel voorkomende oorzaak van voedselgerelateerde uitbraken. Het virus verspreidt zich via besmet voedsel, water, oppervlakken en direct contact met besmette personen. Symptomen zijn onder andere braken, diarree, buikkrampen en soms koorts.

Rotavirus

Rotavirus is een belangrijke oorzaak van diarree bij jonge kinderen en komt vaker voor in de wintermaanden. Het virus verspreidt zich via besmette handen, water, voedsel en oppervlakken en kan ernstige diarree en braken veroorzaken.

Symptomen: Vaak diarree en buikkrampen

De meeste gastro-intestinale infecties hebben vergelijkbare symptomen, hoewel ze mogelijk in ernst variëren.

Bekende symptomen van buikgriep zijn onder meer:

• braken
• buikkrampen
• diarree
• drijvende ontlasting
• verlies van eetlust
• elektrolytenstoornissen
• gas en opgeblazen gevoel
• hoofdpijn
• koorts
• misselijkheid
• onbedoeld gewichtsverlies
• slijm in de ontlasting of bloed in de ontlasting
• spierpijn
• uitdroging

De meeste virale gastro-intestinale ziekten beginnen plotseling en duren minder dan een week, hoewel ze soms langer aanhouden.

De klinische presentatie van bacteriële infecties is vergelijkbaar met die van virale infecties, maar sommige patiënten hebben meer kans op hoge koorts of bloederige diarree.

Parasitaire gastro-intestinale infecties veroorzaken vaak bloed of slijm bij de diarree en houden aan totdat een behandeling volgt.

Alarmsymptomen bij buikgriep

De meeste patiënten hoeven geen arts te raadplegen als ze symptomen van een maagdarminfectie hebben.

Wanneer één of meer van de volgende tekenen verschijnen, is het belangrijk om direct een arts te raadplegen:

• diarree die langer dan twee dagen aanhoudt
• een zwarte of teerachtige ontlasting
• ernstige buikpijn
• hoge koorts
• veel braken
• veranderingen in de mentale toestand
• zes of meer losse ontlastingen per dag

Volwassenen moeten ook een arts raadplegen voor gastro-enteritis als ze geen vocht kunnen binnenhouden of tekenen van uitdroging vertonen, waaronder:

• donkere urine, troebele urine
• duizeligheid
• een droge mond
• extreme dorst
• huid die niet plat wordt nadat er in geknepen wordt
• ingevallen wangen en ingevallen ogen

Sommige patiënten moeten altijd een arts raadplegen wanneer ze lijden aan een maagdarminfectie, omdat ze een groter risico lopen op complicaties, waaronder baby’s en jonge kinderen, ouderen, patiënten met een verzwakt immuunsysteem en zwangere vrouwen.

Diagnose en onderzoeken

Wanneer de symptomen wijzen op een mogelijke gastro-intestinale infectie, bevestigt de arts dit door laboratoriumtesten die worden gebruikt voor kweek- of antigeendetectie van ontlastingsstalen. In bepaalde gevallen (zoals bij E. coli, Salmonella, C. difficile ...), gebruikt de arts antibiotische gevoeligheidstesten om, indien van toepassing, de microbiële resistentie tegen antibiotica te bepalen. Vooral in ziekenhuizen biedt een snelle diagnose belangrijke informatie voor het toepassen van maatregelen ter bestrijding van infecties.

Behandeling van maagdarminfecties

Zelfzorg

Patiënten met een gastro-intestinale infectie kunnen de ziekte thuis behandelen door vrij verkrijgbare medicijnen te nemen, regelmatig slokjes water te nemen, te rusten en zacht voedsel te eten dat gemakkelijk te verteren is.

Professionele medische zorg

Parasitaire infecties vereisen een behandeling met voorgeschreven medicijnen. In ernstige gevallen heeft een patiënt ondersteunende zorg nodig, bijvoorbeeld een intraveneuze (via een ader) vochttoediening. Antibiotica zijn meestal niet aanbevolen, omdat ze geen effect hebben op virale infecties, bijwerkingen kunnen veroorzaken en overmatig gebruik het risico op het ontwikkelen van resistente bacteriën (antibioticaresistentie) verhoogt. Antibiotica zijn af en toe inzetbaar bij bijzonder ernstige infecties van gastro-enteritis of als een specifieke bacterie als oorzaak is geïdentificeerd.

Prognose van gastro-intestinale infectie

In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen van een maagdarminfectie zonder medische behandeling na een paar dagen. In de gezondheidszorg (zoals in ziekenhuizen) en bij specifieke populaties (pasgeborenen/zuigelingen, verzwakte patiënten of ouderen) zijn ze echter potentieel ernstig. Een snelle diagnose, passende behandeling en maatregelen om de infectie onder controle te krijgen, zijn daarom in dit verband erg belangrijk.

Complicaties van gastro-intestinale infecties

De volgende complicaties kunnen optreden bij gastro-intestinale infecties:

• Dehydratie: Door aanhoudende diarree en braken kan het lichaam ernstig uitdrogen, wat kan leiden tot een verstoord evenwicht van elektrolyten en andere gezondheidsproblemen.
• Bloederige diarree: Dit kan wijzen op een ernstige bacteriële infectie zoals E. coli of Salmonella, die verdere medische behandeling vereist.
• Nierinsufficiëntie: Ernstige uitdroging kan leiden tot een verminderde nierfunctie of nierfalen, vooral bij kwetsbare groepen zoals ouderen en jonge kinderen.
• Infectie van de bloedbaan (sepsis): Bij ernstige infecties kan de bacterie in de bloedbaan terechtkomen, wat leidt tot een potentieel levensbedreigende toestand.
• Electrolytenstoornissen: Verlies van elektrolyten zoals natrium, kalium en chloride door diarree en braken kan ernstige verstoringen in de lichaamssfunctie veroorzaken.
• Antibioticaresistentie: Overmatig gebruik van antibiotica kan leiden tot de ontwikkeling van resistente bacteriën, die moeilijker te behandelen zijn.

Preventie van gastro-enteritis

Veel maagdarminfecties zijn zeer besmettelijk. Volgende tips helpen virale infecties te voorkomen:

• de handen goed met water en zeep wassen
• de voedselhygiëne hanteren, inclusief het wassen van fruit en groenten en het koken van vlees
• handwasmiddel op alcoholbasis niet vervangen
• kleding of linnengoed zorgvuldig wassen
• niet voor een andere patiënt koken of voedsel bereiden bij ziekte
• vervuilde/harde oppervlakken met bleekmiddel desinfecteren

Om een bacteriële gastro-intestinale infectie te voorkomen, zijn de volgende adviezen nuttig:

• handen en oppervlakken wassen voor, tijdens en na het bereiden van voedsel
• rauw vlees, zeevruchten, gevogelte en eieren scheiden van bereid voedsel
• voedsel koelen onder 4 °C binnen 2 uur na het koken
• voedsel op een veilige interne temperatuur bereiden en niet gaar voedsel vermijden

Patiënten met een hoger risico op gastro-intestinale infecties en hun complicaties moeten ook niet-gaar of rauw voedsel van dieren, ongepasteuriseerde zuivelproducten en sappen, en rauwe spruiten vermijden.

Om een parasitaire maagdarminfectie te voorkomen, moet een patiënt:

• besmet voedsel en water vermijden
• een goede hygiëne beoefenen, inclusief de handen wassen
• voorzichtig zijn bij het reizen naar gebieden waar parasitaire infecties vaker voorkomen
• voorzorgsmaatregelen nemen om toxoplasmose te voorkomen, inclusief het vermijden van de kattenbak tijdens de zwangerschap

Tips voor het leven / omgaan met maagdarminfecties (gastro-enteritis, buikgriep): Oorzaken

Maagdarminfecties, ook wel buikgriep genoemd, kunnen buikpijn, diarree en braken veroorzaken. Hoewel het vaak een zelfbeperkende aandoening is, zijn er stappen die je kunt nemen om het herstel te versnellen en complicaties te voorkomen.

Hydratatie en voedingspatroon

Het is van cruciaal belang om goed gehydrateerd te blijven, vooral bij diarree en braken. Drink heldere vloeistoffen zoals water, bouillon of orale rehydratatie-oplossingen. Vermijd zware, vette maaltijden totdat je maag zich heeft hersteld, en eet kleine, lichte maaltijden zoals crackers of rijst.

Hygiëne en preventie

Hygiëne is essentieel om verspreiding van de infectie te voorkomen. Was je handen regelmatig en grondig, vooral na toiletbezoek en voordat je eet. Het vermijden van besmet voedsel of water is een belangrijke preventieve maatregel.

Lees verder

• Virale gastro-enteritis: Buikgriep veroorzaakt door virus
• Bacteriële gastro-enteritis: Buikgriep door bacteriën
• Voedselvergiftiging: Diarree door inname van besmet voedsel
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Cryptosporidiose: Waterige diarree en braken door parasiet