Antibioticaresistentie: Geen werking meer van antibiotica

Antibiotica werken door bacteriën te doden of te voorkomen dat de bacteriën gaan groeien. Het verkeerd gebruik van antibiotica zorgt ervoor dat sommige bacteriën veranderen en sterker worden. Resistente bacteriën blijven groeien, zelfs als de patiënt antibiotica gebruikt. De meeste of alle antibiotische geneesmiddelen zijn dan niet meer effectief om de bacteriën te doden. Dit fenomeen staat in medische termen bekend als antibioticaresistentie. Dit probleem komt het vaakst voor in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Wetenschappers ontwikkelen steeds nieuwe antibiotica om effectief te zijn tegen enkele resistente bacteriën. Een aantal bacteriën zijn echter niet meer te doden door een antibioticum. Infecties met dergelijke bacteriën zijn gevaarlijk. Daarom is antibioticaresistentie een belangrijk gezondheidsrisico.

• Wat zijn antibioticaresistente bacteriën?
• Veel voorkomende bacteriën en veroorzaakte infecties
• Oorzaken van resistentie tegen antibiotica
• Blootstelling door voedselbronnen
• Geen antibiotica nemen zoals voorgeschreven
• Misbruik van antibiotica
• Onnodig gebruik van antibiotica
• Verspreiding van antibioticaresistente bacteriën
• Van persoon tot persoon
• Van dier op mens
• Problemen door weerstandige bacteriën
• Preventie van antibioticaresistentie

Wat zijn antibioticaresistente bacteriën?

Antibioticaresistente bacteriën zijn bacteriën die niet volledig kunnen worden geremd of gedood door een antibioticum. Resistente bacteriën blijven groeien en vermenigvuldigen zich, waardoor infecties uiteindelijk moeilijker te behandelen zijn. Het antibioticum heeft mogelijk wel effectief gewerkt voordat de resistentie optrad. Bacteriën kunnen echter resistent worden voor antibiotica door hun structuur of functie aan te passen om te voorkomen dat ze door het antibioticum worden gedood. Dit mechanisme kan op verschillende manieren gebeuren:

• bacteriën kunnen het antibioticum neutraliseren voordat het effect heeft
• bacteriën kunnen het antibioticum naar buiten pompen
• bacteriën kunnen de plaats (receptor) veranderen waar het antibioticum normaal werkt
• bacteriën kunnen genetisch materiaal muteren (wijzigen) en overbrengen dat codeert voor resistentie tegen andere bacteriën

De resistente bacteriën die het effect van het antibioticum overleven, gaan zich vermenigvuldigen, verspreiden naar anderen en verdere infecties veroorzaken in het gezin, de gemeenschap en/of de gezondheidszorg. Op hun beurt zijn deze infecties beter bestand tegen een volgende ronde van hetzelfde antibioticum.

Veel voorkomende bacteriën en veroorzaakte infecties

De volgende lijst biedt een overzicht van veelgebruikte bacteriën die zeer resistent zijn geworden met daarbij de infecties die de ze mogelijk veroorzaken.

Oorzaken van resistentie tegen antibiotica

Het overmatig gebruik van antibiotica is een hoofdoorzaak van resistentie tegen antibiotica. Dit gebeurt zowel bij mensen als bij dieren. Bepaalde praktijken verhogen het risico op resistente bacteriën.

Blootstelling door voedselbronnen

Antibiotica worden veel gebruikt in de landbouw. Dit leidt tot resistente bacteriën in de voedselvoorziening.

Geen antibiotica nemen zoals voorgeschreven

Wanneer een patiënt niet alle antibiotica opneemt, doses overslaat of zomaar restjes antibiotica gebruikt, leren de bacteriën groeien ondanks het antibioticum. Hierdoor reageert de infectie mogelijk niet volledig op de behandeling de volgende keer dat de patiënt het antibioticum gebruikt.

Misbruik van antibiotica

Antibiotica online kopen zonder doktersvoorschrift of antibiotica van een andere patiënt gebruiken, leiden ook sneller tot antibioticaresistentie.

Onnodig gebruik van antibiotica

De meeste verkoudheden, keelontstekingen, luchtweginfecties, oorinfecties en sinusinfecties zijn veroorzaakt door virussen. Antibiotica werken niet tegen virussen. Veel patiënten begrijpen dit niet en vragen vaak om antibiotica als ze niet nodig zijn. Dit leidt tot een overmatig gebruik van antibiotica. Zo zijn één op de drie doktersvoorschriften voor antibiotica eigenlijk overbodig.

Verspreiding van antibioticaresistente bacteriën

Antibioticaresistentie verspreidt zich van persoon tot persoon of van dier op mens.

Van persoon tot persoon

Eén patiënt infecteert mogelijk andere patiënten of personeel in een verpleeghuis, een spoedeisende afdeling of een ziekenhuis. Het is ook mogelijk dat personeel uit de gezondheidszorg aan ander personeel of patiënten infecteert met de antibioticaresistente bacteriën. Verder infecteren patiënten mogelijk andere mensen met wie ze in contact komen.

Van dier op mens

Antibioticaresistente bacteriën verspreiden zich van dieren op mensen door voedsel besproeid met water dat antibioticaresistente bacteriën uit dierlijke uitwerpselen bevat.

Problemen door weerstandige bacteriën

Antibioticaresistentie veroorzaakt een aantal problemen:

• de behoefte aan sterkere antibiotica met mogelijk ernstige bijwerkingen
• een duurdere behandeling / hogere medische kosten
• een moeilijker te behandelen ziekte of infectie die zich verspreidt van persoon tot persoon
• ernstige gezondheidsproblemen en zelfs de dood
• meer hospitalisaties en een langer ziekenhuisverblijf

Een groeiend aantal infecties, zoals een longontsteking, tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen), gonorroe, bloedvergiftiging en salmonellose, zijn moeilijker te behandelen omdat de antibiotica die de arts voorschrijft om deze aandoeningen te bestrijden, minder effectief worden.

Preventie van antibioticaresistentie

Om de verspreiding van antibioticaresistentie te voorkomen, is het belangrijk dat de arts enkel antibiotica voorschrijft wanneer dat strikt noodzakelijk is alsook dat de patiënt de medicijnen enkel gebruikt zoals voorgeschreven en de kuur ook volledig voltooit. Verder moet een patiënt ongebruikte antibiotica veilig weggooien. De patiënt moet zich voorts ook laten vaccineren want de vaccins beschermen patiënten tegen allerlei bacteriële infecties zoals tetanus (bacteriële infectie met spiersamentrekkingen) en kinkhoest (bacteriële infectie met hoesten en ademnood). Ligt een patiënt in het ziekenhuis, dan is het belangrijk dat zorgverstrekkers steeds een goede handhygiëne hanteren.

Lees verder

• Antibiotica: Geneesmiddelen tegen een bacteriële infectie
• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren
• MRSA: Bacteriële infectie met resistentie tegen antibiotica
• Escherichia coli (E. coli): Bacteriële infectie
• Vancomycine-resistente enterokokken-infectie in ziekenhuis