Het gevaar van antibiotica: resistentie

Antibiotica: het wordt door velen als een makkelijke en snelle oplossing gezien voor aandoeningen zoals een blaasontsteking of andere bacteriële infecties. Wat velen echter niet door hebben, is dat onjuist antibiotica gebruik op lange termijn grote gevaren op kan leveren.

Wat doen antibiotica eigenlijk?

Antibiotica worden door artsen voorgeschreven als geneesmiddel tegen bacteriële infecties. Om verder te gaan op het voorbeeld van blaasontsteking: deze wordt dus ook veroorzaakt door een bacterie. In de meeste gevallen is dit E. coli of voluit: Escherichia coli. Veel antibiotica binden specifiek aan de ribosomen van bacteriën (en andere prokaryoten). Dit heeft tot gevolg dat de eiwitsynthese van bacteriën sterk verminderd wordt en de bacterie zal sterven.

Generatie tijd van bacteriën

De E. coli bacterie heeft, wanneer het in een medium leeft dat genoeg voedingsstoffen bevat, een generatietijd van ongeveer een halfuur. Aangezien deze bacteriën van nature al voorkomen in de dunne darm, is er al een degelijke hoeveelheid aanwezig in het lichaam. Als deze bacterie op een bepaalde manier in de urinebuis of blaas terecht komt, kan dit dus blaasontsteking veroorzaken. Omdat de bacteriën zich elk half uur, onder goede omstandigheden, vermenigvuldigen, zal er al snel een groot aantal infectieuze bacteriën ontstaan. Wat heeft deze generatietijd te maken met het gebruik van antibiotica?

Mutaties

Mutaties zijn misschien een bekend fenomeen: tijdens de DNA replicatie kunnen lichaamscellen nog wel eens een foutje maken. Er is dan al snel een mutatie geboren. Natuurlijk heeft het replicatiesysteem daar een aantal reperatie mechanismen voor, maar dat wil niet zeggen dat elke mutatie gevonden en hersteld kan worden. Als je kinderen krijgt, geef je deze mutaties aan hen door: ze zijn dus erfelijk. Omdat mensen gemiddeld zo'n 80 jaar oud worden, duurt het ontzettend lang voordat er een mutatie ontwikkeld die ook daadwerkelijk problemen oplevert (of juist een positieve werking heeft natuurlijk). Om terug te komen op de bacteriën: hun generatietijd is dus vele malen kleiner dan die van mensen. Na 24 uur hebben de bacteriën al ongeveer 48 keer voor nieuw 'nageslacht' kunnen zorgen. Omdat bacteriën exponentieel groeien, zijn er na 24 uur al meer dan 200 biljoen bacteriën aanwezig (2 tot de macht 48). Er ontstaan bij bacteriën dus aanzienlijk sneller mutaties, en omdat de generatietijd zo kort is, zijn er na een paar uur dus enorm veel bacteriën met dezelfde mutatie.

Resistentie

De generatietijd van bacteriën is dus erg kort, en er kunnen dus sneller mutaties ontstaan en doorgegeven worden dan bij mensen (met een generatietijd van 80 jaar). Dit heeft tot gevolg dat er een kans bestaat dat bij gebruik van een antibioticum een bacterie ontstaat met een mutatie, die er voor zorgt dat deze bacterie niet meer gevoelig is voor dat antibioticum. Omdat bacteriën zich snel vermenigvuldigen, zitten er zo weer een paar miljoen van deze resistente bacteriën in je lichaam. Het antibioticum dat voorgeschreven is, is nu niet meer werkzaam.

Oorzaken van resistentie

• Het niet afmaken van de kuur of de voorschriften niet goed opvolgen
• Patiënten die te snel vragen om een antibioticum, voor infecties die vanzelf over gaan (zoals verkoudheid, griep)
• Het te snel voorschrijven van antibiotica (voornamelijk een probleem in het buitenland)
• Toename van mobiliteit: resistente bacteriën kunnen zo makkelijk van de ene naar de andere kant van de wereld gebracht worden
• Het gebruik van antibiotica in de veevoer

Wat nu?

Het antibioticum dat in eerste instantie voorgeschreven werd (voor bijvoorbeeld de blaasontsteking) werkt niet meer omdat de bacteriën resistent zijn geworden voor dit middel. Er zal een ander antibioticum voorgeschreven moeten worden. Dit is echter niet zo makkelijk als het lijkt: artsen worden voor een moeilijke keuze gesteld. Veel van deze antibiotica tegen resistente bacteriën zijn nog niet goed genoeg onderzocht, of hebben veel meer bijwerkingen dan de reguliere antibiotica. Daarnaast bestaat nog het probleem dat de patiënt nu resistente bacteriën tegen een bepaalde infectieziekte bezit, en deze kan overdragen op andere personen. Het gebruik van antibiotica en de resistentie van bacteriën mag dus absoluut niet onderschat worden!