Kinkhoest: Bacteriële infectie met hoesten en ademnood

Kinkhoest: Bacteriële infectie met hoesten en ademnood Kinkhoest is een uiterst besmettelijke bacteriële kinderziekte die wordt gekenmerkt door oncontroleerbare en hevige hoestbuien. Door het felle hoesten kan de patiënt ademhalingsproblemen ondervinden. Een gierend ademhalingsgeluid is een typisch symptoom van pertussis, de medische benaming voor kinkhoest. Deze ernstige infectie verspreidt zich via druppels in de lucht die vrijkomen bij niezen of hoesten. De behandeling van kinkhoest vereist antibiotica en andere ondersteunende medicijnen en hulpmiddelen. De prognose is meestal goed, vooral bij oudere kinderen. Kinkhoest kan effectief worden voorkomen met een vaccin.

Epidemiologie kinkhoest

Kinkhoest, veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis, is een zeer besmettelijke aandoening die wereldwijd voorkomt. De ziekte komt voor in verschillende leeftijdsgroepen, maar de prevalentie en incidentie verschillen sterk afhankelijk van geografie, vaccinatiegraad en gezondheidszorginfrastructuur. De epidemiologie van kinkhoest heeft in de afgelopen decennia fluctuaties vertoond, met periodes van epidemieën en relatieve afname van gevallen.

Wereldwijde prevalentie
Kinkhoest is wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem, vooral in gebieden met een lage vaccinatiegraad. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden jaarlijks miljoenen gevallen van kinkhoest gerapporteerd, hoewel het werkelijke aantal waarschijnlijk veel hoger is, aangezien niet alle gevallen gemeld worden. In ontwikkelingslanden, waar vaccinatieprogramma's minder goed uitgerold zijn, komen de meeste gevallen voor, maar ook in landen met een hoge vaccinatiegraad kunnen uitbraken plaatsvinden, meestal als gevolg van verminderde immuniteit bij volwassenen.

Incidentie in ontwikkelde landen
In ontwikkelde landen, zoals de Verenigde Staten en Europese landen, is de incidentie van kinkhoest aanzienlijk gedaald sinds de invoering van het vaccinatieschema. Echter, de afgelopen jaren zijn er opnieuw uitbraken van kinkhoest gemeld, wat deels te wijten is aan afnemende vaccinatiegraad en de afname van de immuniteit bij gevaccineerde volwassenen. Dit heeft geleid tot hernieuwde aandacht voor de ziekte in deze regio's.

Vaccinatie en uitbraken
De vaccinatiegraad speelt een cruciale rol in de epidemiologie van kinkhoest. In landen waar de vaccinatiegraad hoog is, wordt de ziekte goed gecontroleerd, maar zelfs daar blijven uitbraken mogelijk door verzwakte immuniteit van gevaccineerden na verloop van tijd. De WHO raadt aan om vaccinaties op jongere leeftijd te krijgen, maar er wordt steeds meer gepleit voor vaccinatieboosters voor volwassenen om de verspreiding van de ziekte te voorkomen.

Mechanisme

Kinkhoest wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis, die de luchtwegen infecteert. Het mechanisme van infectie begint met de aanhechting van de bacterie aan de trilhaarcellen van de luchtwegen, wat leidt tot ontsteking en een karakteristieke hoest. De ziekte verloopt vaak in verschillende fasen, waarbij de symptomen in de acute fase het meest besmettelijk zijn.

Infectie en aanhechting
De bacterie Bordetella pertussis verspreidt zich via druppeltjes in de lucht, vaak door hoesten of niezen van een geïnfecteerde persoon. De bacterie hecht zich aan de trilhaarcellen van de luchtwegen, waar ze toxinen afgeven die ontsteking veroorzaken. Dit leidt tot het onvermogen van de luchtwegen om effectief slijm te verwijderen, wat resulteert in de kenmerkende hoestbuien van kinkhoest.

Toxinen en ontsteking
Bordetella pertussis produceert verschillende toxinen, waarvan de belangrijkste pertussistoxine en tracheale cytotoxine zijn. Deze toxinen verstoren de functie van de luchtwegen door celschade en ontsteking te veroorzaken, wat bijdraagt aan de hoest en het ademhalingsprobleem. Het ontstekingsproces kan leiden tot ademhalingsproblemen en langdurige hoest, wat de ziekte uitputtend maakt.

Fasen van de ziekte
Kinkhoest verloopt typisch in drie fasen: de catarrale fase (waarin de symptomen op een gewone verkoudheid lijken), de paroxismale fase (kenmerkend voor hevige hoestbuien) en de herstelfase (waarbij de hoest geleidelijk afneemt). De ziekte is het meest besmettelijk tijdens de catarrale fase, wanneer de symptomen nog mild zijn.

Oorzaken bacteriële infectie

Kinkhoest is een infectie van de bovenste luchtwegen veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Deze bacterie beschadigt de trilhaartjes van de cellen in de bovenste luchtwegen door het produceren van toxines die de functie van deze cellen verstoren. De infectie verspreidt zich via luchtbellen die vrijkomen bij het niezen (niezen) of hoesten, waardoor de ziekte gemakkelijk van persoon tot persoon kan worden overgedragen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans vergroten op het ontwikkelen van kinkhoest of het ervaren van ernstigere symptomen. Deze risicofactoren kunnen variëren van leeftijd en vaccinatiestatus tot onderliggende medische aandoeningen en immuunstatus.

Niet-gevaccineerden
De belangrijkste risicofactor voor kinkhoest is het niet-gevaccineerd zijn of het ontbreken van up-to-date vaccinaties. Mensen die niet de aanbevolen vaccinaties hebben ontvangen of die niet regelmatig booster-injecties hebben gehad, lopen een veel groter risico om besmet te raken en ernstige symptomen te ontwikkelen.

Volwassenen en verminderde immuniteit
Hoewel kinkhoest vaak wordt geassocieerd met kinderen, kunnen volwassenen die in de kindertijd zijn gevaccineerd, door het afnemen van hun immuniteit vatbaar worden voor de ziekte. Dit wordt steeds vaker gezien in landen met hoge vaccinatiegraad, waar uitbraken vaak beginnen bij volwassenen die de ziekte onbewust verspreiden.

Onderliggende gezondheidsproblemen
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende ademhalingsproblemen (zoals astma of COPD) lopen een groter risico op complicaties van kinkhoest. In deze gevallen kunnen de symptomen ernstiger zijn, en kan de ziekte langer aanhouden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico om kinkhoest op te lopen of ernstige complicaties te ervaren. Het identificeren van deze risicogroepen is essentieel voor gerichte preventieve maatregelen en behandeling.

Zeer jonge kinderen
Kinkhoest is bijzonder gevaarlijk voor pasgeborenen en jonge kinderen, vooral voor diegenen die nog niet volledig gevaccineerd zijn. Dit is een van de belangrijkste risicogroepen, aangezien kinkhoest bij jonge kinderen kan leiden tot ernstige complicaties zoals longontsteking, toevallen, of zelfs de dood.

Ouderen
Ouderen, vooral diegenen met een zwakker immuunsysteem of bestaande ademhalingsaandoeningen, lopen een verhoogd risico op ernstige complicaties van kinkhoest. Bij ouderen kan de ziekte ook moeilijker te diagnosticeren zijn, omdat de symptomen milder kunnen zijn dan bij jongere patiënten.

Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen kunnen complicaties ervaren als ze kinkhoest oplopen, vooral in de late stadia van de zwangerschap. Kinkhoest kan leiden tot vroeggeboorte of andere problemen bij de geboorte. Daarom wordt zwangere vrouwen vaak aangeraden een vaccinatieboost te krijgen om de verspreiding van de ziekte te voorkomen.

Symptomen kinderziekte: Fel hoesten en ademnood

De eerste symptomen van kinkhoest lijken vaak op die van een verkoudheid, met milde symptomen aan neus en keel. Deze symptomen verschijnen meestal één tot twee weken na blootstelling aan de bacterie. Kenmerkend voor kinkhoest is de hevige hoest die vaak 's nachts erger is en gepaard gaat met veel slijmproductie. Door het intense hoesten kan de patiënt een rood of blauw gezicht krijgen door een tekort aan zuurstof in het bloed. Na de hoestbuien kan er een gierend geluid optreden wanneer de patiënt probeert adem te halen. Dit geluid is minder vaak aanwezig bij jonge zuigelingen en oudere kinderen of volwassenen. Hoestbuien kunnen leiden tot braken of kortdurend bewustzijnsverlies.

Andere symptomen van kinkhoest kunnen zijn:

De duur van de infectie bedraagt meestal zes tot tien weken.

Alarmsymptomen

Kinkhoest kan beginnen met milde symptomen, maar naarmate de ziekte vordert, kunnen ernstigere tekenen zich manifesteren. Het herkennen van alarmsymptomen is belangrijk voor een tijdige diagnose en behandeling.

Hevige hoestbuien
De meest opvallende alarmsymptoom van kinkhoest is de hevige hoest, die kan optreden in paroxysmes (hoestbuien). Deze hoestbuien kunnen leiden tot ademhalingsmoeilijkheden, braken, of zelfs flauwvallen. De hoest is vaak gevolgd door het karakteristieke 'whoop' geluid, vooral bij kinderen.

Verlies van eetlust en gewichtsverlies
In ernstige gevallen kan kinkhoest leiden tot verlies van eetlust, wat kan leiden tot gewichtsverlies. Dit komt vaak voor bij jonge kinderen, die ook last hebben van uitdroging door frequent braken na hoestbuien.

Moeilijk ademhalen
Moeilijkheden bij ademhalen door de verstopping van de luchtwegen en ontsteking kunnen ernstige complicaties veroorzaken. Dit is vooral zorgwekkend bij zuigelingen en ouderen, die vatbaarder zijn voor ademhalingsproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van kinkhoest wordt vaak gesteld op basis van de karakteristieke symptomen, vooral de gierende hoest. Bij zeer jonge patiënten kunnen de symptomen van kinkhoest soms worden verward met die van een longontsteking. Verdere diagnostische onderzoeken zijn daarom noodzakelijk om een definitieve diagnose te stellen.

Diagnostisch onderzoek
Een arts kan een monster van slijm (sputum) uit de neusafscheidingen nemen voor laboratoriumonderzoek om te controleren op de aanwezigheid van Bordetella pertussis. De resultaten van dit onderzoek kunnen enige tijd op zich laten wachten, daarom wordt vaak al eerder met de behandeling begonnen. In sommige gevallen kan een bloedonderzoek nuttige informatie bieden door het verhogen van het aantal lymfocyten.

Differentiële diagnose
Enkele aandoeningen vertonen symptomen die lijken op die van kinkhoest, wat de arts kan verwarren:

Behandeling via medicatie

Bij een vroege diagnose verdwijnen de symptomen doorgaans snel door het gebruik van antibiotica. Vaak wordt de diagnose echter pas laat gesteld, waardoor de effectiviteit van antibiotica vermindert, hoewel ze nog steeds nuttig kunnen zijn om de verspreiding van de ziekte te beperken. Baby's jonger dan achttien maanden worden vaak in het ziekenhuis opgenomen voor voortdurende ademhalingsmonitoring en intraveneuze vochttoediening, indien nodig, om uitdroging te voorkomen. Voor jonge kinderen kan de arts sedativa voorschrijven om de hoestbuien te verlichten. Hoestdrank, expectorantia (middelen die het ophoesten bevorderen) en immunosuppressiva (middelen die het immuunsysteem onderdrukken) zijn doorgaans niet effectief.

Prognose kinderziekte is meestal goed

De prognose voor kinkhoest is doorgaans goed bij gezonde mensen die tijdig behandeld worden. Echter, bij risicogroepen zoals zuigelingen en ouderen kunnen er ernstige complicaties optreden, die de prognose beïnvloeden.

Herstel bij gezonde volwassenen
Gezonde volwassenen herstellen vaak goed van kinkhoest, hoewel de hoest langdurig kan aanhouden, zelfs nadat de infectie is verdwenen. De meeste mensen herstellen binnen een paar weken, hoewel het herstel van de hoest soms maanden kan duren.

Complicaties bij kwetsbare groepen
Bij jonge kinderen, vooral degenen onder de zes maanden, kan kinkhoest leiden tot ernstige complicaties zoals longontsteking, toevallen, en zelfs de dood. Bij ouderen en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen kunnen de complicaties ernstiger zijn, zoals ademhalingsfalen of secundaire infecties.

Behandeling en herstel bij risicogroepen
De prognose kan voor risicogroepen verbeterd worden door vroegtijdige diagnose en intensieve medische zorg. Antibiotica en ziekenhuisopname kunnen nodig zijn om complicaties te voorkomen of te behandelen.

Complicaties pertussis

Complicaties van kinkhoest kunnen omvatten:

Preventie via vaccin

Preventie van kinkhoest richt zich voornamelijk op vaccinatie, maar ook op andere maatregelen zoals goede hygiëne en het vermijden van contact met geïnfecteerde personen. Het is essentieel dat zowel kinderen als volwassenen hun vaccinaties op tijd krijgen om de verspreiding van kinkhoest te voorkomen.

Vaccinatie
Vaccinatie is de belangrijkste preventieve maatregel tegen kinkhoest. Kinderen worden routinematig gevaccineerd volgens het nationale vaccinatieschema, en volwassenen wordt geadviseerd om een booster te krijgen, vooral vrouwen tijdens de zwangerschap en zorgverleners die in contact komen met risicogroepen.

Hygiëne en isolatie
Hygiënemaatregelen zoals regelmatig handen wassen, hoesten in de elleboog en het vermijden van contact met zieke personen kunnen de verspreiding van kinkhoest helpen voorkomen. Isolatie van zieke patiënten in de eerste weken van de ziekte is cruciaal om de verspreiding van de bacterie te beperken.

Behandeling van geïnfecteerde personen
Antibiotica kunnen worden gebruikt om de duur van de besmettelijkheid te verkorten en verdere verspreiding van de ziekte te voorkomen. Het is belangrijk dat mensen die met kinkhoest zijn gediagnosticeerd hun behandelingsregime volgen om complicaties en verspreiding naar anderen te minimaliseren.

Praktische tips voor het omgaan met kinkhoest

Kinkhoest, ook wel pertussis genoemd, is een zeer besmettelijke infectie van de luchtwegen die wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Het staat bekend om de hevige hoestbuien die gepaard gaan met een kenmerkend 'whoop' geluid wanneer de patiënt ademhaalt na een hoestbui. Hoewel het een aandoening is die vaak voorkomt bij kinderen, kunnen ook volwassenen besmet raken. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met kinkhoest.

Volg je behandeling strikt

De behandeling van kinkhoest omvat meestal antibiotica om de bacterie te bestrijden en om te voorkomen dat de ziekte zich verder verspreidt. Het is belangrijk om je antibiotica volgens het voorschrift in te nemen, zelfs als je je beter begint te voelen. Dit helpt niet alleen om de infectie te behandelen, maar voorkomt ook dat je anderen besmet. Als je arts aanvullende medicijnen voorschrijft voor hoestonderdrukking of andere symptomen, gebruik deze dan ook zoals aanbevolen.

Blijf goed gehydrateerd

Kinkhoest kan ervoor zorgen dat je veel hoest, wat uitdroging kan veroorzaken. Het is belangrijk om voldoende water te drinken om gehydrateerd te blijven en je lichaam te helpen herstellen. Warme dranken, zoals kruidenthee of bouillon, kunnen ook de keel verzachten en de hoest verlichten. Vermijd cafeïne en alcohol, omdat deze dehydratatie kunnen bevorderen.

Rust voldoende uit

Rust is essentieel voor je herstel van kinkhoest. Door voldoende slaap en rust kan je lichaam vechten tegen de infectie en herstellen van de hoestbuien. Probeer gedurende de dag voldoende pauzes te nemen en vermijd intensieve fysieke activiteiten totdat je je beter voelt. Het is belangrijk om niet te forceren, want overmatige inspanning kan de hoest verergeren.

Voorkom besmetting van anderen

Aangezien kinkhoest zeer besmettelijk is, is het van essentieel belang om te voorkomen dat je anderen besmet, vooral jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Vermijd contact met anderen, vooral in de eerste paar weken van de ziekte, wanneer je het meest besmettelijk bent. Bedek je mond en neus met een tissue of je elleboog wanneer je hoest om de verspreiding van de bacterie te beperken.

Pas je omgeving aan om de hoest te verlichten

Droge lucht kan de hoest verergeren, dus het gebruik van een luchtbevochtiger kan helpen om de lucht in je omgeving vochtig te houden, wat je hoest kan verlichten. Het inademen van stoom, bijvoorbeeld door een warme douche te nemen, kan ook de luchtwegen openen en de hoest verzachten. Zorg ervoor dat je in een schone, goed geventileerde ruimte verblijft om irritatie van de luchtwegen te voorkomen.

Let op de tekenen van complicaties

Hoewel kinkhoest meestal vanzelf overgaat, kunnen er complicaties optreden, vooral bij jonge kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Let op tekenen van ernstige ademhalingsproblemen, zoals moeite met ademhalen, blauwachtige huidskleur, of aanhoudend braken na hoestbuien. Als je dergelijke symptomen opmerkt, zoek dan onmiddellijk medische hulp. Het kan ook nuttig zijn om regelmatige controleafspraken met je arts te plannen om de voortgang van je herstel te monitoren.

Zorg voor een gezonde voeding

Een gezond en evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor je herstel. Door voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan vitamines en mineralen, geef je je immuunsysteem de ondersteuning die het nodig heeft om de infectie te bestrijden. Kies voor voeding die rijk is aan vitamine C, zoals citrusvruchten en groenten, en zorg ervoor dat je voldoende eiwitten binnenkrijgt om je lichaam te helpen herstellen. Vermijd zware, vette maaltijden die je maag kunnen irriteren en je hoest kunnen verergeren.

Houd rekening met je ademhaling

Tijdens de hoestbuien kan je ademhaling moeilijker worden. Het is belangrijk om rustig te blijven en jezelf de tijd te geven om je ademhaling te herstellen tussen hoestbuien. Als je moeite hebt met ademhalen of als de hoestbuien bijzonder hevig zijn, aarzel dan niet om contact op te nemen met je arts voor verder advies en behandeling.

Volg vaccinatieadvies op

Vaccinatie tegen kinkhoest is een belangrijke maatregel om de verspreiding van de ziekte te voorkomen. Als je nog niet gevaccineerd bent, praat dan met je arts over de mogelijkheid om de vaccinatie te krijgen, vooral als je in contact komt met jonge kinderen. Volwassenen die het vaccin niet hebben gehad, kunnen ook de herhalingsvaccinatie overwegen om hun bescherming tegen kinkhoest te versterken.

Misvattingen rond kinkhoest

Kinkhoest is een besmettelijke luchtweginfectie die ernstige hoestbuien veroorzaakt en vooral bij baby’s en ouderen gevaarlijk kan zijn. Ondanks vaccinatieprogramma’s blijft de ziekte voorkomen en bestaan er veel misvattingen over de symptomen, verspreiding en behandeling. Hieronder worden enkele van de meest voorkomende misverstanden besproken.

Kinkhoest komt alleen bij kinderen voor

Hoewel kinkhoest vaak wordt geassocieerd met kinderen, kunnen ook tieners en volwassenen de ziekte krijgen. De immuniteit die door vaccinatie of een eerdere infectie wordt opgebouwd, neemt na verloop van tijd af, waardoor herinfectie mogelijk is.

Vaccinatie voorkomt volledig dat iemand kinkhoest krijgt

Vaccinatie biedt goede bescherming tegen ernstige ziekte en complicaties, maar voorkomt niet altijd dat iemand besmet raakt. Het helpt wel om de ernst van de symptomen te verminderen en vermindert de verspreiding binnen de bevolking.

Kinkhoest is niet ernstig bij volwassenen

Hoewel kinkhoest meestal ernstiger is bij baby’s, kunnen ook volwassenen langdurige klachten ervaren, zoals heftige hoestbuien die weken tot maanden aanhouden. Dit kan leiden tot vermoeidheid, ribfracturen en andere complicaties.

Na het doormaken van kinkhoest ben je levenslang immuun

Een eerdere infectie met kinkhoest biedt geen levenslange immuniteit. De bescherming neemt na verloop van tijd af, waardoor herinfectie mogelijk is, vooral bij mensen die lange tijd geleden besmet zijn geweest of gevaccineerd zijn.

Kinkhoest is altijd herkenbaar aan een blaffende hoest

Hoewel de typische ‘whoop’-geluid bij het inademen na een hoestbui een kenmerkend symptoom is, komt dit niet altijd voor, vooral niet bij volwassenen en gevaccineerde personen. De symptomen kunnen variëren en soms lijken op een gewone verkoudheid.

Antibiotica genezen kinkhoest direct

Antibiotica kunnen helpen om de besmettelijkheid van kinkhoest te verminderen, maar ze verkorten de duur van de ziekte meestal niet als de symptomen al aanwezig zijn. De behandeling richt zich vooral op het voorkomen van verspreiding en het verlichten van klachten.

Lees verder

© 2016 - 2025 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Kinkhoest of pertussis, symptomen en behandelingDe kinkhoest of pertussis is een ziekte die zeer ernstig dient genomen te worden. De bacterie die de luchtwegen besmet b…
Kinkhoest: baby en volwassenenKinkhoest: baby en volwassenenKinkhoest is een infectie van de ademhalingswegen, en wordt veroorzaakt door een bacterie. Kinkhoest komt zowel bij kind…
Kinkhoest (pertussis): oorzaak, symptomen en behandelingKinkhoest (pertussis): oorzaak, symptomen en behandelingKinkhoest is een zeer besmettelijke, soms ernstige bacteriële infectie van de luchtwegen. De verschijnselen treden in dr…
Kinkhoest bij baby's en kinderenKinkhoest bij baby's en kinderenKinkhoest is gevaarlijk voor baby´s. Als het kind jonger is dan 9 maanden loopt het extra risico´s. Bij zeer jonge kinde…

Longembolie: Afsluiting van slagader in longenLongembolie: Afsluiting van slagader in longenEen longembolie ontstaat wanneer een slagader in de longen wordt afgesloten. De meest voorkomende oorzaak van deze afslu…
Longoedeem: Vocht in de longen door linkerhartfalenLongoedeem: Vocht in de longen door linkerhartfalenLongoedeem is een aandoening waarbij vocht zich ophoopt in de longblaasjes (alveoli), wat de zuurstofopname verstoort en…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Bykst, Pixabay
  • Background, http://emedicine.medscape.com/article/967268-overview#showall, geraadpleegd op 27 augustus 2016
  • Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/967268-differential-diagnoses#showall, geraadpleegd op 27 augustus 2016
  • Kinkhoest, https://nl.wikipedia.org/wiki/Kinkhoest#Vaccinatie, geraadpleegd op 27 augustus 2016
  • Longen En Ademhalingsstelsel, Auteur: Digest Readers, Uitgever: The Readers Digest, Overige betrokkenen :Elly van der Meijden, Saul Berkowitz, ISBN: 9789064077890, uitgave: september 2010, blz. 146, geraadpleegd op 27 augustus 2016
  • Pertussis, http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/pert.html, geraadpleegd op 27 augustus 2016
  • Pertussis, https://medlineplus.gov/ency/article/001561.htm, geraadpleegd op 27 augustus 2016
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 26-02-2025
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.