Respiratoir syncytieel virus (RSV): Symptomen aan luchtwegen

Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veelvoorkomend virus dat vooral klachten bij zuigelingen en patiënten met een zwak immuunsysteem veroorzaakt. Patiënten krijgen bij een besmetting met dit virus te maken met luchtweginfecties. In de meeste gevallen hebben patiënten met deze zeer besmettelijke virale infectie slechts milde symptomen, maar af en toe ontstaat een longontsteking of komen andere complicaties tot stand. De behandeling van een infectie met het respiratoir syncytieel virus verloopt vooral ondersteunend, waarbij het van belang is om het kind voldoende te laten drinken. Dankzij enkele preventieve maatregelen treedt een infectie met RSV minder snel op. Het is vooral van belang om regelmatig de handen te wassen, vooral na contact met besmette patiënten.

• Epidemiologie en risicofactoren
• Oorzaken virale infectieziekte
• Symptomen aan luchtwegen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling virale infectie
• Prognose RSV-infectie
• Complicaties respiratoir syncytieel virus
• Preventie RSV

Epidemiologie en risicofactoren

Vooral zuigelingen en kinderen tot twee jaar zijn getroffen door het respiratoir syncytieel virus. Ook premature baby’s lijden sneller aan de ziekte. Door een aangeboren longziekte of hartaandoening of een vroegtijdige medische behandeling, zijn zuigelingen eveneens meer vatbaar voor de infectieziekte. Het RSV is bovendien af en toe de oorzaak van uitbraken van griepachtige symptomen of een longontsteking bij ouderen. Ook bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zoals patiënten met hiv / aids, leukemie, astma, congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) of chronisch obstructief longlijden, zijn vaak getroffen. Orgaangetransplanteerden zijn tevens vaker aangetast door het virus, want hun afweersysteem is ook verzwakt. Het RSV veroorzaakt voorts elke winter veel epidemische luchtweginfecties, maar de ziekte komt al voor in de late herfst en gaat door tot de lente.

Oorzaken virale infectieziekte

Het respiratoir syncytieel virus is een paramyxovirus. Het RSV heeft een diameter van 120-200 nm en een complementbindend antigeen dat epidemische luchtweginfecties veroorzaakt. De overdracht van de infectie gebeurt door het inademen van besmette druppels via het niezen, het hoesten of het snuiten van de neus. Het virus komt dan binnen door de ogen, de neus of de mond. Ook door direct contact, zoals het schudden van handen of het geven van een kus, kan een patiënt sneller een infectie oplopen. Omdat het virus maximaal vijf uur overleeft op harde voorwerpen (aanrecht, spiegels, speelgoed, …), is een besmetting met RSV ook op die manier mogelijk. De overdracht van infectie tussen kinderen in het ziekenhuis (ziekenhuisinfectie) komt tot slot vaak voor, tenzij geïnfecteerde patiënten geïsoleerd zijn.

Symptomen aan luchtwegen

De virale infectie begint normaal gesproken met symptomen van een hogere luchtweginfectie. Na een interval van één tot drie dagen ontstaat een droge hoest, keelpijn, lichte hoofdpijn, een loopneus en milde koorts. Het respiratoir syncytieel virus is een voorkomende oorzaak van bronchiolitis (ontsteking van de kleine luchtpijpvertakkingen) bij zuigelingen. Het ontstaan van bronchiolitis kenmerkt zich door kortademigheid en een uitzetting van de borstkas met een intrekking van het gebied onder en tussen de ribben (de borstspieren trekken naar binnen bij elke ademhaling). Andere ernstige symptomen omvatten:

• ademhalingsproblemen (kinderen gaan liever zitten dan liggen)
• een blauwe kleur aan de lippen en vingernagels door een tekort van zuurstof in het bloed (cyanose)
• een ernstige hoest
• een piepende ademhaling (stridor)
• een snelle ademhaling (tachypneu)
• extreme vermoeidheid
• geel, groen of grijs slijm (sputum) ophoesten
• koorts
• lusteloosheid
• prikkelbaarheid
• tekenen van uitdroging (niet huilen gedurende minimaal zes uur, weinig plassen en een klamme huid / droge huid)
• voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het RSV bevestigt de arts door bloedonderzoek, genoomdetectie of immunofluorescentie (speciaal kleuronderzoek) op uitstrijkjes van de neus en keel). Verder is soms een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) nodig om een longontsteking te identificeren. Ook zet de arts soms een pulsoximetrie uit; een pijnloos onderzoek om het zuurstofgehalte in het bloed op te sporen.

Behandeling virale infectie

De behandeling is over het algemeen ondersteunend gericht. Dit houdt in dat de ouders de neusslijmen moeten verwijderen met een speciale spuit en zoutdruppels, de lucht moeten bevochtigen (indien mogelijk) en de zuigeling telkens kleine beetjes moeten laten drinken. In ernstige gevallen is zuurstof- en vochttoediening nodig in combinatie met medicatie om de luchtwegen te openen. Af en toe zet de arts het antiviraal medicijn (bestrijdt virussen) ribavirine in via aerosoltoediening. Vooral patiënten met ernstige symptomen en patiënten met onderliggende hartziekten en longaandoeningen, krijgen dit medicijn toegediend.

Prognose RSV-infectie

Bij de meeste zuigelingen houdt de virale infectie één tot twee weken aan. Bij een ernstige of levensbedreigende infectie is een ziekenhuisopname vereist. Dit gebeurt voornamelijk bij vroegtijdig geboren baby's (vroeggeboorte) of zuigelingen en volwassenen die chronische hart- of longproblemen hebben.

Complicaties respiratoir syncytieel virus

Bij ongeveer 10% van de patiënten ontstaat een longontsteking (pneumonie) als complicatie. Een middenoorontsteking komt soms ook voor. Verder krijgen patiënten met ernstige RSV-infecties later in het leven sneller te maken met astma. De ziekte kent soms een ernstig en potentieel dodelijk verloop bij baby's met onderliggende hartproblemen, luchtwegaandoeningen (inclusief prematuriteit, zoals bijvoorbeeld onderontwikkelde longen) of baby's met een zwak immuunsysteem. Een RSV-infectie is voorts geassocieerd met het optreden van het plotselinge kindersterfte syndroom. Tijdens het leven is tot slot een herinfectie mogelijk.

Preventie RSV

Een vaccin voor een RSV-infectie is niet beschikbaar. Kinderen die een hoog risico lopen (patiënten met onvoldoende ontwikkelde longen of een aangeboren hartafwijking) krijgen tijdens de wintermaanden maandelijks wel hyperimmune globuline tegen het respiratoir syncytieel virus of een gehumaniseerd monoclonaal antilichaam (palivizumab) toegediend. Hiermee wordt een ernstige ziekte als gevolg van de virale infectie voorkomen. Een goede handhygiëne en andere maatregelen voor het voorkomen van een infectie zijn voorts nodig om het risico van overdracht door ziekenhuismedewerkers te voorkomen. Ook andere mensen moeten vaak de handen wassen (goede handhygiëne), vooral na contact met een patiënt met griepachtige symptomen. Het is verder nodig om harde oppervlakken te reinigen en desinfecteren. Roken in de buurt van een baby is niet aanbevolen. Verder moeten ouders indien mogelijk de tijd die een kind in de kinderopvang doorbrengt beperken, met name rond de winterperiode (wanneer het RSV piekt).

Lees verder

• Antivirale medicijnen: Geneesmiddelen tegen virale infecties