Maculapucker: Littekenweefsel op netvlies met vervormd zien

Een maculapucker is een oogaandoening waarbij door veroudering of andere oorzaken littekenweefsel op het netvlies ontstaat. Hoewel dit doorgaans niet ernstig is, kunnen problemen optreden wanneer dit vliesje zich op de macula bevindt. Dit leidt tot vervorming en vervaging van beelden, en in sommige gevallen tot wazig gezichtsvermogen. In de meeste gevallen is behandeling niet nodig, maar wanneer problemen met het gezichtsvermogen optreden, kan een chirurgische ingreep, genaamd vitrectomie, worden ingezet. Deze operatie kan vaak een deel van het gezichtsvermogen herstellen, hoewel ze enkele risico's en complicaties met zich meebrengt. De prognose voor een maculapucker is doorgaans goed, aangezien de symptomen bij de meeste patiënten mild of afwezig zijn.

• Synoniemen maculapucker
• Oorzaken: Littekenweefsel op het netvlies of macula
• Risicofactoren voor maculapucker
• Symptomen: Vervormd en wazig zien
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van maculapucker
• Prognose van maculapucker
• Complicaties van vitrectomie
• Preventie en levensstijl
• Preventieve maatregelen
• Aanpassing van levensstijl
• Opvolging

Synoniemen maculapucker

Een maculapucker staat ook bekend als ‘epiretinaal membraan’, ‘preretinaal membraan’, cellofane maculopathie, ‘premaculaire fibrose’ en ‘interne membraanziekte’. De schrijfwijze in twee woorden, ‘macula pucker’, komt ook voor.

Oorzaken: Littekenweefsel op het netvlies of macula

De retina, oftewel het netvlies, bevindt zich aan de achterkant van het oog, terwijl de macula (gele vlek) zich in het midden van het netvlies bevindt. Voor een goede functie moet de macula plat tegen de achterkant van het oog liggen. De macula is cruciaal voor scherp zicht, wat nodig is om te lezen, auto te rijden en fijne details waar te nemen. De binnenkant van het oog bestaat voor ongeveer 80% uit glasvocht, dat helpt om de ronde vorm van het oog te behouden. Het glasvocht bevat miljoenen fijne vezels die aan het oppervlak van het netvlies zijn bevestigd. Met de veroudering krimpt het glasvocht langzaam en trekt het zich weg van het netvliesoppervlak, een proces dat bekend staat als glasvochtloslating. Dit is normaal en veroorzaakt meestal geen complicaties, hoewel sommige patiënten floaters kunnen ervaren, zoals kleine spinnenwebjes in hun gezichtsveld. In sommige gevallen trekt het glasvocht zich weg van het netvlies, wat microscopische schade aan het netvliesoppervlak kan veroorzaken. Het netvlies start een genezingsproces in het beschadigde gebied, wat leidt tot de vorming van littekenweefsel op het netvliesoppervlak. Dit littekenweefsel, een soort vliesje, kan zich samentrekken, waardoor het netvlies gaat rimpelen en plooien ontstaan. Als dit littekenweefsel zich over de macula vormt, kan dit het centrale gezichtsvermogen aantasten.

Risicofactoren voor maculapucker

De veroudering van het oog is de belangrijkste risicofactor voor de ontwikkeling van een maculapucker. Andere risicofactoren zijn onder meer:

• een glasvochtloslating (waarbij het glasvocht zich van het netvlies trekt)
• een netvliesscheur of netvliesloslating
• een zwelling in het oog
• ernstige schade aan het oog (door een operatie of oogletsel)
• problemen met bloedvaten in het netvlies
• uveïtis (oogontsteking waarbij de middelste laag van het oog, de uvea, ontstoken is)

Ook patiënten met diabetes mellitus kunnen de aandoening ‘diabetische retinopathie’ ontwikkelen, die mogelijk kan resulteren in een maculapucker.

Symptomen: Vervormd en wazig zien

Een maculapucker treft meestal slechts één oog, hoewel beide ogen af en toe betrokken kunnen zijn. De aandoening leidt tot vervaagde en vervormde beelden (metamorfopsie) in het centrale gezichtsvermogen. Rechte lijnen worden door de patiënt als golvend waargenomen, en het kan moeilijk zijn om fijne details en kleine letters te lezen. In het centrale gezichtsveld kan een grijze of zelfs blinde plek ontstaan (scotoom). Sommige patiënten ervaren ook een wazig gezichtsvermogen. De symptomen van een maculapucker verergeren doorgaans geleidelijk, wat kan leiden tot progressieve slechtziendheid.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Voor de diagnose van een maculapucker is een grondig oogonderzoek noodzakelijk. De oogarts inspecteert de achterkant van het oog door middel van een funduscopie. Hiervoor moeten de oogpupillen worden verwijd met behulp van speciale oogdruppels, ook wel ‘mydriatica’ genoemd. Daarnaast wordt vaak een OCT-scan uitgevoerd. Deze scan levert gedetailleerde beelden van het netvlies en de macula, waardoor de oogarts de aanwezigheid en ernst van de maculapucker kan beoordelen.

Differentiële diagnose
Een maculapucker moet onderscheiden worden van leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) en een maculagat. Hoewel de symptomen vergelijkbaar kunnen zijn, kan de oogarts deze aandoeningen goed van elkaar onderscheiden door middel van een grondige evaluatie.

Behandeling van maculapucker

Behandeling is doorgaans niet nodig als de gezichtsscherpte goed is en er geen andere symptomen optreden. Ongeveer 75% van de patiënten met een maculapucker heeft geen medische behandeling nodig. Indien de patiënt echter klachten ervaart door de maculapucker, kan de oogarts een chirurgische ingreep, de vitrectomie, aanbevelen. Tijdens deze operatie verwijdert de oogarts het glasvocht uit het oog, samen met het vliesje en de meest oppervlakkige laag van het netvlies.

Prognose van maculapucker

De meeste patiënten ervaren geen ernstige problemen door een maculapucker, of de symptomen blijven beperkt. Het perifere gezichtsvermogen, oftewel het zicht aan de zijkanten, wordt niet beïnvloed door de aandoening. Patiënten met een vitrectomie ondergaan ervaren vaak een verbetering van het gezichtsvermogen, hoewel een volledig herstel niet altijd mogelijk is. Gemiddeld wordt ongeveer de helft van het verloren gezichtsvermogen hersteld. Het herstel kan tot drie maanden duren, en een goede thuisbehandeling en nazorg zijn cruciaal voor een optimaal resultaat.

Complicaties van vitrectomie

De meest voorkomende complicatie van vitrectomie is een verhoogd risico op de ontwikkeling van cataract. Vaak is een cataractoperatie enkele jaren na de vitrectomie nodig. Andere, minder vaak voorkomende complicaties zijn netvliesloslating (die kan optreden tijdens of na de vitrectomie), oogbloeding, en een ooginfectie na de operatie. Hoewel zeldzaam, kan een maculapucker soms terugkeren na de operatie.

Preventie en levensstijl

Preventieve maatregelen

• Regelmatige oogcontroles: Voor mensen met risicofactoren zoals leeftijd of eerdere netvliesaandoeningen, is het belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan om vroegtijdig veranderingen op te sporen.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, inclusief een dieet rijk aan antioxidanten en het vermijden van roken, kan bijdragen aan een beter behoud van het gezichtsvermogen en mogelijk de progressie van maculapucker vertragen.

Aanpassing van levensstijl

• Bescherming van de ogen: Het dragen van zonnebrillen met UV-bescherming kan helpen om schade aan het netvlies te voorkomen.
• Gezonde voeding: Het consumeren van een dieet rijk aan groenten, fruit en omega-3 vetzuren kan bijdragen aan een gezonder netvlies.

Opvolging

Het volgen van de postoperatieve instructies van de oogarts, waaronder eventuele voorgeschreven medicatie en het vermijden van fysieke inspanning, is essentieel voor een goed herstel.

Lees verder

• Vitrectomie: Glasvochtoperatie in het oog
• (Plotseling) wazig zien: Oorzaken, symptomen & behandelingen
• Metamorfopsie: Vervormde beelden zien (vervormd zicht)