Maculagat: Verlies van centrale gezichtsvermogen in het oog

Een maculagat is een kleine opening in de macula, het deel van het oog dat verantwoordelijk is voor het centrale gezichtsvermogen en het waarnemen van fijne details, zoals bij het lezen. De macula bevindt zich in het midden van het netvlies, het lichtgevoelige weefsel aan de achterkant van het oog. Door deze aandoening verliest de patiënt geleidelijk het centrale gezichtsvermogen. De behandeling kan bestaan uit injecties en soms een operatie (vitrectomie) om het maculagat te sluiten. De prognose varieert en hangt vooral af van hoe snel de behandeling wordt gestart na de diagnose. Zonder behandeling kan het gezichtsvermogen aanzienlijk verslechteren.

• Terminologie oogziekte
• Epidemiologie oogafwijking
• Oorzaken en risicofactoren van een maculagat
• Symptomen: Wazig en vervormd gezichtsvermogen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Injectie en vitrectomie
• Prognose: Herstel van gezichtsvermogen
• Complicaties van behandeling
• Preventie van een maculagat

Terminologie oogziekte

Een maculagat is niet hetzelfde als maculadegeneratie, hoewel hetzelfde deel van het oog is aangetast. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie beschadigt de macula, wat ook leidt tot verlies van het centrale gezichtsvermogen. Factoren zoals veroudering, roken, en een familiegeschiedenis van de aandoening verhogen het risico op maculadegeneratie.

Epidemiologie oogafwijking

Wereldwijd komt een maculagat voor bij 0,8 tot 1,7 op de 1.000 mensen. De jaarlijkse incidentie wordt geschat op 8 per 100.000 personen. De aandoening treft vooral mensen tussen de 60 en 80 jaar, met een piekincidentie in het zevende decennium. In zeldzame gevallen komt het ook voor bij kinderen, meestal als gevolg van een oogtrauma. Vrouwen worden twee keer zo vaak getroffen als mannen. Er is geen raciale voorkeur bekend voor deze aandoening.

Oorzaken en risicofactoren van een maculagat

De precieze oorzaak van een maculagat is vaak onbekend. Bij 90% van de patiënten ontstaat het spontaan. Een belangrijke risicofactor is vitreomaculaire tractie, een aandoening waarbij het glasvocht aan het netvlies trekt. Andere aandoeningen die het risico op een maculagat kunnen verhogen, zijn:

• []Bijziendheid (myopie)
• []Diabetische retinopathie (netvliesaandoening door suikerziekte)
• []Maculapucker (littekenweefsel op het netvlies dat wazig en vervormd zicht veroorzaakt)
• []Ooginfecties
• []Oogtrauma
• []Maculaoedeem (vochtophoping in de macula)
• []Netvliesloslating
• []Verziendheid (hypermetropie)
• [*]Vitelliforme maculadystrofie (de ziekte van Best)

Symptomen: Wazig en vervormd gezichtsvermogen

Een maculagat ontstaat meestal in één oog. Slechts 10% van de gevallen treft beide ogen (bilateraal). In een vroeg stadium veroorzaakt een maculagat wazig en vervormd gezichtsvermogen (metamorfopsie), waarbij rechte lijnen golvend of krom lijken. De patiënt kan moeite hebben met het lezen van kleine letters, en in een later stadium kan er een kleine zwarte vlek of "ontbrekende stip" in het midden van het gezichtsveld verschijnen. Dit leidt echter niet tot volledig verlies van het gezichtsvermogen, en de aandoening gaat niet gepaard met pijn.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

Een snelle diagnose is essentieel. De patiënt moet bij de eerste symptomen direct een oogarts raadplegen. De oogarts voert een standaard oogonderzoek uit, waarbij hij de voor- en achterkant van het oog bekijkt met een oogspiegel (oftalmoscopie).

Diagnostische onderzoeken

Aanvullende onderzoeken kunnen bestaan uit fluorescentieangiografie, waarmee de bloedvaten in het netvlies worden onderzocht, en een OCT-scan (Optical Coherence Tomography), waarmee de dikte van het netvlies wordt gemeten en vochtophopingen en zwellingen in het netvlies kunnen worden opgespoord.

Differentiële diagnose

Vitreomaculaire tractie, cystoïd maculaoedeem, subfoveale drusen van de oogzenuw, centrale sereuze chorioretinopathie, en vitelliforme maculadystrofie kunnen qua symptomen sterk lijken op een maculagat en moeten in de differentiële diagnose worden overwogen.

Behandeling: Injectie en vitrectomie

Een maculagat sluit en geneest meestal niet spontaan. Een mogelijke behandeling is een injectie met ocriplasmine (ooginjectie), vooral bij maculagaten veroorzaakt door vitreomaculaire tractie. Deze injectie helpt het glasvocht los te maken van het netvlies en het maculagat te sluiten. De injectie zelf duurt slechts enkele seconden en wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving via oogdruppels of een injectie, zodat de patiënt geen pijn voelt. Daarnaast worden de pupillen verwijd met speciale oogdruppels, bekend als mydriatica.

Wanneer de injectie niet effectief is, kan een vitrectomie nodig zijn. Dit is een chirurgische ingreep waarbij het glasvocht wordt verwijderd om het gat te dichten. Soms is een tweede operatie nodig als de eerste niet succesvol is.

Prognose: Herstel van gezichtsvermogen

Het gezichtsvermogen herstelt zich meestal niet volledig, maar de gezichtsscherpte verbetert vaak na behandeling. Snelle behandeling binnen enkele maanden na het ontstaan van het maculagat leidt tot betere resultaten. Zonder behandeling verliest de patiënt geleidelijk het centrale gezichtsvermogen. Na ongeveer een jaar kan de patiënt zelfs niet meer in staat zijn om de grootste letters op een oogkaart te lezen. Normaal blijft het perifere gezichtsvermogen behouden, hoewel heel zelden een maculagat in het andere oog kan ontstaan. Regelmatige oogonderzoeken zijn noodzakelijk om de gezondheid van de ogen te monitoren.

Complicaties van behandeling

De ocriplasmine-injectie kan milde bijwerkingen veroorzaken zoals tijdelijk ongemak, floaters (drijvende vlekjes), flitsende lichten, een verduisterd gezichtsvermogen of een gele tint in het zicht. Ernstigere bijwerkingen kunnen zijn: verlies van gezichtsvermogen, uitbreiding van het maculagat, of netvliesloslating, waarvoor chirurgie nodig kan zijn.

Vitrectomie is vaak succesvol, maar heeft ook risico's. Mogelijke complicaties zijn onder andere een niet-sluitend gat, cataract (staar), netvliesloslating (ablatio retinae), bloedingen in het oog (zeldzaam), wat kan leiden tot blindheid, ooginfecties (zeldzaam), en verhoogde oogdruk (glaucoom). De verhoogde oogdruk verdwijnt meestal binnen enkele dagen na de operatie met behulp van oogdruppels of tabletten. Als de oogzenuwen beschadigd zijn door glaucoom, kan er ook gezichtsverlies optreden.

Preventie van een maculagat

Hoewel een maculagat vaak spontaan ontstaat en moeilijk te voorkomen is, zijn er enkele algemene aanbevelingen die kunnen helpen bij het verminderen van het risico op oogproblemen, waaronder maculagaten:

• Regelmatige oogcontroles: Laat regelmatig een oogonderzoek uitvoeren, vooral als er een familiegeschiedenis is van oogziekten of als er al sprake is van visuele klachten. Vroege detectie van eventuele problemen kan verdere complicaties helpen voorkomen.
• Bescherming van de ogen: Bescherm de ogen tegen letsel door bijvoorbeeld het dragen van een veiligheidsbril bij risicovolle activiteiten, zoals sport of doe-het-zelfwerk, om oogtrauma te voorkomen dat kan leiden tot een maculagat.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, inclusief een dieet rijk aan antioxidanten (zoals vitamines C en E, zink en luteïne), kan bijdragen aan het behoud van een goede ooggezondheid. Roken vermijden is ook cruciaal, aangezien roken het risico op verschillende oogziekten, inclusief maculaproblemen, verhoogt.
• Diabetesbeheer: Voor mensen met diabetes is het belangrijk om de bloedsuikerspiegel goed onder controle te houden om het risico op diabetesgerelateerde oogproblemen, zoals diabetische retinopathie, te verminderen, wat op zijn beurt het risico op een maculagat kan verhogen.
• Glasvochtveranderingen monitoren: Mensen die veranderingen in hun gezichtsvermogen ervaren, zoals floaters of lichtflitsen, moeten onmiddellijk een oogarts raadplegen, aangezien dit tekenen kunnen zijn van vitreomaculaire tractie of andere aandoeningen die kunnen leiden tot een maculagat.

Lees verder

• Vitrectomie: Glasvochtoperatie in het oog
• Gezichtsvelduitval en gezichtsvelddefect: Soorten onderzoek
• Fluorescentieangiografie (onderzoek bloedvaten netvlies)
• OCT-onderzoek: Oogonderzoek - Netvliesscan
• Maculaoedeem: Zwelling door vochtophoping in de gele vlek