Maculagat: Verlies van centrale gezichtsvermogen in het oog
Een maculagat is een kleine opening die te vinden is in de macula. Dit deel van het oog is verantwoordelijk voor het centrale gezichtsvermogen en het zien van fijne details die nodig zijn voor taken zoals lezen. De macula bevindt zich het midden van het netvlies, het lichtgevoelige weefsel aan de achterkant van het oog. Door de oogziekte verliest de patiënt stilaan het centrale gezichtsvermogen. Een injectie en soms ook een operatie (vitrectomie) zijn nodig om het maculagat te dichten. De prognose van de oogziekte is verschillend en vooral afhankelijk van de snelheid van de behandeling na de diagnose. Diverse complicaties zijn mogelijk door de behandelingsmethoden, maar zonder behandeling verliest de patiënt een groot deel van het gezichtsvermogen.
Terminologie oogziekte
Een maculagat is niet hetzelfde als
maculadegeneratie, hoewel hetzelfde gebied van het oog is aangetast. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie brengt schade toe aan de macula, waardoor de patiënt het centrale gezichtsvermogen stilaan verliest. Het verouderingsproces,
roken en een familiale geschiedenis van de oogaandoening verhogen het risico wel op deze oogafwijking.
Epidemiologie oogafwijking
Wereldwijd zijn gemiddeld 0,8-1,7 op 1.000 patiënten getroffen door deze oogziekte. De jaarlijkse incidentie bedraagt naar schatting 8 op 100.000 patiënten. De meeste patiënten hebben een oudere leeftijd (60-80 jaar). De piekincidentie is in het zevende decennium van het leven. Soms komt het oogprobleem bij kinderen voor, maar dit is dan veelal het gevolg van een oogtrauma. Vrouwen zijn dubbel zo vaak dan mannen getroffen. Tot slot kent de oogafwijking geen raciale voorliefde.
Oorzaken maculagat in de macula van het oog
De oorzaak van maculagaten is onbekend. De vorming van een maculagat gebeurt bij de meeste patiënten (90%) spontaan. Een mogelijke risicofactor is vitreomaculaire tractie, een oogziekte. Bij het verouderen begint het glasvocht, dat vastzit aan het netvlies, aan het netvlies te trekken. Soms blijft wat glasachtige vloeistof vastzitten, wat dan resulteert in een maculagat.
Soms gaat een maculagat gepaard met volgende oogproblemen of oogaandoeningen:
Symptomen: Wazig en vervormd gezichtsvermogen
Een maculagat ontstaat veelal enkel in één oog. Slechts in 10% van de gevallen zijn beide ogen getroffen (bilateraal). In een vroeg stadium veroorzaakt een maculagat een
wazig gezichtsvermogen en
vervormd gezichtsvermogen (
metamorfopsie). Rechte lijnen lijken golvend of krom. De patiënt lijkt hierdoor te zien door een dikke mist of een golvend glas. Ook het lezen van kleine lettertjes is moeilijk. In een latere fase ontstaat een kleine zwarte vlek of een "ontbrekende stip" in het midden van het gezichtsvermogen. De patiënt heeft hierbij geen
pijn. Dit leidt niet tot een volledig verlies van het gezichtsvermogen.
Diagnose en onderzoeken
Oogheelkundig onderzoek
Een spoedige diagnose is belangrijk. De patiënt bezoekt bijgevolg meteen bij het bemerken van de symptomen de oogarts. Hij voert een
standaard oogonderzoek uit. Hij gebruikt hiervoor een oogspiegel om de voor- en achterkant van het oog te bestuderen. Dit is gekend als "
oftalmoscopie".
Diagnostisch onderzoek
Andere diagnostische onderzoeken omvatten een
fluorescentieangiografie (onderzoek van de bloedvaten van het netvlies) en een
OCT-scan (scan waarmee de oogarts de dikte van het netvlies meet en waarmee hij eveneens vocht en zwelling in het netvlies opspoort).
Differentiële diagnose
Vitreomaculaire tractie, cystoïd maculaoedeem, subfoveale
drusen van de oogzenuw, centrale
sereuze chorioretinopathie en vitelliforme
maculadystrofie (verlies van centraal gezichtsvermogen) zijn differentiële diagnoses voor een maculagat. Deze oogafwijkingen vertonen symptomen die gelijkaardig zijn aan deze van een maculagat.
Behandeling oogprobleem: Injectie en vitrectomie
De opening in de macula sluit en geneest meestal niet spontaan. Een ocriplasmine
ooginjectie is een mogelijke behandelingsmethode. Dit is met name nuttig bij een maculagat dat veroorzaakt is door vitreomaculaire tractie. Door de injectie komt de gelei van het glasvocht los van het netvlies en sluit het maculagat zich. De injectie zelf duurt een paar seconden en gebeurt onder
plaatselijke verdoving via oogdruppels of een injectie, zodat de patiënt geen pijn voelt. Hiervoor verwijdt de oogarts ook de pupillen van de patiënt met speciale verwijdende oogdruppels, gekend als
mydriatica. Een
vitrectomie, een chirurgische ingreep, is meestal nodig om het gat te herstellen wanneer de ooginjectie niet werkt. Af en toe is een tweede operatie nodig als de eerste niet succesvol was.
Complicaties gat in de macula
De injectie met ocriplasmine leidt soms tot een aantal milde bijwerkingen die spontaan weggaan zoals tijdelijk ongemak,
floaters (drijvers),
flitsende lichten, een verdonkerd gezichtsvermogen of een gele tint in het gezichtsvermogen. Soms ontstaan ernstige bijwerkingen zoals een verlies van het gezichtsvermogen, een uitbreiding van het maculagat of een netvliesloslating. Hiervoor is dan chirurgie vereist. Een vitrectomie is vaak succesvol, maar de behandeling kent wel enkele complicaties. Soms sluit het gat niet. Enkele oogproblemen zijn mogelijke complicaties zoals de oogaandoening
cataract (staar: vertroebelde ooglens), een netvliesloslating (ablatio retinae), bloedingen in het oog (zeldzaam) wat leidt tot
blindheid, een ooginfectie (zeldzaam) en een verhoogde oogdruk (
glaucoom). De verhoogde oogdruk verdwijnt meestal enkele dagen na de operatie door het toedienen van
oogdruppels (via correcte
oogdruppelrichtlijnen) of tabletten. Indien de oogzenuwen beschadigd zijn door glaucoom, ontstaat eveneens een verlies van het gezichtsvermogen.
Prognose oogaandoening: Verlies van centrale gezichtsvermogen
Het gezichtsvermogen herstelt zich meestal niet meer volledig. Niettemin verbetert de
gezichtsscherpte meestal wel door de behandeling. Een relatief snelle behandeling (binnen enkele maanden) geeft een beter resultaat wat het gezichtsvermogen betreft. Wanneer de oogarts deze oogziekte echter niet tijdig behandelt, verliest de patiënt stilaan het centrale gezichtsvermogen. Na ongeveer één jaar is hij zelfs niet meer in staat om de grootste druk op een oogletterkaart te lezen. Normaal gezien blijft de patiënt echter nog wel perifeer zien (aan de zijkant) door de aandoening. Heel af en toe ontstaat een maculagat in een ander oog, al is dit uiterst onwaarschijnlijk. Regelmatige
oogonderzoeken zijn echter noodzakelijk.
Lees verder