Verschillende schildklierafwijkingen en hun symptomen

Als er sprake is van een schildklierafwijking wordt er gauw gesproken over een te snelwerkende schildklier (hyperthyreoïdie) of een te traagwerkende schildklier (hypothyreoïdie). Toch zijn een snelwerkende schildklier en een traagwerkende schildklier geen echte afwijkingen, maar meer het gevolg van een andere schildklieraandoening of gebrek aan jodium. De een staat vaak niet los van het andere. Er zijn ook afwijkingen aan de schildklier die los staan van de werking van de schildklier, zoals een ontsteking of kanker. Er zijn dus verschillende schildklierafwijkingen of aandoeningen, waarvan sommige aan elkaar 'gekoppeld' zijn, met elk hun eigen symptomen en oorzaken

Inhoud

• Schildklierafwijkingen
• Hyperthyreoïdie (snelwerkende schildklier)
• Hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier)
• Andere aandoeningen van de schildklier
• Tot slot

Schildklierafwijkingen

De meest bekende schildklierafwijkingen of aandoeningen die in de volksmond genoemd worden zijn:

• Hyperthyreoïdie (snelwerkende schildklier).
• Hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier).
• Struma (vergrote schildklier).
• Ziekte van Plummer (overmatige knobbelige struma).
• Schildklier knobbeltjes (schildkliernoduli).
• Schildklierkanker (schildkliercarcinoom).
• Schildklierontsteking (thryreoïditis).
• De ziekte van Graves (Morbus Basedow).
• De ziekte van Hashimoto.

Hyperthyreoïdie (snelwerkende schildklier)

In het Grieks betekent staat 'hyper' voor 'boven' en 'theyreos' staat voor 'schildvorming'. Zodoende staat hyperthyreoïdie voor een bovenmatige actieve schildklier, en dit gebeurt als de schildklier te veel schildklierhormoon aanmaakt. De twee vormen van een snelwerkende schildklier zijn de ziekte van Graves, ook wel de ziekte van Basedow genoemd, of de ziekte van Plummer, genoemd naar een Amerikaanse internist. Deze twee vormen gaan gepaard met het te veel produceren en afgeven van het schildklierhormoon thyroxine.

Klachten en verschijnselen

De symptomen die horen bij een te snelwerkende schildklier zijn:

• Gewichtsverlies, ook bij toegenomen eetlust.
• Polsslag en bloeddruk zijn verhoogd.
• Zenuwachtigheid en zweten.
• Zwelling in de hals (struma).
• Regelmatige voorkomende stoelgang, soms met diarree.
• Verzwakte spieren.
• Lichtgeraakt; geprikkeld.

Als deze klachten aanwezig zijn, zal de huisarts en specialist verder gaan onderzoeken waar deze klachten vandaan komen.
Aan de hand van deze klachten kan het dus zijn, dat er een schildklierafwijking wordt gevonden.

Ziekte van Graves

Deze ziekte is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen dat het lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen lichaam. In het geval van de ziekte van Graves maakt het lichaam stimulerende antistoffen tegen de TSH-ontvanger. Deze ontvanger zorgt ervoor dat het thyreoïdstimulerend hormoon (TSH) zijn werk kan doen. Maar door de antistoffen gebeurt dit niet, omdat dit hormoon tegen gewerkt wordt door de antistoffen. Zo komt er geen TSH-hormoon in het bloed terecht. Hierdoor gaat de schildklier steeds meer en harder werken, waardoor er teveel T3 en T4 hormonen in het bloed terechtkomen.

Extra klachten bij de ziekte van Graves
Het afwijkende antilichaam dat de schildklier stimuleert kan ook effect hebben op de vingers en tenen en de huid van de scheenbenen. Ook zie je vaak een afwijking aan de ogen. De oogziekte van Graves wordt ook wel Graves Ophtalmopathie genoemd (GO). Ook dit is een auto-immuunziekte waarbij er een ontsteking kan ontstaan van het weefsel van de oogkassen, deze liggen rondom de ogen. De kenmerken hiervan zijn teruggetrokken oogleden en uitpuilende ogen.

De ziekte van Plummer

Deze ziekte wordt ook wel toxisch multi-modulaire struma genoemd. Het is niet meer dan een vergrote schildklier, ook wel struma genoemd, maar dan met veel knobbels erin die vaak ook goed zichtbaar zijn aan de buitenkant. De knobbels bestaan uit kleine groepjes van schildkliercellen die steeds meer en groter worden. Er ontstaat meer activiteit, waardoor er ook steeds meer schildklierhormoon aangemaakt wordt. Zo ontstaat een te snelwerkende schildklier met een knobbelige struma als gevolg. Over het algemeen zijn deze knobbels goedaardig, maar kwaadaardige cellen kun je niet uitsluiten.

Hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier)

In het Grieks betekent staat 'hypo' voor 'onder en 'theyreos' voor 'schildvorming'. Vandaar dat hypothyreoïdie staat voor een slechte actieve schildklier en dit gebeurt als de schildklier te weinig schildklierhormoon aanmaakt. Dat de schildklier weinig hormoon aanmaakt, kan ontstaan doordat de schildklier heel langzaamaan is verwoest door een antilichaam, maar kan ook soms ontstaan doordat een behandeling voor een snelwerkende schildklier te actief werkt. In dit geval is de werking van het schildklierhormoon omgedraaid van te veel naar te weinig. Een andere oorzaak van een traag werkende schildklier is de ziekte van Hashimoto.

Klachten en verschijnselen

De symptomen die horen bij een te traagwerkende schildklier zijn:

• Sloomheid; geestelijk en lichamelijk traag functioneren.
• Langzame polsslag.
• Slecht tegen kou kunnen.
• Trage stoelgang, obstipatie.
• Gewichtstoename.
• Droge huid en droog haar, soms haaruitval
• Vergrote schildklier (in enkele gevallen).
• Heftige en langdurige menstruatie.
• Afgenomen libido.

Ziekte van Hashimoto

Deze ziekte is, net als de ziekte van Graves, een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen lichaam. In het geval van Hashimoto worden de schildkliercellen aangevallen en kapot gemaakt, waardoor de werking van de schildklier steeds minder en langzamer gaat, of de schildklier werkt helemaal niet meer. Hierdoor wordt er ook geen schildklierhormoon aangemaakt. De ziekte van Hashimoto is eigenlijk een langslepende ontsteking van de schildklier. Dit proces gaat geleidelijk aan, maar op den duur komen er dus klachten.

Andere aandoeningen van de schildklier

Soms zijn er ook klachten van de schildklier die worden veroorzaak door een ontsteking of kankercellen of door andere externe factoren, zoals jodiumgebrek of medicijnen.

Struma (vergrote schildklier)

Struma komt het meest voor als het gaat om problemen van de schildklier. De schildklier is in dit geval vergroot en dat kun je goed zien en voelen aan de buitenkant van de hals, je ziet dan een soort zwelling. Een ander woord voor struma is krop. Er zijn twee soorten struma. Je hebt een gladde, effen struma (diffuus struma) of een struma die knobbelig is (nodulair struma). Als er heel veel knobbels zitten wordt er gesproken over een multinodulair struma. Als er sprake is van een struma en de aanmaak van het schildklierhormoon stijgt, dan is er sprake van een toxisch struma. Bij een niet verhoogde aanmaak van het schildklierhormoon is er sprake van een niet-toxisch struma. Een vergrote schildklier kan ontstaan door een verstoorde schildklierwerking, maar ook door een tekort aan jodium. Als dit het geval is, gaat de schildklier sneller werken waardoor hij groter wordt. Medicijnen die de schildklier remmen kunnen ook struma veroorzaken, maar je kunt ook struma krijgen door een virusinfectie, waarbij de schildklier aangetast wordt. Heel soms komt een vergrote schildklier voor tijdens de puberteit, zwangerschap, of als je in korte tijd heftige emoties ervaart.

De algemene klachten van struma zijn:

• Problemen met slikken.
• Piepende ademhaling.
• Hees zijn.
• Strak gevoel in de hals.

Schildklier knobbeltjes (schildkliernoduli)

Dit zijn kleine gezwellen die om de schildklierkwabben groeien. Over het algemeen zijn ze goedaardig, maar het is wel heel belangrijk om dit goed te onderzoeken. Ze kunnen namelijk uitgroeien tot kwaadaardige cellen. Als je last hebt van schildkliernoduli heb je meestal verdikkingen in de hals waar de schildklier zit of je voelt een knobbeltje zitten.

Schildklierkanker (schildkliercarcinoom)

Schildklierkanker komt over het algemeen niet zo voor en bestaat uit vier vormen:

• Papillair
• Folliculair
• Anaplastisch
• Medullair

De eerste twee vormen, papillaire en folliculaire schildklierkanker zijn de meest voorkomende vormen van schildklierkanker en zijn zeer goed te behandelen. Deze beide vormen van schildklierkanker groeien uit de follikelcellen die het schildklierhormoon produceren. De lichte verschillen tussen deze twee zijn dat bij papillaire schildklierkanker er uitzaaiingen kunnen zijn naar lymfeklieren en longen en bij folliculaire schildklierkanker kunnen er uitzaaiingen zijn naar longen en botten. Ook reageert de ene vorm net iets beter op een radioactieve behandeling dan de andere. Bij beide vormen groeien de kankercellen heel langzaam.
Medullaire schildklierkanker komt heel weinig voor en wordt gevormd uit de C-cellen, deze maken het hormoon calcitonine aan.
Anaplastische schildklierkanker is de agressiefste vorm en komt gelukkig het minst voor. Deze kanker groeit heel snel en zaait heel snel uit naar andere organen en is niet gevoelig voor een behandeling met radioactief jodium

Klachten bij schildklierkanker
De symptomen die kunnen voorkomen bij schildklierkanker zijn:

• Zwelling in de hals die tijdens het slikken meebeweegt.
• Heesheid.
• Verdikking of knobbel in de schildklier.
• Benauwdheid door vernauwde luchtwegen

Het is altijd aan te raden om bij bovenstaande klachten contact op te nemen met de huisarts. Omdat goedaardige knobbels vrij vaak voorkomen bij de schildklier, hoeft er niet direct sprake te zijn van schildklierkanker. Echter, moet dit wel uitgesloten worden.

Schildklierontsteking (thryreoïditis)

Een ontsteking aan de schildklier is een reactie op een virus of auto-immuunziekte. Deze vallen de schildklier aan, waardoor er allerlei klachten kunnen ontstaan. Over het algemeen duren de klachten niet lang, maar in sommige gevallen kunnen ze blijvend zijn, dan is er sprake van een chronische schildklierontsteking, zoals de ziekte van Hashimoto. Omdat een schildklierontsteking lijkt op een griep, zware verkoudheid of een keelontsteking, wordt een schildklierontsteking niet snel herkend. De symptomen van een schildklierontsteking zijn:

• Vergrote en verdikte schildklier.
• Het gevoel dat je een 'brok in je keel' hebt.
• Keelpijn met heesheid.
• Vertraagde of versnelde schildklierwerking.
• Lichte verhoging van lichaamstemperatuur.

Tot slot

Schildklierafwijkingen komen heel vaak voor op verschillende leeftijden. Bij klachten of symptomen die wijzen op een schildklieraandoening is het aan te raden om contact op te nemen met de huisarts. Via onderzoeken kan aangetoond worden of er sprake is van een schildklierafwijking en zo ja, welke. Afhankelijk van de diagnose kan er een dan een behandeling plaatsvinden.