Te snelle schildklier: symptomen, diagnose en behandeling

Hyperthyeroïdie is de naam voor de ziekte waarbij de schildklier te snel werkt. Er wordt dan een overschot aan schildklierhormoon aangemaakt. Het lichaam zet alle voedingsstoffen om in warmte en energie. Dat gebeurt in alle cellen van het lijf. Soms is de stofwisseling in verschillende cellen te hoog.

TSH

De hersenen regeren de stofwisseling. Als die te gering is wordt de stof TSH aangemaakt in de pijnappelklier of de hypofyse. Dit zit onder de hersenen. Via het bloed komt de TSH in de schildklier terecht. De schildklier zit bij het strottenhoofd. TSH zet de schildklier aan om meer schildklierhormoon (thyroxine) aan te maken. De thyroxine duikt op in de bloedsomloop en zorgt ervoor dat het stofwisselingsniveau in alle cellen omhoog gaat.

Teveel aan thyroxine

Bij een te snelle stofwisseling gaat het kaliber aan TSH omlaag. Het aanmaken van thyroxine wordt dan minder. Het gebeurt ook wel eens dat de schildklier de TSH ontwijkt en eigenhandig schildklierhormoon gaat aanmaken. Daardoor neemt de hoeveel thyroxine toe en gaat de stofwisseling sneller. De hypofyse (het hersenaanhangsel) probeert dan de schildklier te temperen. Er wordt dan geen TSH meer aangemaakt.

Veel voorkomende symptomen

De klachten die voorkomen zijn heel verschillend. De ene persoon krijgt te maken met veel symptomen en anderen met weinig.

• Onrustig gevoel
• Rillerig
• Snel zenuwachtig
• Enorme eetlust
• Gewichtsverlies
• Snel diarree
• Zweterig worden
• Het snel warm hebben
• Hartkloppingen
• Krachtsverlies in de spieren
• Snelle polsslag
• Vermoeidheid
• Oogklachten (bij ziekte van Graves)

Oorzaken

De ziekte van Graves-Basedow

Bij de ziekte van Graves-Basedow zet een eiwit de schildklier aan tot het overmatig produceren van schildklierhormoon. Hierdoor wordt de schildklier groter. De ziekte van Graves-Basedow is de meest voorkomende oorzaak van een te snel werkende schildklier. 1 op de 35 vrouwen en 1 op de 125 mannen heeft te maken met de ziekte van Graves-Basedow. De aandoening kan ook de ogen aandoen. Klachten zijn branderigheid, roodheid en uitpuiling van de ogen. Ook komen een wazig zicht en dubbelzien voor.

Toxisch nodulair struma

Bij een toxisch nodulair struma komen er in de schildklier haarden voor die niet meedoen aan de TSH-controle. Deze haarden (die vaak aanvoelen als knobbeltjes) maken dan eigenhandig thyroxine aan. Deze aandoening staat ook bekend als de ziekte van Plummer.

Thyreoïditis

Een te snel werkende schildklier kan ook worden veroorzaakt door een ontsteking die thyreoïditis wordt genoemd. Hiervan zijn twee vormen. De directe vorm heet de ziekte van Quervain en de chronische vorm de ziekte van Hashimoto.

Gezwel

Ook een abces in de hypofyse kan leiden tot een te snel werkende schildklier. Dit komt heel weinig voor.

Diagnose

Wanneer een arts een vermoeden heeft van een te snel werkende schildklier zal hij een bloedonderzoek laten verrichten waarin de TSH-spiegel wordt vastgesteld. Wanneer daaruit hyperthyreoïdie rolt volgt een verwijzing naar de endocrinoloog. Dat is een internist die zich heeft gespecialiseerd in de schildklier. Deze arts probeert de oorzaak van de te snel werkende schildklier vast te stellen. Meestal volgt opnieuw een bloedonderzoek. Naast de TSH-spiegel wordt dan ook gekeken naar de hoeveel T4- en T3-waarden. Ook zal er worden gekeken naar antistoffen in het bloed. Een arts kan ook een scan laten maken van de schildklier. Tijdens het scannen zal dan radioactief materiaal worden toegediend via een infuus. De T4- en T3-waarden zeggen niet alles. Er zijn patiënten bekend die een normale T4- en T3-spiegel hadden, maar wel te kampen hadden met verlaagde TSH-waarden.

Behandeling

Een acute te snel werkende schildklier kan worden behandeld met bètablokkers die de hartslag stremmen en zo het rillen reduceert. Afhankelijk van de oorzaak van hyperthyreoïdie zijn er verschillende behandelingen mogelijk. Dat zijn operaties, het werken met radioactief jodium en het gebruik van medicatie. Pillen die de werking van de schildklier afzwakken hebben veel bijwerkingen. Wanneer de schildklier weer normaal werkt kiest de endocrinoloog er vaak voor om de behandeling voort te zetten met radioactief jodium. De schildklier hamstert het radioactieve jodium. In de schildklier geeft het jodium straling af, waardoor de functie van de schildklier wordt stopgezet. Ook via een operatie kan er worden ingegrepen. Hierbij wordt de schildklier gedeeltelijk verwijderd. Het overblijfsel maakt dan nog thyroxine aan. Wanneer dat niet voldoende is, dient de patiënt voor de rest van zijn leven thyroxine in pilvorm in te nemen.

Vooruitzichten

Na behandeling worden de meeste mensen beter. Er bestaat altijd een kans dat een te snelle schildklier opnieuw gaat opspelen. Dat gebeurt vooral bij patiënten met de ziekte van Graves-Basedow. Een operatie of gebruik van radioactief jodium voorkomt meestal dat hyperthyreoïdie terugkeert. Ook na behandeling is het belangrijk om regelmatig te kijken hoe hoog de hormoonspiegel is om zo nodig in te kunnen grijpen.