Oogbindvlies (conjunctiva): Aandoeningen aan bindvlies oog

De conjunctiva (oogbindvlies) is een belangrijke, dunne, transparante membranenstructuur die een deel van het vooroppervlak van het oog en het binnenste oppervlak van de oogleden bedekt. Het bindvlies van het oog speelt een cruciale rol in het behoud van de ooggezondheid door het oog vochtig te houden, bescherming te bieden tegen externe invloeden, en de ogen te beschermen tegen infecties en irritatie. Veelvoorkomende aandoeningen die het oogbindvlies beïnvloeden zijn onder andere conjunctivitis, conjunctivaal hemangioom, en conjunctivaal melanoom.

• Segmenten van conjunctiva
• Functie van oogbindvlies
• Problemen met of aandoeningen aan conjunctiva
• Conjunctivaal hemangioom
• Conjunctivaal lymfoom
• Conjunctivaal melanoom (huidkanker in het oog)
• Conjunctivale bleekheid
• Conjunctivale bloeding
• Conjunctivale cyste
• Conjunctivale naevus (moedervlek op het oogbindvlies)
• Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Segmenten van conjunctiva

Het oogbindvlies bestaat uit twee belangrijke segmenten:

• Bulbaire conjunctiva: Dit deel van het oogbindvlies bedekt het voorste gedeelte van de sclera (het ‘wit’ van het oog). Het bulbaire bindvlies stopt op de grens tussen de sclera en het hoornvlies (cornea), en bedekt het hoornvlies niet.
• Palpebrale conjunctiva (tarsale conjunctiva): Dit gedeelte bedekt het binnenoppervlak van zowel de bovenste als de onderste oogleden.

De bulbaire en palpebrale conjunctiva zijn voortdurend aanwezig, waardoor het vrijwel onmogelijk is dat een contactlens of ander object achter het oog verdwaalt.

Functie van oogbindvlies

Het oogbindvlies heeft enkele essentiële functies:

• Het houdt het oppervlak van het oog vochtig en gesmeerd, wat essentieel is voor een gezonde oogfunctie en comfort.
• Het zorgt ervoor dat het binnenoppervlak van de oogleden vochtig en gesmeerd blijft, waardoor ze soepel kunnen openen en sluiten zonder wrijving of oogirritatie.
• Het beschermt het oog tegen stof, puin en infectieuze micro-organismen (ziekteverwekkers), wat kan helpen bij het voorkomen van een ooginfectie.

Het bindvlies bevat veel kleine bloedvaten die voedingsstoffen aan het oog en de oogleden leveren. Tevens bevat het speciale cellen die bijdragen aan de productie van de traanfilm, wat helpt bij het voorkomen van het droge ogen-syndroom.

Problemen met of aandoeningen aan conjunctiva

Er zijn verschillende aandoeningen en problemen die het oogbindvlies kunnen aantasten:

Conjunctivaal hemangioom

Een conjunctivaal hemangioom is een goedaardige tumor van de bloedvaten die zich manifesteert als een rode, met bloed gevulde zwelling in het bindvlies. Als het hemangioom irritatie veroorzaakt, kan een chirurgische verwijdering door een arts noodzakelijk zijn.

Conjunctivaal lymfoom

Een conjunctivaal lymfoom is een pijnloze tumor aan de voorkant van het oog, vaak gepresenteerd als een zalmroze, vlezige oogvlek. Deze tumoren kunnen vaak verborgen zijn achter de oogleden en worden vaak pas ontdekt nadat ze lange tijd aanwezig zijn geweest. Bij vermoeden van een conjunctivaal lymfoom is het belangrijk om direct een oogarts te raadplegen. De oogarts zal de gezwellen onderzoeken en indien nodig een biopsie uitvoeren voor een definitieve diagnose en behandelplan.

Conjunctivaal melanoom (huidkanker in het oog)

Een conjunctivaal melanoom is een zeldzame, verhoogde, donkere of relatief duidelijke kankergezwel in de bulbaire conjunctiva. Deze melanomen kunnen uitzaaien (metastaseren) naar andere organen zoals de longen (longmetastasen), de lever (levermetastasen), de hersenen (hersenmetastasen) en de botten (botmetastasen). Dit type kanker kan ontstaan uit een goedaardige conjunctivale naevus (moedervlek). Bij elke verandering in een oogvlek of gezwel is een spoedige raadpleging van een oogarts noodzakelijk voor verder oogonderzoek.

Conjunctivale bleekheid

Conjunctivale bleekheid wordt gekenmerkt door een ongezonde, bleke uitstraling van het palpebrale oogbindvlies, wat kan wijzen op bloedarmoede (anemie).

Conjunctivale bloeding

Bij een conjunctivale bloeding, ook wel subconjunctivale bloeding genoemd, sijpelt er bloed uit een klein bloedvat aan de voorkant van het oog, wat resulteert in een felrode verkleuring van het oogwit. Dit type bloeding is doorgaans onschadelijk en verdwijnt meestal binnen enkele weken vanzelf.

Conjunctivale cyste

Een conjunctivale cyste is een dunwandig, helder zakje in de conjunctiva gevuld met heldere vloeistof, vergelijkbaar met een kleine blaar op de huid. Deze cysten ontstaan vaak door een ooginfectie, een ontsteking, of andere oorzaken.

Conjunctivale naevus (moedervlek op het oogbindvlies)

Een conjunctivale naevus is een veel voorkomende, goedaardige tumor van de bulbaire conjunctiva. Conjunctivale naevi (meervoud van naevus) zijn de meest voorkomende gezwellen op het oogoppervlak. Deze naevi variëren van geel tot donkerbruin en kunnen soms in kleur veranderen. Over het algemeen behoeven deze goedaardige moedervlekken geen behandeling, tenzij ze in omvang toenemen, waarbij een operatieve verwijdering mogelijk is.

Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)

Conjunctivitis, ook wel bekend als roze oog, is een ontsteking van het bindvlies. Deze ontsteking kan worden veroorzaakt door bacteriën (bacteriële conjunctivitis), virussen (virale conjunctivitis), schimmels, langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van de zon (zonneschade), of allergische reacties op oogirriterende stoffen (allergische conjunctivitis). Symptomen kunnen onder andere waterige ogen, jeukende ogen, brandende ogen, overgevoeligheid voor licht, oogafscheiding, en plakkerige ogen in de ochtend zijn. Allergische conjunctivitis kan ook gepaard gaan met andere symptomen zoals een loopneus en benauwdheid. Virale conjunctivitis vereist meestal geen medische behandeling en kan worden verlicht door een koud en nat washandje op de ogen aan te brengen. Bacteriële conjunctivitis wordt behandeld met antibiotische oogdruppels of oogzalven. Voor allergische conjunctivitis zijn antihistaminica effectief.

Epidemiologie

Aandoeningen van het oogbindvlies, oftewel de conjunctiva, komen veel voor en kunnen uiteenlopen van mildere irritaties tot ernstige infecties. Conjunctivale aandoeningen worden vaak gezien in de dagelijkse praktijk en kunnen zowel kinderen als volwassenen treffen. De prevalentie van bindvliesontstekingen (conjunctivitis) is wereldwijd hoog, waarbij virale, bacteriële en allergische vormen de meest voorkomende oorzaken zijn.

Prevalentie en incidentie
Conjunctivitis is wereldwijd een van de meest voorkomende oogziekten. Studies hebben aangetoond dat ongeveer 6-8% van de algemene bevolking jaarlijks te maken heeft met een vorm van conjunctivale aandoening, waarvan allergische conjunctivitis het vaakst voorkomt.

Geografische en seizoensgebonden variaties
De prevalentie van bepaalde vormen van conjunctivitis kan variëren afhankelijk van de geografische locatie en het seizoen. Allergische conjunctivitis komt bijvoorbeeld vaker voor in de lente en de zomer, wanneer er meer pollen in de lucht zijn, terwijl virale conjunctivitis vaker voorkomt in de wintermaanden.

Mechanisme

Het mechanisme van aandoeningen aan het oogbindvlies is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Conjunctivitis wordt vaak gekarakteriseerd door ontsteking van de conjunctiva, wat kan worden veroorzaakt door infecties, allergieën of irritatie van het oog.

Virale infecties
Virale conjunctivitis wordt vaak veroorzaakt door adenovirussen, die ontsteking in de conjunctiva veroorzaken. Dit leidt tot symptomen zoals roodheid, jeuk, en afscheiding.

Bacteriële infecties
Bacteriële conjunctivitis wordt vaak veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae of Haemophilus influenzae. Dit kan leiden tot oogpijn, pusvorming en hevige roodheid.

Allergische reacties
Allergische conjunctivitis treedt op wanneer het bindvlies reageert op allergenen zoals pollen, stof of huidschilfers van huisdieren. Het mechanisme omvat de afgifte van histamine, wat leidt tot jeuk, roodheid en tranen.

Oorzaken

Aandoeningen van het oogbindvlies kunnen verschillende oorzaken hebben, variërend van infecties tot allergische reacties en irritaties. De belangrijkste oorzaken zijn:

Infecties
Virale infecties, zoals die veroorzaakt door adenovirussen, zijn een van de meest voorkomende oorzaken van conjunctivitis. Bacteriële conjunctivitis kan veroorzaakt worden door bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae of Staphylococcus aureus. Beide infecties leiden tot ontsteking van de conjunctiva, wat resulteert in symptomen zoals roodheid en afscheiding.

Allergische reacties
Allergische conjunctivitis ontstaat wanneer de conjunctiva reageert op allergenen zoals pollen, huisstofmijt of schimmels. De immuunreactie leidt tot de afgifte van histamine, wat zorgt voor jeuk, tranenvloed en roodheid.

Irritaties
Irriterende stoffen zoals rook, chloor in zwembaden, chemicaliën of sterke geuren kunnen leiden tot een tijdelijke ontsteking van de conjunctiva. Dit type conjunctivitis wordt meestal mild genoemd en verdwijnt wanneer de irritant wordt verwijderd.

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van aandoeningen van de conjunctiva. Deze factoren zijn meestal gerelateerd aan de omgeving, gezondheidstoestand of levensstijl van de patiënt.

Omgevingsfactoren
Patiënten die vaak worden blootgesteld aan allergenen, zoals pollen of stof, lopen een groter risico op het ontwikkelen van allergische conjunctivitis. Ook blootstelling aan irriterende stoffen zoals rook of chemicaliën kan het risico op irritatieve conjunctivitis verhogen.

Besmettingsbronnen
Virale en bacteriële conjunctivitis is besmettelijk, wat betekent dat patiënten die in nauw contact komen met geïnfecteerde personen een verhoogd risico lopen. Het delen van handdoeken of make-up kan de overdracht bevorderen.

Gezondheidsproblemen
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij HIV of andere chronische ziekten, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van infectieuze vormen van conjunctivitis.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aandoeningen aan de conjunctiva. Deze groepen moeten extra voorzichtig zijn en tijdig medische hulp zoeken als ze symptomen van conjunctivitis ervaren.

Kinderen en volwassenen met allergieën
Kinderen, vooral die met een aanleg voor allergieën, lopen een groter risico op allergische conjunctivitis. Dit geldt ook voor volwassenen die gevoelig zijn voor omgevingsfactoren zoals pollen.

Patiënten met contactlenzen
Mensen die contactlenzen dragen, hebben een verhoogd risico op bacteriële conjunctivitis, vooral wanneer de lenzen niet goed worden gereinigd of te lang worden gedragen.

Reizigers naar risicolanden
Mensen die reizen naar tropische gebieden kunnen een hoger risico lopen op infecties die conjunctivitis veroorzaken, zoals trachoom (veroorzaakt door Chlamydia trachomatis), een van de meest voorkomende oorzaken van blindheid in sommige ontwikkelingslanden.

Geassocieerde symptomen

Aandoeningen van het oogbindvlies kunnen gepaard gaan met verschillende symptomen die afhankelijk zijn van de oorzaak van de aandoening.

Roodheid en jeuk
Een van de meest voorkomende symptomen van conjunctivitis is roodheid van het oog, veroorzaakt door ontsteking van de bloedvaten in de conjunctiva. Jeuk is vaak aanwezig, vooral bij allergische vormen.

Afscheiding uit het oog
Patiënten kunnen een waterige afscheiding ervaren bij virale conjunctivitis, terwijl bacteriële conjunctivitis vaak gepaard gaat met een dikke, gele of groene afscheiding.

Tranen en gevoeligheid voor licht
Tranen en fotofobie (gevoeligheid voor licht) komen vaak voor bij conjunctivale aandoeningen, vooral bij virale en allergische conjunctivitis.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij conjunctivale aandoeningen wijzen vaak op een ernstigere infectie of complicatie. Het is belangrijk om deze symptomen snel te herkennen en medische hulp in te schakelen.

Heftige pijn of zichtverlies
Wanneer conjunctivitis gepaard gaat met ernstige oogpijn of verlies van zicht, kan dit duiden op een ernstigere aandoening zoals keratitis of een onderliggende ooginfectie.

Oogafscheiding en korstvorming
Bij bacteriële conjunctivitis kan er sprake zijn van dikke, gele afscheiding die zich ophoopt in de ooghoeken. Het verschijnen van korstvorming rond de ogen kan wijzen op een meer infectieuze oorzaak.

Symptomen die langer dan 7 dagen aanhouden
Wanneer de symptomen van conjunctivitis langer dan een week aanhouden of verergeren, kan dit wijzen op een chronische of resistente infectie die specifieke behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een conjunctivale aandoening wordt meestal gesteld op basis van anamnese, lichamelijk onderzoek en, indien nodig, aanvullende testen.

Anamnese
De arts vraagt naar de symptomen van de patiënt, zoals de duur van de klachten, of er sprake is van pijn, afscheiding of jeuk, en of er recente blootstelling aan mogelijke allergenen of infectieuze bronnen is geweest.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek inspecteert de arts de ogen van de patiënt op tekenen van ontsteking, afscheiding en roodheid van de conjunctiva. De arts kan ook de ogen van de patiënt onder een lamp (biomicroscoop) inspecteren voor eventuele beschadigingen aan de cornea.

Microbiologische testen
In gevallen van vermoede bacteriële of virale conjunctivitis kan de arts een monster van de oogafscheiding nemen voor cultuur of PCR-tests om de oorzaak vast te stellen.

Behandeling

De behandeling van conjunctivale aandoeningen is afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking. De meeste gevallen van conjunctivitis verdwijnen vanzelf, maar in sommige gevallen zijn medicijnen nodig.

Virale conjunctivitis
Er is geen specifieke antivirale behandeling voor virale conjunctivitis. De behandeling richt zich meestal op het verlichten van symptomen met kunsttranen, koude kompressen en pijnstillers.

Bacteriële conjunctivitis
Bij bacteriële conjunctivitis worden vaak antibiotische oogdruppels of zalven voorgeschreven. In ernstige gevallen kunnen orale antibiotica nodig zijn, vooral bij infecties die de oogleden of andere oogstructuren aantasten.

Allergische conjunctivitis
De behandeling bestaat meestal uit antihistaminica in de vorm van oogdruppels of orale medicatie om de allergische reactie te verminderen. Ook het vermijden van allergenen is essentieel.

Irritatie-geïnduceerde conjunctivitis
In gevallen van irritatie is het belangrijk om de blootstelling aan de irriterende stof te stoppen. Kunsttranen kunnen helpen om de ogen te kalmeren.

Prognose

De prognose voor patiënten met aandoeningen aan het oogbindvlies is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening vroegtijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van virale en allergische conjunctivitis genezen binnen een paar weken zonder blijvende schade.

Milde gevallen
De meeste gevallen van conjunctivitis, vooral de virale en allergische vormen, verbeteren vanzelf zonder blijvende gevolgen. Symptomen kunnen worden verlicht door het gebruik van kunsttranen of antihistaminica.

Ernstige gevallen
Bij bacteriële conjunctivitis of gevallen die leiden tot hoornvliesbeschadiging kan de prognose minder goed zijn, vooral als de infectie zich verspreidt. Het tijdig starten van antibiotica kan echter meestal ernstige complicaties voorkomen.

Complicaties

Hoewel de meeste gevallen van conjunctivitis geen ernstige complicaties veroorzaken, kunnen sommige situaties leiden tot langdurige problemen of schade aan het oog.

Keratitis
Wanneer de conjunctivitis zich uitbreidt naar het hoornvlies, kan dit leiden tot keratitis, een ontsteking van de cornea die kan leiden tot verminderd gezichtsvermogen of permanente schade aan het oog.

Chronische conjunctivitis
Onbehandelde of herhaalde infecties kunnen leiden tot chronische conjunctivitis. Dit kan vooral problematisch zijn bij allergische vormen van conjunctivitis, waar de symptomen regelmatig terugkeren.

Verspreiding van de infectie
Bij bacteriële conjunctivitis kan de infectie zich verspreiden naar andere delen van het oog, zoals de oogleden, en in ernstige gevallen zelfs naar het orbitale gebied, wat kan leiden tot cellulitis.

Preventie

Er zijn verschillende maatregelen die patiënten kunnen nemen om aandoeningen van de conjunctiva te voorkomen. Deze preventieve maatregelen zijn gericht op het vermijden van blootstelling aan de oorzaak van de aandoening en het verminderen van de verspreiding van infecties.

Handhygiëne en besmettingspreventie
Regelmatig handen wassen en het vermijden van direct contact met besmette oppervlakken kan de verspreiding van virale en bacteriële conjunctivitis helpen voorkomen.

Allergiebeheer
Patiënten die gevoelig zijn voor allergieën kunnen hun blootstelling aan allergenen beperken door bijvoorbeeld ramen gesloten te houden tijdens het pollenseizoen en door antihistaminica te gebruiken.

Veilig gebruik van contactlenzen
Patiënten die contactlenzen dragen, moeten strikte hygiëneprotocollen volgen, zoals het reinigen van de lenzen volgens de voorschriften en het vermijden van het dragen van lenzen gedurende lange periodes.

Lees verder

• Subconjunctivale bloeding: Bloeding onder het oogbindvlies
• Allergische conjunctivitis (oogbindvliesontsteking): Soorten
• Conjunctivitis: Ontsteking van het oogbindvlies
• Virale conjunctivitis: Oogbindvliesontsteking door virus
• Neonatale conjunctivitis: Oogbindvliesontsteking bij baby's