Acinetobacter-infectie: Ziekenhuisinfectie door bacterie

Acinetobacter is een wereldwijd voorkomende bacterie die vooral in ziekenhuizen infecties veroorzaakt, met name bij zeer zieke patiënten of patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Deze bacterie kan leiden tot diverse infecties, zoals beademingsgerelateerde longontsteking en urineweginfecties door langdurig kathetergebruik. Soms presenteert de patiënt zich echter zonder symptomen. In februari 2017 meldde de Wereldgezondheidsorganisatie dat deze bacterie de hoogste prioriteit had voor het opzetten van nieuwe wetenschappelijke onderzoeken en de ontwikkeling van nieuwe medicatie, vanwege de moeilijkheid om deze bacterie met antibiotica te behandelen. Omdat deze infectie meestal voorkomt bij al ernstig zieke patiënten, overlijdt de patiënt vaak. Sommige artsen vergelijken het verloop van een Acinetobacter-infectie met dat van MRSA, een andere antibioticaresistente bacterie.

• Oorzaken: Door bacteriën
• Risicofactoren ziekenhuisinfectie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Acinetobacter-infectie: Resistent tegen antibiotica
• Prognose vaak slecht
• Complicaties
• Preventie bacteriële infectie

Oorzaken: Door bacteriën

Bacterie

Acinetobacter is een bacteriegeslacht van de familie Neisseriaceae. Dit is een staafvormige, gramnegatieve bacterie die primaire bacteriëmie (aanwezigheid van bacteriën in het bloed) en sepsis (bloedvergiftiging) kan veroorzaken. Ongeveer 80% van de patiënten is geïnfecteerd met de bacterie Acinetobacter baumannii. Andere relevante soorten die infecties bij mensen kunnen veroorzaken zijn Acinetobacter nosocomialis en Acinetobacter pittii.

Overdracht

De bacteriën bevinden zich van nature in de bodem en in water. Sommige soorten zijn ook commensalen (goede bacteriën) van de huid, keel en afscheidingen van gezonde mensen. Deze bacteriën komen eveneens voor bij ziekenhuispatiënten. De verspreiding van de infectie gebeurt via contact van persoon tot persoon of via contact met besmette oppervlakken.

Risicofactoren ziekenhuisinfectie

Gezonde mensen worden zelden aangetast door de bacterie. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, een orgaantransplantatie, een chronische longziekte of diabetes mellitus (suikerziekte) zijn vatbaarder voor infecties, waaronder Acinetobacter. Een Acinetobacter-infectie is een ziekenhuisinfectie die vooral zeer zieke patiënten treft die:

• beademing krijgen via een machine (mechanische ventilatie)
• brandwonden hebben
• een aantal invasieve procedures of een grote operatie hebben ondergaan
• een eerdere ziekenhuisopname hebben gehad
• een groot trauma hebben
• een verblijfskatheter hebben (intravasculair katheter, urinekatheter en drainagekatheter)
• eerder al antimicrobiële therapie hebben gekregen
• langdurig in het ziekenhuis verblijven
• open wonden hebben
• prematuur zijn geboren (vroeggeboorte)

De infectie komt dus vooral voor op intensieve ziekenhuisafdelingen bij zeer zieke patiënten. Ze zijn zelden te vinden buiten ziekenhuizen en kunnen iedereen treffen, ongeacht geslacht, ras of leeftijd. Er worden meer infecties gemeld in de zomer dan in andere seizoenen.

Symptomen

De infectieziekte lijkt soms op een MRSA-infectie, een bacteriële infectie die resistent is tegen antibiotica.

Asymptomatisch

Niet altijd presenteert een patiënt zich met symptomen, ook al is de bacterie soms wel aanwezig, bijvoorbeeld bij een tracheostomie (het maken van een nieuwe blijvende uitmonding van de luchtpijp) of in een open wond. De patiënt is dan echter wel drager van de bacterie en kan Acinetobacter verspreiden. Hoe lang de patiënt de bacterie kan verspreiden, is anno oktober 2020 onduidelijk; een brochure van het Albert Schweitzer ziekenhuis uit oktober 2016 meldt dat sommige patiënten tot één jaar drager kunnen zijn. Bij een nieuwe ziekenhuisopname wordt meestal een grondige screening gedaan om te controleren of de patiënt de bacterie nog bij zich draagt.

Wel symptomen

Diverse ziekten kunnen het gevolg zijn van de bacterie, zoals een longontsteking (pneumonie), een bloedinfectie (bacteriëmie, sepsis), een wondinfectie of een urineweginfectie. De bacteriën kunnen elk orgaan aantasten, waardoor de symptomen afhankelijk zijn van het soort ziekte waaraan de patiënt lijdt.

Diagnose en onderzoeken

Een kweek of een weefselmonster van een aangetast lichaamsdeel kan de aanwezigheid van de bacterie onthullen. Het kan soms nuttig zijn om een röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan van de borstkas te nemen om de omvang van de eventuele longontsteking te bepalen.

Behandeling van Acinetobacter-infectie: Resistent tegen antibiotica

De opkomst van resistente bacteriën zoals Acinetobacter baumannii vormt een groeiend probleem voor de gezondheidszorg wereldwijd. De behandeling wordt bemoeilijkt door de beperkte beschikbaarheid van effectieve antibiotica.

Dragers

Patiënten die niet ziek zijn maar wel de bacterie met zich meedragen, krijgen geen antibiotica. Dit heeft diverse redenen:

• de bacterie verdwijnt vanzelf
• de bacteriën worden juist ongevoeliger voor antibiotica door het gebruik ervan
• antibiotica doden ook goede bacteriën, wat onder andere diarree kan veroorzaken
• de bacterie kan na verloop van tijd weer gevoelig worden voor meer antibiotica

Deze patiënten verblijven echter wel in een isolatiekamer waarbij verpleging, bezoekers en de patiënt zelf zich aan strikte veiligheids- en beschermingsvoorwaarden moeten houden.

Symptomatische patiënten

Het organisme is resistent tegen bijna alle soorten antibiotica, zelfs tegen de krachtigere varianten. De arts bekijkt per patiënt welke medicatie hij voorschrijft. Hiervoor laat hij de Acinetobacter-bacterie testen in een laboratorium om het juiste antibioticum te bepalen. Verder verwijdert of vervangt hij indien mogelijk geïnfecteerde lijnen, drains, shunts of andere apparaten waarop de bacteriën zich bevinden. De rest van de behandeling is ondersteunend.

Prognose vaak slecht

De prognose van een Acinetobacter-infectie is afhankelijk van de ernst van de infectie, de gezondheid van de patiënt en de tijdigheid van de behandeling. In ernstige gevallen kan een Acinetobacter-infectie leiden tot orgaanfalen en de dood.

Complicaties

Een Acinetobacter-infectie kan leiden tot verschillende complicaties, variërend van mild tot levensbedreigend. De ernst van de complicaties hangt af van verschillende factoren, zoals:

• Locatie van de infectie: Longontsteking door Acinetobacter kan bijvoorbeeld leiden tot ademhalingsfalen, terwijl een urineweginfectie minder ernstige complicaties kan met zich meebrengen.
• Ernst van de infectie: Ernstige infecties kunnen leiden tot orgaanfalen en septische shock, een levensbedreigende aandoening waarbij de bloeddruk te laag daalt en organen niet meer goed functioneren.
• Gezondheid van de patiënt: Patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen een hoger risico op ernstige complicaties.

Mogelijke complicaties van een Acinetobacter-infectie zijn:

• Ademhalingsfalen: Dit kan optreden bij longontsteking en leidt tot een tekort aan zuurstof in het lichaam.
• Septische shock: Dit is een levensbedreigende aandoening waarbij de bloeddruk te laag daalt en organen niet meer goed functioneren.
• Orgaanfalen: Acinetobacter kan infecties veroorzaken in verschillende organen, zoals de longen, nieren, lever en hersenen. In ernstige gevallen kan dit leiden tot orgaanfalen.
• Secundaire infecties: Patiënten met een Acinetobacter-infectie zijn vatbaarder voor andere infecties, die hun herstel kunnen bemoeilijken.
• Verlengde ziekenhuisopname: Acinetobacter-infecties zijn vaak moeilijk te behandelen en vereisen een langere ziekenhuisopname.
• Overlijden: In ernstige gevallen kan een Acinetobacter-infectie leiden tot de dood.

Naast bovenstaande complicaties kan een Acinetobacter-infectie ook leiden tot langdurige gezondheidsproblemen, zoals:

• Chronische longziekte: Acinetobacter-longontsteking kan leiden tot blijvende longschade.
• Nierschade: Acinetobacter-nierinfectie kan leiden tot chronische nierschade.
• Neurologische problemen: Acinetobacter-herseninfectie kan leiden tot neurologische problemen zoals geheugenverlies, concentratieproblemen en epilepsie.

Niet alle patiënten met een Acinetobacter-infectie zullen complicaties ontwikkelen. De meeste patiënten herstellen met de juiste behandeling. Het is echter belangrijk om de ernst van de infectie te erkennen en medische hulp te zoeken bij symptomen die kunnen wijzen op een Acinetobacter-infectie.

Preventie bacteriële infectie

• Isolatie van besmette patiënten: Patiënten met een Acinetobacter-infectie moeten worden geïsoleerd in een aparte kamer om te voorkomen dat de bacterie zich naar andere patiënten verspreidt.
• Schoonmaak en desinfectie: Regelmatige en grondige schoonmaak en desinfectie van ziekenhuiskamers, apparatuur en oppervlakken met geschikte desinfectiemiddelen is cruciaal om de bacterie te bestrijden. Naast strikte hygiënemaatregelen zijn er andere preventieve maatregelen die ziekenhuizen kunnen nemen om de verspreiding van Acinetobacter te beperken. Dit omvat het gebruik van antibacteriële coatings op medische apparatuur, het implementeren van geavanceerde ventilatiesystemen en het toepassen van UV-lichtdesinfectie.
• Voorzichtig gebruik van antibiotica: Overmatig en onnodig gebruik van antibiotica kan bijdragen aan de ontwikkeling van antibioticaresistentie bij Acinetobacter bacteriën. Antibiotica moeten enkel worden gebruikt volgens voorschrift van een arts en indien strikt noodzakelijk.

Lees verder

• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren
• Antibioticaresistentie: Geen werking meer van antibiotica