Acinetobacter-infectie: Ziekenhuisinfectie door bacterie

Acinetobacter is een wereldwijd voorkomende bacterie die vooral in ziekenhuizen infecties veroorzaakt, en dit met name bij zeer zieke patiënten of patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Tal van infecties zijn het gevolg van deze gevaarlijke infectie, zoals een beademingsgerelateerde longontsteking en een urineweginfectie door langdurig kathetergebruik. Niet altijd presenteert de patiënt zich evenwel met symptomen. Eind februari 2017 meldde de Wereldgezondheidsorganisatie dat deze bacterie de allerhoogste prioriteit had voor het opzetten van nieuwe wetenschappelijke onderzoeken en het ontwikkelen van nieuwe medicatie. De bacterie is namelijk erg moeilijk te behandelen met antibiotica. Omdat deze infectie meestal verschijnt bij reeds erg zieke patiënten, komt een patiënt bijgevolg vaak te overlijden. Sommige artsen vergelijken het verloop van Acinetobacter met een andere bacterie die resistent is tegen antibiotica, met name MRSA.

• Oorzaken: Door bacteriën
• Risicofactoren ziekenhuisinfectie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Acinetobacter-infectie: Resistent tegen antibiotica
• Prognose vaak slecht
• Preventie bacteriële infectie

Oorzaken: Door bacteriën

Bacterie

Acinetobacter is een bacteriegeslacht van de familie Neisseriaceae. Dit is een staafvormige, gramnegatieve bacterie die mogelijk primaire bacteriëmie (aanwezigheid van bacteriën in het bloed) en sepsis (bloedvergiftiging) veroorzaakt. Ongeveer 80% van de patiënten is geïnfecteerd met de bacterie Acinetobacter baumannii. Acinetobacter nosocomialis en Acinetobacter pitti zijn andere relevante soorten die bij mensen mogelijk infecties veroorzaken.

Overdracht

De bacteriën bevinden zich van nature in de bodem en in het water. Sommige soorten zijn ook commensalen (goede bacteriën) van de huid, de keel en afscheidingen van gezonde mensen. Deze bacteriën komen eveneens voor bij patiënten die zijn opgenomen in ziekenhuizen. De verspreiding van de infectie gebeurt via contact van persoon tot persoon of via contact met besmette oppervlakken.

Risicofactoren ziekenhuisinfectie

Gezonde mensen zijn haast nooit aangetast door de bacterie. Maar patiënten met een verzwakt immuunsysteem, een orgaantransplantatie, een chronische longziekte of diabetes mellitus (suikerziekte) zijn meer vatbaar voor infecties, waaronder Acinetobacter. Een Acinetobacter-infectie is een ziekenhuisinfectie die vooral zeer zieke patiënten treft die:

• beademing krijgen via een machine (mechanische ventilatie)
• brandwonden hebben
• een aantal invasieve procedures of een grote operatie ondergaan hebben
• een eerdere ziekenhuisopname hebben gehad
• een groot trauma hebben
• een verblijfskatheter hebben (intravasculair katheter, urinekatheter en drainagekatheter)
• eerder al antimicrobiële therapie gekregen hebben
• langdurig in het ziekenhuis verblijven
• open wonden hebben
• prematuur ter wereld zijn gekomen (vroeggeboorte)

De infectie komt dus vooral voor op een intensieve ziekenhuisafdeling bij zeer zieke patiënten. Ze zijn zelden te vinden buiten de ziekenhuizen. De ziekte tast ook mogelijk iedereen aan: beide geslachten, alle rassen en alle leeftijdsgroepen. Wel zijn meer infecties door Acinetobacter gemeld in de zomer dan in andere seizoenen.

Symptomen

De infectieziekte doet soms denken aan MRSA, een bacteriële infectie met resistentie tegen antibiotica.

Asymptomatisch

Niet altijd presenteert een patiënt zich met symptomen hoewel de bacterie soms wel aanwezig is, bijvoorbeeld bij een tracheostomie (het maken van een nieuwe blijvende uitmonding van de luchtpijp) of in een open wonde. De patiënt is dan echter wel drager van de bacterie en is bijgevolg in staat om Acinetobacter te verspreiden. Hoe lang de patiënt de bacterie kan verspreiden, is onduidelijk anno oktober 2020; maar een brochure van het Albert Schweitzer ziekenhuis uit oktober 2016 meldt dat sommige patiënten tot één jaar drager zijn. Meestal gebeurt bij een nieuwe ziekenhuisopname weer een grondige screening van de patiënt om te zien of hij de bacterie nog met zich meedraagt.

Wel symptomen

Diverse ziekten zijn het gevolg van de bacterie, zoals een longontsteking (pneumonie), een bloedinfectie (bacteriëmie, sepsis), een wondinfectie, een urineweginfectie, … De bacteriën tasten namelijk mogelijk elk orgaan aan. De symptomen zijn bijgevolg afhankelijk van het soort ziekte waaraan de patiënt lijdt.

Diagnose en onderzoeken

Een kweek of weefselmonster van een aangetast lichaamsdeel onthult de aanwezigheid van de bacterie. Het is soms nuttig om een röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan van de borstkas te nemen om de omvang van de eventuele longontsteking te bepalen.

Behandeling van Acinetobacter-infectie: Resistent tegen antibiotica

Dragers

Patiënten die niet ziek zijn maar wel de bacterie met zich meedragen, krijgen geen antibiotica. Dit kent diverse redenen:

• de bacterie verdwijnt vanzelf
• de bacteriën worden met antibiotica juist ongevoeliger voor deze medicijnen
• de medicijnen doden bovendien goede bacteriën (waardoor onder andere diarree ontstaat)
• de bacterie wordt na verloop van tijd mogelijk weer gevoelig voor meer antibiotica

Wel verblijven deze patiënten in een isolatiekamer waarbij de verpleging, de bezoekers en de patiënt zich aan strikte veiligheids- en beschermingsvoorwaarden moeten houden.

Symptomatische patiënten

Het organisme is resistent tegen bijna alle soorten antibiotica, en zelfs de krachtigere varianten. De arts bekijkt per patiënt welke medicatie hij voorschrijft. Hiervoor laat hij de Acinetobacter-bacterie testen in een laboratorium om het juiste antibioticum te kunnen bepalen. Verder verwijdert of vervangt hij indien mogelijk of nodig de geïnfecteerde lijnen, drains, shunts, of andere apparaten waarop de bacteriën zich bevinden. De rest van de behandeling verloopt ondersteunend.

Prognose vaak slecht

De infectie treedt vaak op bij reeds zieke patiënten en veroorzaakt dan vaak de dood of draagt hier aan bij.

Preventie bacteriële infectie

Een zorgvuldige hygiëne van ziekenhuispersoneel, bezoekers en patiënt is nodig om het risico van overdracht te verminderen.

Lees verder

• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren
• Antibioticaresistentie: Geen werking meer van antibiotica