Adenovirusinfectie: Symptomen aan luchtwegen en ogen

Adenovirussen zijn een groep zeer besmettelijke virussen die vaak voorkomen bij kinderen. Niet altijd presenteert een patiënt zich met symptomen. Wanneer symptomen optreden, kunnen deze betrekking hebben op de luchtwegen of de ogen, maar het virus kan ook andere lichaamsorganen aantasten. De ziekte is meestal mild en een ondersteunende behandeling verlicht vaak de symptomen. Vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem kunnen de symptomen ernstiger zijn en levensbedreigende complicaties optreden. De vooruitzichten zijn echter uitstekend voor de meeste patiënten met een adenovirusinfectie.

• Epidemiologie adenovirusinfectie
• Oorzaken: Infectie door adenovirus
• Symptomen: Luchtwegen, ogen en andere aandoeningen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose virale infectie
• Complicaties
• Preventie van adenovirusinfecties

Epidemiologie adenovirusinfectie

In Nederland worden jaarlijks ongeveer 1.200 gevallen van adenovirusinfectie gerapporteerd (cijfers RIVM tot en met 2016). De werkelijke incidentie kan echter hoger liggen, aangezien veel mensen geen symptomen vertonen of slechts milde symptomen ervaren, waardoor verdere diagnostiek vaak uitblijft. Zuigelingen en peuters zijn bijzonder kwetsbaar voor adenovirusinfecties. Tegen de tijd dat kinderen tien jaar oud zijn, hebben de meesten al een adenovirusinfectie doorgemaakt. De ziekte treft zowel jongens als meisjes en komt voor bij alle etnische groepen.

Oorzaken: Infectie door adenovirus

Adenovirussen zijn middelgrote virussen, waarvan er meer dan honderd varianten bekend zijn die symptomen bij mensen kunnen veroorzaken (vanaf oktober 2020). Het virus kan lange tijd buiten een gastheer overleven en is het hele jaar door endemisch. Deze zeer besmettelijke virussen worden vaak aangetroffen op plaatsen met grote groepen kinderen, zoals in kinderopvangcentra, scholen of zomerkampen.

Overdracht

De verspreiding van adenovirussen vindt plaats via:

• Contact met besmette ontlasting (bijvoorbeeld tijdens het verschonen van luiers)
• Contact met besmette objecten en daarna het aanraken van mond, neus of ogen
• Direct persoonlijk contact, zoals aanraking of handen schudden
• Druppelinfectie via hoesten en niezen

In zeldzame gevallen kan het adenovirus zich ook verspreiden via water, zoals in slecht onderhouden zwembaden, hoewel dit minder frequent voorkomt.

Symptomen: Luchtwegen, ogen en andere aandoeningen

Adenovirussen omvatten meer dan zestig verschillende soorten, wat leidt tot diverse klinische ziektebeelden. Het specifieke ziektebeeld hangt af van het type adenovirus en de leeftijd en immuunstatus van de patiënt. De incubatietijd, oftewel de periode tussen blootstelling en het ontstaan van symptomen, varieert van één tot veertien dagen, afhankelijk van de aard van de infectie. Veel patiënten vertonen echter geen of slechts milde symptomen.

Luchtwegen en ogen

Een adenovirusinfectie presenteert zich vaak als een acute keelontsteking. Bij kinderen kan de infectie zich uitbreiden naar het strottenhoofd en de luchtpijp, wat kan leiden tot kroep (een virale aandoening met blaffende hoest). Andere luchtwegaandoeningen die door het adenovirus kunnen worden veroorzaakt zijn een verkoudheid, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en longontsteking (pneumonie). Bij volwassenen kan het adenovirus symptomen veroorzaken die klinisch lijken op die van Mycoplasma pneumoniae. Bepaalde adenovirusvarianten kunnen een acute conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) veroorzaken zonder oogafscheiding, vaak in combinatie met faryngitis (keelontsteking). Een middenoorontsteking (otitis media) kan ook optreden door een adenovirusinfectie. Symptomen van deze aandoeningen zijn onder andere koorts, een algemeen ziek gevoel, oorpijn, hoesten, koude rillingen, een loopneus, keelpijn, kortademigheid, gezwollen klieren, enzovoorts.

Andere symptomen

Sommige adenovirussen kunnen gastro-enteritis (buikgriep) veroorzaken, met diarree en/of braken. Daarnaast kan een adenovirusinfectie acute mesenterische lymfadenitis veroorzaken bij kinderen en jongvolwassenen, wat leidt tot ontsteking van de lymfeklieren in het spijsverteringsstelsel. Mesenteriale lymfadenitis door adenovirussen kan ook darminvaginatie veroorzaken bij zuigelingen (waarbij een deel van de darm in een ander deel duwt). In zeldzame gevallen kunnen tekenen van leverontsteking (hepatitis), blaasontsteking (cystitis) of hersenvliesontsteking (encefalitis) optreden, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van een adenovirusinfectie wordt gesteld door het identificeren van het virus in lichaamsvloeistoffen zoals bloed, hersenvocht, ontlasting, slijmafscheiding uit de keel of neus, oogwit, sputum (slijm), urine of een weefselmonster. Een röntgenfoto van de borstkas kan nodig zijn om andere, ernstigere aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Bij het stellen van de diagnose adenovirusinfectie moeten de volgende aandoeningen worden overwogen:

• Bacteriële faryngitis
• Bronchitis
• Bacteriële longontsteking
• Hoge luchtweginfecties
• Influenza (griep)
• Virale faryngitis
• Virale longontsteking

Behandeling

Voor adenovirusinfecties is geen specifieke antivirale behandeling beschikbaar. De meeste gevallen zijn mild en vereisen alleen ondersteunende zorg. Dit omvat het zorgen voor voldoende vochtinname om uitdroging te voorkomen en het toepassen van symptomatische behandelingen zoals antivirale geneesmiddelen indien nodig.

Prognose virale infectie

De prognose voor adenovirusinfecties is over het algemeen goed bij patiënten met een goed functionerend immuunsysteem. De meeste patiënten herstellen binnen enkele dagen van de infectie, hoewel symptomen zoals oogbindvliesontsteking tot een week kunnen aanhouden, diarree tot twee weken, en longontsteking tot vier weken. Het sterftecijfer kan echter oplopen tot 70% bij patiënten met een ernstig verzwakt immuunsysteem.

Complicaties

Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die een beenmergtransplantatie hebben ondergaan, kunnen adenovirusinfecties leiden tot ernstige complicaties zoals orgaanfalen, wat potentieel levensbedreigend kan zijn.

Preventie van adenovirusinfecties

Om het risico op adenovirusinfecties te verminderen, kunnen de volgende voorzorgsmaatregelen worden genomen:

• Contact met zieke personen vermijden
• Goede handhygiëne toepassen, vooral voor maaltijden: gebruik handzeep op basis van alcohol of water en zeep
• Neus en mond bedekken bij hoesten of niezen
• Oppervlakken, zoals wastafels, regelmatig reinigen om ziektekiemen te verwijderen
• Zieke personen thuis houden om verspreiding van het virus te voorkomen
• Zwemmen in slecht onderhouden zwembaden vermijden

Lees verder

• Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel