Adenovirusinfectie: Symptomen aan luchtwegen en ogen

Adenovirussen zijn een groep zeer besmettelijke virussen die vaak voorkomen bij kinderen. Niet altijd presenteert een patiënt zich met symptomen. Wanneer de patiënt toch symptomen ervaart, heeft hij meestal problemen met de luchtwegen of de ogen, al tast het virus mogelijk ook andere lichaamsorganen aan. De ziekte is meestal vrij mild waardoor een ondersteunende behandeling de symptomen verlicht. Vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zijn de symptomen mogelijk ernstiger en treden soms levensbedreigende complicaties op. De vooruitzichten zijn voor de meeste patiënten met een adenovirusinfectie echter uitstekend.

• Epidemiologie adenovirusinfectie
• Oorzaken: Infectie door adenovirus
• Symptomen aan luchtwegen & ogen en andere ziektebeelden
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties
• Prognose virale infectie is goed
• Preventie infectie met adenovirussen

Epidemiologie adenovirusinfectie

In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 1.200 mensen de diagnose van een adenovirusinfectie (cijfers RIVM t.m. 2016). Wellicht is de werkelijke incidentie hoger omdat mensen niet altijd symptomen hebben, of slechts kampen met milde symptomen, waardoor geen verder onderzoek naar de aanwezigheid van het virus gebeurt. Zuigelingen en peuters zijn het vaakst getroffen door het adenovirus. Op tienjarige leeftijd hebben de meeste kinderen reeds een adenovirusinfectie gehad. De ziekte tast beide geslachten aan en komt ook in alle rassen voor.

Oorzaken: Infectie door adenovirus

Adenovirussen zijn middelgrote virussen waarvan anno oktober 2020 meer dan honderd soorten gekend zijn die bij mensen symptomen veroorzaken. Het virus overleeft lange periodes buiten een gastheer, en is het hele jaar door endemisch. Deze zeer besmettelijke virussen zijn vaak te vinden plaatsen met grote groepen kinderen, zoals een kinderopvang, een school of een zomerkamp.

Overdracht

De verspreiding van adenovirussen gebeurt door:

• aanraken van besmette ontlasting (bijvoorbeeld tijdens een luierwissel)
• aanraken van een besmet object en de hand vervolgens aanraken met de mond, de neus of de ogen
• direct persoonlijk contact, zoals aanraking of handen schudden
• druppelinfectie (hoesten en niezen)

Af en toe verspreidt het adenovirus zich door het water, zoals in zwembaden met onvoldoende gechloreerd water, maar dit komt minder frequent voor.

Symptomen aan luchtwegen & ogen en andere ziektebeelden

Wetenschappers kennen meer dan zestig soorten adenovirussen. Dit resulteert in verschillende klinische ziektebeelden. Welk ziektebeeld precies ontstaat, is afhankelijk van het type adenovirus en de leeftijd en immuunstatus van de patiënt. De tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de klachten (incubatietijd) is gemiddeld één tot veertien dagen, afhankelijk van de ziekte die verschijnt. Bij de meeste patiënten verschijnen echter geen of slechts milde symptomen.

Luchtwegen en ogen

Een adenovirusinfectie presenteert zich meestal als een acute keelontsteking. Wanneer de infectie zich bij kinderen verspreidt naar het strottenhoofd en de luchtpijp, leidt dit tot kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen). Andere luchtweggerelateerde ziekten omvatten een verkoudheid, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), en een longontsteking (pneumonie). Bij volwassenen veroorzaakt het adenovirus die klinisch lijkt op Mycoplasma pneumoniae. Bepaalde subtypes produceren een acute conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) zonder oogafscheiding, vaak geassocieerd met faryngitis (keelontsteking). Een spontane middenoorontsteking otitis media is ook mogelijk door een infectie met het adenovirus. Bijhorende symptomen van deze ziektebeelden zijn bijvoorbeeld koorts, een algemeen ziek gevoel, oorpijn, hoesten, koude rillingen, een loopneus, keelpijn, kortademigheid, gezwollen klieren, …

Andere symptomen

Bepaalde adenovirussen veroorzaken gastro-enteritis (buikgriep) met diarreeen/of braken. Daarnaast is een adenovirusinfectie soms verantwoordelijk voor acute mesenterische lymfadenitis bij kinderen en jongvolwassenen. Bij deze aandoening zijn de lymfeklieren in het spijsverteringsstelsel ontstoken. Mesenteriale lymfadenitis als gevolg van adenovirussen leidt tot darminvaginatie (wanneer een deel van de darm in een ander deel duwt) bij zuigelingen. Af en toe verschijnen tekenen van een leverontsteking (hepatitis), een blaasontsteking (cystitis) of een hersenvliesontsteking (encefalitis) als gevolg van het adenovirus maar dit dan vooral bij mensen met een slechte afweer.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose gebeurt door de aanwezigheid van het virus te identificeren. Dit bevindt zich in bijvoorbeeld het bloed, het hersenvocht, de ontlasting, de slijmafscheiding uit de keel of neus of van het oogwit, het sputum (slijm), de urine en een weefselmonster. Een röntgenfoto van het hart en de longen is soms noodzakelijk om andere, ernstigere aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Volgende differentiaaldiagnoses zijn bekend voor een adenovirusinfectie:

• bacteriële faryngitis
• bronchitis
• een bacteriële longontsteking
• een hogere luchtweginfectie
• influenza (griep)
• virale faryngitis
• virale longontsteking

Behandeling

Een specifieke behandeling is niet beschikbaar voor patiënten met een adenovirusinfectie. De meeste adenovirusinfecties zijn mild en behandelt de arts ondersteunend, door bijvoorbeeld zeker te zijn dat het de patiënt voldoende vocht inneemt (uitdroging voorkomen) en door het toedienen van antivirale geneesmiddelen.

Complicaties

Een infectie bij een patiënt met een verzwakt immuunsysteem, zoals bijvoorbeeld een patiënt die een beenmergtransplantatie heeft gekregen, leidt mogelijk tot orgaanfalen waardoor de patiënt uiteindelijk komt te overlijden.

Prognose virale infectie is goed

De prognose van een adenovirusinfectie is over het algemeen goed bij patiënten met een goed werkend immuunsysteem. Zij herstellen binnen enkele dagen van de infectie, al houden de symptomen van een oogbindvliesontsteking soms wel tot één week aan, diarree tot twee weken en deze van een longontsteking tot vier weken. Het sterftecijfer loopt echter tot 70% op bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Preventie infectie met adenovirussen

Enkele tips verminderen het risico op het krijgen van deze infectie:

• contact met zieke patiënten vermijden
• goede handhygiëne hanteren, vooral voor de maaltijd: handzeep op basis van alcohol of water en zeep zijn nodig
• neus en mond bedekken bij het niezen of hoesten
• oppervlakken, zoals wastafels reinigen om ziektekiemen te verwijderen
• zieke patiënten thuis houden om verspreiding van het adenovirus aan anderen te voorkomen
• zwemmen in slecht onderhouden zwembaden vermijden

Lees verder

• Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel