Bacteriële longontsteking (pneumonie): Oorzaken en symptomen

Een bacteriële longontsteking, of pneumonie, is een infectie van de longen veroorzaakt door bacteriën. Deze aandoening kan zich voordoen als een primaire ziekte of als een complicatie bij patiënten die al verzwakt zijn door andere aandoeningen. Het meest voorkomende symptoom van bacteriële pneumonie is een hoest waarbij de patiënt slijm ophoest (natte hoest). Andere mogelijke symptomen zijn vermoeidheid, koorts en rillingen. Het is cruciaal om snel medische hulp te zoeken bij tekenen van een longontsteking veroorzaakt door bacteriën, om het risico op ernstige complicaties zoals ademhalingsfalen te verkleinen. Daarnaast zijn er enkele adviezen om de longen en het immuunsysteem gezond te houden en zo het risico op bacteriële pneumonie te verminderen.

• Oorzaken van bacteriële pneumonie
• Soorten bacteriën
• Types longontsteking
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van bacteriële pneumonie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties van longontsteking
• Preventie van bacteriële longontsteking

Oorzaken van bacteriële pneumonie

In de longen bevinden zich kleine luchtzakjes, de alveoli, die essentieel zijn voor de gasuitwisseling tussen het lichaam en de buitenlucht. Bij bacteriële pneumonie raken deze luchtzakjes ontstoken en vullen ze zich met vloeistof in plaats van lucht. Dit leidt tot ademhalingsproblemen en kan ervoor zorgen dat de longen en het lichaam niet voldoende zuurstof krijgen.

Soorten bacteriën

Verschillende soorten bacteriën kunnen een bacteriële longontsteking veroorzaken, waaronder:

• Acinetobacter baumannii
• Actinomyces israelii
• Bacillus anthracis
• Bacteroides
• Bordetella pertussis
• Chlamydophila-soorten (C. psittaci, C. pneumoniae)
• Coxiella burnetii
• Enterococcus (E. faecalis, E. faecium)
• Escherichia coli
• Francisella tularensis
• Fusobacterium
• Haemophilus influenzae
• Klebsiella pneumoniae
• Legionella-soorten
• Moraxella catarrhalis
• Mycoplasma-soorten
• Neisseria meningitidis
• Nocardia asteroides
• Peptostreptococcus
• Prevotella
• Pseudomonas aeruginosa
• Staphylococcus aureus
• [I]Streptococcus pneumoniae (meest voorkomend) (pneumokokkenpneumonie)
• Streptococcus pyogenes
• Yersinia pestis

Types longontsteking

Bacteriële longontstekingen kunnen op verschillende manieren worden verspreid. In een ziekenhuisomgeving kan een patiënt blootgesteld worden aan ziektekiemen die leiden tot nosocomiale infecties (ziekenhuisinfecties). Buiten een ziekenhuis kan de infectie zich verspreiden door het inademen van ademhalingsdruppeltjes (bijvoorbeeld van niezen of hoesten), of door huid-op-huidcontact.

Risicofactoren

Aandoeningen

Bepaalde aandoeningen en medische problemen verhogen het risico op bacteriële longontsteking:

• Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken
• Chronische longaandoeningen zoals emfyseem (longziekte met kortademigheid en hoesten), COPD of chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• Hartaandoeningen
• Recente virale luchtweginfecties, zoals griep
• Een verzwakt immuunsysteem: bijvoorbeeld door orgaantransplantatie, hiv, kanker (zoals leukemie of lymfoom) of ernstige nierziekte, of na een kankerbehandeling
• Virale longontsteking
• Een ziekenhuisopname, ook wel ziekenhuisinfectie genoemd
• Herstel na een operatie
• Ondervoeding, vitamine- en mineralentekorten
• Slikproblemen door neurologische aandoeningen zoals dementie of een beroerte

Omgevingsfactoren

De volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op bacteriële longontsteking:

• Leeftijd van 65 jaar of ouder
• Overmatig alcoholgebruik
• Roken
• Seizoen: Bacteriële longontstekingen komen vaker voor in de wintermaanden
• Wonen of werken in een ziekenhuis of verpleeginstelling
• Werken in een vervuilde omgeving

Symptomen

Bij bacteriële longontsteking ervaren patiënten vaak een natte hoest (productieve hoest) met slijm. De kleur van het slijm kan variëren (geel, groen of bloederig) en kan aanwijzingen geven over de betrokken bacterie. De symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig en komen voor bij zowel kinderen als volwassenen. Baby’s en peuters vertonen vaak extra symptomen zoals huilen, verminderde energie en een bleke huidskleur.

Andere symptomen kunnen zijn:

• Centrale cyanose (blauwzucht: blauwe lippen en vingernagels)
• Duizeligheid (vooral bij ouderen)
• Veranderde mentale toestand of verwardheid (vooral bij ouderen)
• Verlies van eetlust
• Verminderde ademintensiteit
• Versnelde ademhaling (> 18 ademhalingen/min)
• Versnelde hartslag (> 100 slagen per minuut) of vertraagde hartslag (<60 slagen per minuut)
• Een vochtige, bleke huid
• Gestoorde ademgeluiden, zoals reutels, krakende geluiden of wheezing
• Gezwollen lymfeklieren
• Gebruik van bijkomende ademhalingsspieren
• Hoofdpijn
• Hyperthermie (koorts, meestal > 38 °C) of hypothermie (< 35 °C)
• Kortademigheid (vooral bij inspanning)
• Rillingen en bevingen
• Scherpe of stekende pijn op de borst, vooral bij hoesten of diep ademhalen (ademhalingspijn)
• Spierpijn
• Vermoeidheid
• Zweten

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de symptomen, de algemene gezondheid en de medische geschiedenis van de patiënt. Dit wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek waarbij de arts een auscultatie uitvoert. Met een stethoscoop luistert de arts naar de longgeluiden, die aanwijzingen kunnen geven over de aanwezigheid van vloeistof in de longen.

Diagnostisch onderzoek
Als de arts niet zeker is van de diagnose, kunnen verdere onderzoeken nodig zijn, zoals:

• Een bronchoalveolaire lavage (voor vloeistofanalyse en kweken)
• Een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtpijpvertakkingen)
• Een CT-scan van de borstkas
• Een echografie van de borstkas
• Een grondig bloedonderzoek
• Een pulsoximetrie (meten van zuurstofniveau in het bloed)
• Een röntgenfoto van de borstkas
• Een sputumonderzoek
• Een thoracentese (verwijderen van overtollig vocht uit de pleuraholte)
• Een urineonderzoek

Differentiële diagnose
De symptomen van bacteriële longontsteking kunnen lijken op die van virale longontsteking, en ook longontstekingen veroorzaakt door schimmels of parasieten kunnen vergelijkbare symptomen vertonen. Bacteriële longontstekingen zijn doorgaans ernstiger en de symptomen treden acuter op in vergelijking met virale longontstekingen. Sputumproductie komt ook vaker voor bij bacteriële longontstekingen. Het is echter belangrijk voor de arts om de oorzaak te bevestigen voor een accurate behandeling.

Behandeling van bacteriële pneumonie

Een bacteriële pneumonie vereist een medische behandeling om complicaties te voorkomen. Naast medische zorg zijn ook zelfzorgmaatregelen belangrijk.

Zelfzorg

Bij een bacteriële longontsteking moeten patiënten de volgende adviezen opvolgen:

• Gebruik een luchtbevochtiger of neem een warm bad
• Niet roken
• Thuisblijven totdat de koorts en het hoesten verdwenen zijn
• Veel rust nemen
• Veel water drinken (om het slijm in de longen te verlagen zodat het gemakkelijker kan worden opgehoest)

Professionele medische behandeling

De behandeling van bacteriële pneumonie bestaat uit een antibioticabehandeling die volledig moet worden afgerond om te zorgen dat alle bacteriën worden geëlimineerd en om herinfectie te voorkomen. De arts kan ook pijnstillers en koortsverlagende medicijnen voorschrijven.

Andere ondersteunende medische maatregelen kunnen zijn:

• Ademhalingstherapie, inclusief bronchusverwijders en n-acetylcysteïne
• Optimalisatie van de patiëntpositie om het risico op aspiratiepneumonie te minimaliseren
• Pulsoximetrie met of zonder hartbewaking
• Fysiotherapie van de borstkas
• Intraveneuze (via een ader toegediende) vloeistoffen
• Zuurstoftoediening

Prognose

De meeste patiënten beginnen zich na een paar dagen behandeling beter te voelen, maar het kan enkele weken duren voordat zij volledig hersteld zijn. Over het algemeen is de prognose voor bacteriële longontsteking goed bij verder gezonde patiënten zonder complicaties.

Complicaties van longontsteking

De risico’s op complicaties bij bacteriële longontsteking worden verhoogd door factoren zoals een hogere leeftijd, agressieve bacteriën (zoals Klebsiella, Legionella, of resistente S. pneumoniae), bestaande aandoeningen, ademhalingsfalen, neutropenie en/of sepsis. Andere mogelijke complicaties zijn onder meer een longabces, empyeem (pus in de longen), en een pleura-effusie (ophoping van vocht tussen het borstvlies en het longvlies). Onbehandeld kan longontsteking een sterftecijfer van meer dan 30% hebben, en zelfs met behandeling kunnen sommige patiënten overlijden door complicaties, vooral als zij al ziek zijn of een verzwakt immuunsysteem hebben.

Preventie van bacteriële longontsteking

Om het risico op bacteriële longontsteking te verminderen, moeten patiënten:
Gezond en gevarieerd eten
Voldoende rust nemen
Stoppen met roken
Zorgen voor een goede mondhygiëne en tanden gezond houden
Risicopatiënten moeten regelmatig vaccinaties ontvangen, zoals de jaarlijkse griepprik en/of pneumokokkenvaccinatie

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Atypische pneumonie (longontsteking): Oorzaken en symptomen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Longontsteking bij kinderen (pediatrische pneumonie)
• Pneumokokkenpneumonie: Longontsteking door bacterie