Thoracentese: Overtollig vocht in de pleuraholte verwijderen

Een thoracentese is een onderzoek waarbij de arts de wand van een met vloeistof gevulde pleuraholte aanprikt en het vocht verwijdert. De pleuraholte is de ruimte tussen het borstvlies en het longvlies. Normaal bevindt zich slechts een geringe hoeveelheid vocht in de pleuraholte, maar sommige aandoeningen zoals hartfalen, een longontsteking, tuberculose en tumoren kunnen een grote hoeveelheid vocht (pleura-effusie) veroorzaken in deze holte. Dit vocht drukt op de longen, wat resulteert in een bemoeilijkte ademhaling voor de patiënt. Door middel van een thoracentese krijgt de patiënt meer lucht, waardoor hij beter kan ademen. Een analyse van het overtollige vocht helpt de arts de oorzaak van de pleura-effusie vast te stellen, waarna een mogelijke behandeling kan worden gestart. Dit onderzoek werd voor het eerst beschreven in 1852.

• Synoniemen thoracentese
• Wat is een pleura-effusie?
• Epidemiologie van pleura-effusie
• Oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken van grote hoeveelheid vocht in pleuraholte
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van pleura-effusie
• Preventie
• Indicatie: Overtollig vocht in de pleuraholte
• Tegenindicaties van de procedure
• Diagnose en onderzoeken
• Voor het onderzoek: Mogelijke thoraxfoto van de borstkas
• Tijdens het onderzoek: Naald of buisje in pleuraholte om overtollig vocht te verwijderen
• Na het onderzoek: Nog even in het ziekenhuis
• Resultaten van het onderzoek
• Risico’s en bijwerkingen
• Alternatieve procedures voor thoracentese
• Pleurodese
• Thoracoscopie
• Pleurale drainplaatsing
• Peritoneaal-dialysekatheter voor pleurale effusie
• Langetermijneffecten van pleura-effusie en thoracentese
• Longfunctieherstel
• Risico op recidief
• Littekens en adhesies
• Chronische pijn
• Innovatieve technieken en onderzoek naar pleura-effusie
• Biomarkers voor diagnose
• Robotgeassisteerde thoracoscopie
• Nanotechnologie in medicijnafgifte
• Gene-editing technieken
• Psychosociale impact van pleura-effusie en thoracentese
• Angst en stress
• Impact op kwaliteit van leven
• Behoefte aan ondersteuning
• Praktische tips voor het omgaan met thoracentese
• Volg de instructies van de arts strikt op
• Zorg voor rust en herstel
• Let op tekenen van complicaties
• Beheer pijn effectief
• Misvattingen rond thoracentese
• Thoracentese is extreem pijnlijk
• De procedure veroorzaakt altijd complicaties
• Thoracentese is alleen bedoeld voor longziekten
• Na een thoracentese komt het vocht altijd terug
• Thoracentese kan de longen ernstig beschadigen
• Thoracentese beïnvloedt de ademhaling op lange termijn
• Voeding heeft geen invloed op de aandoeningen die thoracentese vereisen

Synoniemen thoracentese

Een thoracentese is eveneens bekend onder de volgende synoniemen:

• pleurapuntie
• pleuravochtaspiratie
• thoracocentese

Wat is een pleura-effusie?

Epidemiologie van pleura-effusie

Pleura-effusie komt wereldwijd voor, met een hogere incidentie in landen met een hoge prevalentie van tuberculose, longkanker en chronisch hartfalen.

Oorzaken

De oorzaken van pleura-effusie zijn divers en omvatten infecties, inflammatoire aandoeningen, maligniteiten en cardiovasculaire aandoeningen. Tuberculose blijft in sommige regio's een belangrijke oorzaak, terwijl in westerse landen longkanker en hartfalen meer voorkomende oorzaken zijn.

Symptomen

De symptomen van pleura-effusie variëren, afhankelijk van de hoeveelheid vocht en de onderliggende oorzaak. Patiënten kunnen kortademigheid, pijn op de borst en een droge hoest ervaren. Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen, zijn ernstige ademnood en tekenen van infectie zoals koorts.

Diagnose en onderzoeken van grote hoeveelheid vocht in pleuraholte

De diagnose wordt vaak gesteld door middel van beeldvormend onderzoek, zoals een röntgenfoto of echografie, en wordt bevestigd door thoracentese.

Behandeling

De behandeling richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak en kan variëren van medicamenteuze behandeling tot drainage van het vocht.

Prognose

De prognose hangt af van de onderliggende aandoening, maar bij tijdige behandeling is de uitkomst vaak gunstig.

Complicaties van pleura-effusie

Complicaties van pleura-effusie kunnen ernstig zijn en omvatten infectie, longschade en in zeldzame gevallen ademnood door een klaplong (pneumothorax).

Preventie

Preventie richt zich voornamelijk op het behandelen van de onderliggende aandoeningen die pleura-effusie kunnen veroorzaken, zoals hartfalen, longinfecties en maligniteiten. Regelmatige medische controle en tijdige behandeling van risicofactoren kunnen het risico op pleura-effusie verminderen.

Indicatie: Overtollig vocht in de pleuraholte

Normaliter bevindt zich zeer weinig vocht in de pleuraholte. Een opeenhoping van te veel vocht tussen de lagen van de pleura wordt een pleura-effusie genoemd (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies). Dit kan worden veroorzaakt door bijvoorbeeld tuberculose, tumoren, hartfalen (onvoldoende bloedpompen door het hart) of een longontsteking (= pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen). De arts voert dit onderzoek uit om de oorzaak van het extra vocht te achterhalen of om de symptomen van de vochtophoping te verminderen. Een arts voert het onderzoek ook uit bij de volgende aandoeningen: asbestgerelateerde pleura-effusie, sarcoïdose, reacties op sommige medicijnen, een collageenvaatziekte, een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen), een longontsteking, een schildklieraandoening, een hemothorax (verzameling van bloed in de borstholte), longkanker, pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen) en een pulmonale veno-occlusieve aandoening.

Tegenindicaties van de procedure

Het onderzoek is niet mogelijk bij een onwillige patiënt. Ook patiënten met een bloedaandoening, patiënten die bloedverdunners gebruiken of patiënten met hartfalen of een vergroting aan de rechterkant van het hart komen niet in aanmerking voor een thoracentese. Patiënten die recent longchirurgie hebben ondergaan of littekenweefsel op de long hebben, ondergaan dit onderzoek beter niet. Evenmin is het aanbevolen wanneer de patiënt mechanische ventilatie gebruikt of slechts één functionerende long heeft.

Diagnose en onderzoeken

Voor de diagnose van pleura-effusie luistert de arts naar de ademhaling van de patiënt met een stethoscoop (auscultatie). Bij een pleura-effusie klinkt de ademhaling gedempt. Tevens tikt hij lichtjes op de borst, waarbij hij een dof geluid hoort. Via een CT-scan, een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) of een echografie kan pleura-effusie worden vastgesteld.

Voor het onderzoek: Mogelijke thoraxfoto van de borstkas

Voorbereidingen
Voor dit onderzoek zijn geen speciale voorbereidingen vereist. De patiënt geeft de arts wel informatie over allergieën (allergische reacties door contact met uitlokkende stoffen) voor medicijnen of latex en (onderliggende) aandoeningen. Voorts meldt de patiënt ruim op voorhand welke vitaminen, kruiden en andere supplementen hij gebruikt. Ook het medicatiegebruik meldt de patiënt aan de arts, want mogelijk moet hij in overleg de dosis aanpassen of tijdelijk stoppen met de medicijnen. Ook is het belangrijk dat de arts op de hoogte is van eventuele bloedingsproblemen. De arts maakt voorts vlak voor het onderzoek een röntgenfoto (radiografisch onderzoek) van de borstkas (thoraxfoto).

Praktisch
Het onderzoek wordt meestal poliklinisch uitgevoerd. De patiënt kan na het onderzoek dus doorgaans direct naar huis. De tijdsduur van het onderzoek varieert van tien tot vijftien minuten. Wanneer er echter sprake is van een grote hoeveelheid vocht in de pleuraholte, kan de procedure oplopen tot wel vijfenveertig minuten.

Tijdens het onderzoek: Naald of buisje in pleuraholte om overtollig vocht te verwijderen

De patiënt zit tijdens het onderzoek op een bed of op de rand van een stoel of bed. Het hoofd en de armen rusten op een tafel. De arts reinigt vervolgens de huid rond de injectieplaats en gebruikt echografie om de exacte positie van de injectieplaats te bepalen. Daarna wordt een lokale verdoving in de huid geïnjecteerd. De patiënt kan hierbij een kort stekend gevoel ervaren, dat snel weer verdwijnt. Vervolgens brengt de arts een naald of buisje door de huid en spieren in de pleuraholte. De patiënt kan hierbij enige pijn of druk voelen, maar ook dit gevoel verdwijnt doorgaans snel. Het vocht wordt vervolgens met de naald uit de pleuraholte getrokken en naar het laboratorium gestuurd voor verdere analyse (pleuravochtanalyse). Tijdens het onderzoek kan de patiënt kortademigheid (kortademigheid) of pijn op de borstkas ervaren. Het is belangrijk dat de patiënt dit direct aan de arts meldt. Tijdens het gehele onderzoek mag de patiënt niet hoesten, diep ademhalen of bewegen, om te voorkomen dat de longen beschadigd raken.

Na het onderzoek: Nog even in het ziekenhuis

Na het onderzoek verwijdert de arts de naald of het buisje en plakt een pleister op de injectieplaats. Vervolgens wordt opnieuw een thoraxfoto (radiografisch onderzoek) gemaakt om mogelijke complicaties op te sporen. De patiënt blijft meestal nog enkele uren in het ziekenhuis, waar een arts of verpleegkundige regelmatig de bloeddruk en ademhaling controleert. De meeste patiënten mogen dezelfde dag nog naar huis, maar het is belangrijk om de eerste dagen na het onderzoek geen zware fysieke activiteiten te ondernemen en voldoende rust te nemen.

Resultaten van het onderzoek

Normale resultaten
In normale omstandigheden bevat de borstholte slechts een zeer kleine hoeveelheid vocht.

Abnormale resultaten
Abnormale resultaten die pleura-effusie veroorzaken, kunnen wijzen op aandoeningen zoals cirrose (littekenvorming van de lever), infecties, een nieraandoening, een ontsteking, hartfalen, kanker en ondervoeding. Bij een vermoeden van een infectie wordt het vocht verder onderzocht via een cultuur om bacteriën op te sporen. Na het onderzoek bespreekt de arts de resultaten met de patiënt en wordt een passende behandeling ingesteld, afhankelijk van de oorzaak van de pleura-effusie.

Risico’s en bijwerkingen

Er zijn enkele risico's en bijwerkingen verbonden aan dit onderzoek. Kleine bijwerkingen omvatten pijn, hoesten, een onderhuids hematoom (bloeduitstorting) of een vasovagale syncope (flauwvallen door een uitlokkende factor). Ernstige complicaties kunnen zijn ademhalingsproblemen, bloedingen, een infectie, een pneumothorax (klaplong), een empyeem (etterophoping in de pleuraholte), een hemothorax (ophoping van bloed in de pleuraholte) en letsel aan het middenrif. Zeer zelden ontstaan er letsels aan de lever of milt.

Alternatieve procedures voor thoracentese

Bij het behandelen van overtollig vocht in de pleuraholte zijn er naast thoracentese verschillende alternatieve procedures beschikbaar. Deze technieken worden ingezet afhankelijk van de oorzaak, de ernst van de aandoening en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt.

Pleurodese

Pleurodese is een procedure waarbij een irriterende stof, zoals talkpoeder, wordt ingebracht in de pleuraholte. Deze stof veroorzaakt een ontstekingsreactie die leidt tot het aan elkaar plakken van het borstvlies en het longvlies. Dit voorkomt de heropbouw van vocht. Deze techniek wordt vaak toegepast bij terugkerende pleura-effusies, bijvoorbeeld bij kwaadaardige aandoeningen.

Thoracoscopie

Thoracoscopie, ook bekend als video-geassisteerde thoracoscopische chirurgie (VATS), is een minimaal invasieve procedure die zowel diagnostisch als therapeutisch kan worden gebruikt. Via een kleine incisie in de borstwand kan de arts de pleuraholte inspecteren, biopsies nemen en vocht afvoeren. Deze procedure biedt een gedetailleerd zicht op de pleuraholte en kan helpen bij het opsporen van onderliggende oorzaken zoals tumoren.

Pleurale drainplaatsing

Bij langdurige vochtophoping kan een pleurale drain worden geplaatst. Dit is een buisje dat via een kleine incisie in de pleuraholte wordt ingebracht om voortdurend vocht af te voeren. Deze methode wordt vaak gebruikt bij patiënten met chronische aandoeningen zoals kanker of hartfalen.

Peritoneaal-dialysekatheter voor pleurale effusie

Hoewel minder gebruikelijk, kan een peritoneaal-dialysekatheter soms worden ingezet om vocht af te voeren bij patiënten met pleurale effusies veroorzaakt door specifieke aandoeningen zoals nierfalen. Deze methode vereist een grondige evaluatie van de patiënt vooraf.

Langetermijneffecten van pleura-effusie en thoracentese

Het verwijderen van overtollig vocht uit de pleuraholte kan directe verlichting bieden, maar er zijn ook mogelijke langetermijneffecten waar rekening mee moet worden gehouden.

Longfunctieherstel

Na een succesvolle thoracentese kan de longfunctie aanzienlijk verbeteren. Dit hangt echter af van de onderliggende oorzaak van de pleura-effusie. Bij terugkerende effusies of ernstige schade aan het longweefsel kan het herstel trager verlopen.

Risico op recidief

Zonder behandeling van de onderliggende oorzaak is er een verhoogd risico op terugkerende vochtophoping. Het is daarom essentieel dat patiënten een goede opvolging krijgen na de procedure.

Littekens en adhesies

In sommige gevallen kunnen zich littekens of adhesies vormen in de pleuraholte. Dit kan leiden tot een verminderde longuitzetting en ademhalingsproblemen op lange termijn.

Chronische pijn

Een klein percentage patiënten kan langdurige pijn ervaren op de plaats van de punctie. Dit kan het gevolg zijn van zenuwbeschadiging of lokale irritatie.

Innovatieve technieken en onderzoek naar pleura-effusie

De behandeling van pleura-effusie blijft zich ontwikkelen dankzij voortschrijdend onderzoek en technologische innovaties.

Biomarkers voor diagnose

Recente studies richten zich op het identificeren van specifieke biomarkers in pleuravocht om sneller en nauwkeuriger de oorzaak van de effusie vast te stellen. Dit kan helpen bij het verminderen van de afhankelijkheid van invasieve procedures.

Robotgeassisteerde thoracoscopie

Robotgeassisteerde technologie wordt steeds vaker toegepast bij thoracoscopie. Deze techniek biedt meer precisie, wat vooral nuttig is bij complexe gevallen van pleura-effusie.

Nanotechnologie in medicijnafgifte

Nanodeeltjes worden onderzocht als een manier om medicatie direct in de pleuraholte af te geven. Dit kan effectief zijn bij het behandelen van infectieuze of kwaadaardige effusies zonder de noodzaak van herhaalde ingrepen.

Gene-editing technieken

Onderzoek naar genetische oorzaken van chronische pleura-effusies heeft geleid tot de verkenning van gene-editing als mogelijke behandeling. Hoewel dit zich nog in de experimentele fase bevindt, biedt het hoop voor patiënten met erfelijke aandoeningen die vochtophoping veroorzaken.

Psychosociale impact van pleura-effusie en thoracentese

De ervaring van een pleura-effusie en de behandeling ervan kan een aanzienlijke psychosociale impact hebben op patiënten.

Angst en stress

De benauwdheid en het gevoel van ademtekort kunnen leiden tot verhoogde angstniveaus bij patiënten. Daarnaast kan de gedachte aan invasieve procedures zoals thoracentese extra stress veroorzaken.

Impact op kwaliteit van leven

Terugkerende effusies en de noodzaak van herhaalde behandelingen kunnen een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven van patiënten. Vermoeidheid, fysieke beperkingen en emotionele belasting zijn veelvoorkomende klachten.

Behoefte aan ondersteuning

Patiënten hebben vaak behoefte aan emotionele ondersteuning en duidelijke informatie over hun aandoening en behandelmogelijkheden. Het betrekken van familieleden en zorgverleners in het proces kan hierbij helpen.

Praktische tips voor het omgaan met thoracentese

Thoracentese is een medisch proces waarbij een arts vloeistof uit de pleuraholte, de ruimte tussen de longen en de borstwand, verwijdert. Dit kan nodig zijn bij aandoeningen zoals pleuritis, een longinfectie of hartfalen, waarbij er zich te veel vloeistof ophoopt. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met deze procedure en het herstel erna.

Volg de instructies van de arts strikt op

Na een thoracentese is het belangrijk om de instructies van je arts strikt op te volgen, zowel vóór als na de procedure. Dit kan betrekking hebben op zaken zoals rust nemen, het nemen van medicijnen om pijn te verlichten of het vermijden van bepaalde fysieke activiteiten totdat je volledig hersteld bent. Je arts zal ook adviseren over het mogelijk afnemen van röntgenfoto's van de borstkas om te controleren of er geen complicaties zijn ontstaan, zoals luchtlekkage.

Zorg voor rust en herstel

Na de procedure is het belangrijk om voldoende rust te nemen om je lichaam te helpen herstellen. Hoewel je misschien niet veel pijn hebt, kan de ingreep ongemak veroorzaken. Het is normaal dat je je in de eerste dagen wat vermoeid voelt, dus neem je tijd om te herstellen en vermijd zware inspanningen. Als je tekenen van complicaties opmerkt, zoals toenemende pijn, koorts of kortademigheid, neem dan onmiddellijk contact op met je arts.

Let op tekenen van complicaties

Na thoracentese kunnen er complicaties optreden, zoals infecties, longklappen of insectenbeet-gerelateerde reacties. Let op symptomen zoals plotselinge kortademigheid, pijn op de borst, hoesten of koorts. Als je deze symptomen ervaart, is het cruciaal om snel medische hulp te zoeken om ernstige complicaties te voorkomen. Het kan nodig zijn om aanvullende bloedonderzoeken te ondergaan of een vervolgbehandeling te starten.

Beheer pijn effectief

Pijn is een veelvoorkomende klacht na een thoracentese. Je arts zal je mogelijk pijnstillers voorschrijven om de ongemakken te verlichten. Volg de aanbevolen doseringen en vermijd het gebruik van extra pijnstillers zonder toestemming van je arts, omdat dit je herstel kan beïnvloeden. Praat met je arts als de pijn niet onder controle is of als je bijwerkingen ervaart van de voorgeschreven medicijnen.

Misvattingen rond thoracentese

Thoracentese is een medische procedure waarbij vocht of lucht uit de pleuraholte wordt verwijderd met een naald of katheter. Dit wordt vaak gedaan bij aandoeningen zoals pleuravochtophoping of pneumothorax. Hoewel thoracentese een relatief veilige en effectieve ingreep is, bestaan er verschillende misvattingen die patiënten onnodig bezorgd kunnen maken of verkeerd informeren over de procedure.

Thoracentese is extreem pijnlijk

Veel mensen denken dat thoracentese een zeer pijnlijke ingreep is. In werkelijkheid wordt de huid vooraf verdoofd met een anesthesie, waardoor de meeste patiënten slechts een lichte druk of ongemak voelen. Pijnklachten na de ingreep zijn meestal mild en kunnen goed worden beheerst met eenvoudige pijnstillers.

De procedure veroorzaakt altijd complicaties

Hoewel elke medische ingreep risico’s met zich meebrengt, is thoracentese over het algemeen veilig wanneer deze door een ervaren arts wordt uitgevoerd. Mogelijke complicaties, zoals een kleine longperforatie, zijn zeldzaam en meestal goed behandelbaar. Het risico op ziekenhuisinfecties wordt geminimaliseerd door steriele technieken te gebruiken.

Thoracentese is alleen bedoeld voor longziekten

Veel mensen associëren thoracentese uitsluitend met longaandoeningen, maar de procedure wordt ook gebruikt bij andere aandoeningen die vochtophoping in de borstholte veroorzaken. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij levercirrose, nierfalen of bepaalde vormen van kanker.

Na een thoracentese komt het vocht altijd terug

Sommige patiënten vrezen dat het verwijderen van pleuravocht slechts een tijdelijke oplossing is en dat het probleem snel zal terugkeren. Dit hangt echter af van de onderliggende oorzaak. Bij sommige aandoeningen, zoals infecties of hartfalen, kan het vocht blijvend verdwijnen na een juiste behandeling.

Thoracentese kan de longen ernstig beschadigen

Een veelvoorkomende misvatting is dat de procedure altijd schade aan de longen veroorzaakt. In de meeste gevallen verloopt de ingreep zonder blijvende gevolgen. Moderne beeldvormende onderzoeken, zoals echografie, helpen artsen om de naald nauwkeurig te plaatsen en complicaties te voorkomen.

Thoracentese beïnvloedt de ademhaling op lange termijn

Sommige patiënten denken dat hun ademhaling na de procedure permanent verslechtert. In werkelijkheid helpt het verwijderen van overtollig vocht juist om de longfunctie te verbeteren. Na de ingreep voelen de meeste patiënten zich beter en ervaren ze minder kortademigheid.

Voeding heeft geen invloed op de aandoeningen die thoracentese vereisen

Hoewel thoracentese zelf geen voedingsinterventie is, kan een evenwichtig voedingspatroon helpen bij het beheersen van de onderliggende aandoeningen. Vochtophoping in de pleuraholte kan bijvoorbeeld verband houden met lever- of nierproblemen, waarbij een aangepast dieet gunstig kan zijn.

Lees verder

• Borstkas en pleura: Aandoeningen, afwijkingen en problemen