Pneumokokkenpneumonie: Longontsteking door bacterie

Pneumonie in de medische term voor een longontsteking. Pneumokokken zijn een type bacteriën. Pneumokokkenpneumonie is bijgevolg een bacteriële longontsteking veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae. De ziekte start meestal met symptomen van een verkoudheid maar ontaardt dan al snel in ernstige symptomen zoals ademhalingsproblemen en pijn op de borst. Een snelle behandeling met antibiotica is vereist omdat de ziekte anders leidt tot de dood. Een vaccin voorkomt tot slot pneumokokkenpneumonie.

• Epidemiologie van pneumokokkenpneumonie
• Oorzaken: Door bacterie S. pneumoniae
• Pneumokokkeninfecties
• Verspreiding
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica
• Prognose van bacteriële longontsteking
• Complicaties
• Preventie van pneumokokkeninfectie

Epidemiologie van pneumokokkenpneumonie

Pneumokokkenpneumonie veroorzaakt wereldwijd voornamelijk een ziekte bij kinderen jonger dan vijf jaar en bij 65-plussers.

Oorzaken: Door bacterie S. pneumoniae

Pneumokokkeninfecties

Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae) is een grampositieve bacterie die verantwoordelijk is voor tal van infecties:

• een bloedinfectie (pneumokokkensepsis)
• een buikvliesontsteking (peritonitis) (zelden)
• een gewrichtsontsteking (artritis) (zelden)
• een hartklepontsteking (endocarditis) (zelden)
• een hersenvliesontsteking (pneumokokkenmeningitis)
• een longontsteking (pneumokokkenpneumonie)
• een middenoorontsteking (otitis media)
• een neusbijholteontsteking (sinusitis)
• een ontsteking van de luchtpijpvertakkingen (bronchitis)
• een oogbindvliesontsteking (conjunctivitis)

Verspreiding

De pneumokokkenbacterie verspreidt zich door contact met zieke patiënten of patiënten die niet ziek zijn maar wel de bacteriën in hun keel dragen, wat bij circa 40% van de algemene bevolking het geval is. De overdracht van de infectie verloopt via druppelinfectie. Dit houdt in dat de ademhalingsdruppeltjes uit de neus of mond van een geïnfecteerde patiënt terechtkomen bij een andere persoon die dan de infectie ook oploopt. Dit gebeurt bijvoorbeeld door hoesten, niezen, intiem zoenen of contact met door de mond of neus besmette voorwerpen (zoals bijvoorbeeld bestek of lippenstift).

Risicofactoren

Ouderen lopen vooral het risico om ernstig ziek te worden en aan deze ziekte te overlijden. Een influenza-infectie (griep) draagt sterk bij tot secundaire pneumokokkenpneumonie. Bovendien lopen patiënten met bepaalde medische aandoeningen, zoals chronische hartaandoeningen, longaandoeningen (zoals astma), of leveraandoeningen (zoals levercirrose), diabetes mellitus (suikerziekte) of sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen) ook een verhoogd risico op pneumokokkenpneumonie. Patiënten met hiv/aids of patiënten die een orgaantransplantatie hebben gehad en medicijnen gebruiken die hun weerstand tegen infecties verlagen, lopen ook een hoog risico om deze ziekte te krijgen. Een zwakker immuunsysteem verhoogt in het algemeen ook de kans op het ontwikkelen van pneumokkenpneumonie, zoals bij leukemie, lymfklierkanker of andere kankers, chemotherapie of radiotherapie, nierfalen, een afwezige milt (bijvoorbeeld door een chirurgische verwijdering van de milt) of een slecht werkende milt. Alcoholisme is eveneens een belangrijke risicofactor voor pneumokokkenpneumonie.

Symptomen

De symptomen van pneumokokkenpneumonie verschijnen plotseling. De patiënt vertoont eerst tekenen van een ernstige verkoudheid. De infectie verspreidt zich vervolgens naar de longen. Daarna kenmerkt de bacteriële infectie zich met ernstige koorts, rillingen, hoesten (soms roestig of mucoïde sputum ophoesten), kortademigheid, een snelle ademhaling (tachypneu) en pijn op de borst. Andere symptomen zoals misselijkheid, braken, hoofdpijn, vermoeidheid en spierpijn gaan soms ook gepaard met de infectie. Bij ongeveer één op de vier patiënten verschijnt pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit. Een speekselcultuur en een bloedonderzoek onthullen de aanwezigheid van de pneumokokkenbacterie. Ook maakt de arts een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto).

Behandeling via antibiotica

De arts schrijft antibiotica voor. De symptomen verminderen of verdwijnen hierdoor na 12 en 36 uur nadat de medicijnen zijn ingenomen.

Prognose van bacteriële longontsteking

De meeste antibiotica zijn effectief voor het behandelen van de een bacteriële longontsteking, maar sommige bacteriën zijn resistent tegen de gegeven antibiotica, waardoor de symptomen verergeren. Deze antibioticaresistentie neemt wereldwijd toe omdat deze geneesmiddelen te veel zijn gebruikt of verkeerd zijn ingezet. Bovendien spelen de leeftijd en de gezondheid van de geïnfecteerde patiënt ook bij aan de effectiviteit van de antibiotica. Circa tien procent van de patiënten met pneumokokkenpneumonie komt hieraan te overlijden.

Complicaties

Bij ongeveer dertig procent van de patiënten met pneumokokkenpneumonie dringen de bacteriën de bloedbaan van de longen binnen. Dit veroorzaakt bacteriëmie, een zeer ernstige complicatie van pneumokokkenpneumonie die ook andere longproblemen en bepaalde hartproblemen veroorzaakt.

Preventie van pneumokokkeninfectie

Een vaccin is beschikbaar voor het voorkomen van een pneumokokkeninfectie. Dit vaccin is aanbevolen voor kinderen jonger dan vijf jaar en 65-plussers, alsook voor patiënten die behoren tot de risicogroepen.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Pneumokokkenmeningitis: Hersenvliesontsteking door bacterie
• Pneumokokkenziekte: Infectie door pneumokokkenbacterie
• Bacteriële longontsteking (pneumonie): Oorzaken en symptomen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie