Pneumokokkenziekte: Infectie door pneumokokkenbacterie

Jaarlijks krijgen circa 10.000 mensen uit Nederland de diagnose van een pneumokokkeninfectie. Een pneumokokkenziekte is een infectie veroorzaakt door een type bacterie. Er zijn verschillende soorten pneumokokkenziekten, die meestal alleen patiënten met een zwak immuunsysteem treffen. De patiënt kan te maken krijgen met een middenoorontsteking, een bloedinfectie, een longontsteking of bacteriële meningitis. Sommige pneumokokkeninfecties tasten patiënten slechts mild aan en vereisen dan geen behandeling, terwijl andere patiënten kampen met ernstige en zelfs levensbedreigende symptomen. De behandeling verloopt met antibiotica, maar vaccinatie is essentieel voor het voorkomen van vele soorten pneumokokkenziekten bij kinderen, ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

• Oorzaken: Infectie door bacterie S. pneumoniae
• Bacterie
• Verspreiding
• Risicofactoren van pneumokokkeninfectie
• Types en symptomen pneumokokkenziekten
• Niet-invasieve pneumokokkenziekten
• Invasieve pneumokokkenziekten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pneumokokkenziekte
• Niet-invasieve pneumokokkeninfecties
• Invasieve pneumokokkeninfecties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie: Vaccin tegen pneumokokkeninfecties
• Leven met pneumokokkenziekte
• Medische zorg en herstel
• Dagelijks leven en preventie
• Praktische tips voor het omgaan met pneumokokkenziekte
• Laat je vaccineren
• Versterk je immuunsysteem
• Houd je handen schoon
• Wees alert op symptomen
• Zorg voor een gezonde levensstijl
• Volg de medicatie-instructies op
• Blijf op de hoogte van je gezondheid
• Misvattingen rond pneumokokkenziekte
• Pneumokokkenziekte is een milde verkoudheid
• Alleen ouderen lopen risico op pneumokokkenziekte
• Pneumokokkenziekte is alleen gevaarlijk als je longontsteking hebt
• Antibiotica kunnen altijd pneumokokkenziekte genezen
• Pneumokokkenziekte is niet te voorkomen
• Je kunt pneumokokkenziekte alleen krijgen door contact met een zieke persoon
• Alleen ernstig zieke mensen moeten naar de dokter gaan bij vermoedens van pneumokokkenziekte

Oorzaken: Infectie door bacterie S. pneumoniae

Bacterie

Een pneumokokkeninfectie is een veel voorkomende en vaak milde infectie, veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae), ook bekend als pneumococcus (pneumokokkenbacterie).

Verspreiding

S. pneumoniae-bacteriën komen veel voor in de keel en neus van kinderen. De pneumokokkenbacterie verspreidt zich via druppelinfectie (druppeltjes in de lucht). Als een patiënt hoest of niest, verspreiden de bacteriën zich waardoor iemand deze kan inademen. Ook door direct contact met speeksel of slijm kan de bacterie het lichaam binnendringen. De meeste patiënten ervaren geen symptomen omdat hun immuunsysteem de indringers kan weren. Een patiënt met een zwak immuunsysteem kan echter moeilijker deze kiemen bestrijden en daarom reizen de bacteriën van de keel naar de longen, het bloed, de sinussen, het middenoor of de hersenen. Dit leidt tot een mogelijk ernstige infectie.

Een zwak immuunsysteem verschijnt als een patiënt:

• bepaalde medische behandelingen ondergaat, zoals chemotherapie
• een andere ernstige infectie heeft, zoals influenza (griep)
• lijdt aan een aandoening die het immuunsysteem aantast zoals hiv of aids
• medicijnen neemt om het immuunsysteem te onderdrukken (immunosuppressiva), bijvoorbeeld na een transplantatie of voor de behandeling van een auto-immuunziekte

Risicofactoren van pneumokokkeninfectie

Een pneumokokkenziekte treft mogelijk iedereen, maar sommige groepen lopen een verhoogd risico op de infectie:

• kinderen jonger dan twee jaar of ouderen boven de vijfenzestig jaar
• patiënten die langdurige zorg in een instelling krijgen
• patiënten die tabak roken
• patiënten met chronische ziekten of onderliggende medische aandoeningen, zoals:
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• hartaandoeningen
• leverziekten
• longziekten
• nieraandoeningen zoals het nefrotisch syndroom (nierziekte met te veel eiwit in de urine)
• sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• stoornissen in alcoholgebruik
• patiënten met een cochleair implantaat (soort hoorapparaat)
• patiënten met een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld hiv/aids, kanker, of een beschadigde of afwezige milt

Types en symptomen pneumokokkenziekten

Een pneumokokkeninfectie bestaat in twee hoofdtypen: niet-invasief en invasief. De niet-invasieve vorm is het minst ernstig.

Niet-invasieve pneumokokkenziekten

Niet-invasieve pneumokokkenziekten komen tot uiting buiten de belangrijkste organen of het bloed. S. pneumoniae verspreidt zich vanuit de neus en keel naar de hogere en lagere luchtwegen.

De bacteriën veroorzaken diverse mogelijke infecties:

Bronchitis

Acute bronchitis is een ontsteking van de luchtpijpvertakkingen, hetgeen resulteert in een natte (productieve) hoest waarbij de patiënt slijm moet ophoesten. Meestal houdt de aandoening drie weken aan. Kinderen jonger dan vijf jaar zijn het vaakst aangetast.

Otitis media

Een ontsteking van het middenoor (otitis media) gaat gepaard met vocht in het middenoor, een zwelling van het trommelvlies en oorpijn. Als het trommelvlies geperforeerd wordt (gescheurd trommelvlies), komt pus in de gehoorgang terecht.

Sinusitis

Sinusitis is een veelvoorkomende aandoening waarbij een ontsteking van de sinussen in de schedel tot stand komt. Bekende symptomen zijn pijn, zwelling en gevoeligheid rond de wangen (kaakpijn), de ogen (oogpijn) en het voorhoofd.

Invasieve pneumokokkenziekten

Invasieve pneumokokkenziekten zijn ernstiger dan het niet-invasieve type en komen voor in een belangrijk orgaan of in het bloed van een patiënt. Alle invasieve pneumokokkeninfecties hebben een dringende medische behandeling nodig.

Bacteriëmie

Een bacteriële infectie van het bloed veroorzaakt bacteriëmie. Dit is een potentieel dodelijke aandoening die vaak overgaat naar sepsis (bloedvergiftiging). Symptomen zijn koorts, koude rillingen en een verminderde alertheid.

Longontsteking

Een longontsteking veroorzaakt door pneumokokken (pneumokokkenpneumonie) is een ernstige longaandoening. Symptomen zijn pijn op de borst, moeite met ademhalen, hoesten, koorts en koude rillingen.

Meningitis

Meningitis veroorzaakt door de pneumokokkenbacteriën (pneumokokkenmeningitis) is een ontsteking van de hersenvliezen, die de drie membranen van de hersenen en het ruggenmerg bedekken. Symptomen van meningitis zijn onder meer een stijve nek, hoofdpijn, verwardheid, een overgevoeligheid voor licht (fotofobie) en koorts.

Sepsis

Sepsis is een mogelijk levensbedreigende infectiereactie van het lichaam. Symptomen zijn koorts, koude rillingen, een klamme huid, verwardheid, een snelle hartslag, moeite met ademhalen en ernstige pijn.

Andere infecties die mogelijk optreden zijn:

• osteomyelitis: een botinfectie
• septische artritis, een infectie in het gewricht

Diagnose en onderzoeken

Bij het diagnosticeren van pneumokokkenziekten is een grondige medische geschiedenis nodig over de aanwezige symptomen. De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Afhankelijk van de ernst van de symptomen en het getroffen lichaamsdeel, bestelt de arts nog verdere onderzoeken:

• een lumbale punctie (ruggenprik): De arts kan dankzij een lumbale punctie meningitis detecteren.
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto): De arts krijgt een soort schaduw te zien op de foto die wijst op een longontsteking of vloeistof in de pleuraholte (teken van empyeem).
• een sputumonderzoek: De arts test het sputum (slijm) van de patiënt, plus ook vocht uit de longen, gewrichten, de botten, rond het hart of vocht uit een abces.

Als de infectie ernstig is, start de arts meteen met een antibioticabehandeling en wacht hij niet op de onderzoeksresultaten.

Behandeling van pneumokokkenziekte

De behandeling hangt af van de aangetaste lichaamsdelen en de ernst van de symptomen.

Niet-invasieve pneumokokkeninfecties

De patiënt herstelt vaak van een milde pneumokokkeninfectie zonder enige behandeling. In sommige gevallen zijn echter antibiotica vereist om complicaties te voorkomen.

Invasieve pneumokokkeninfecties

Een arts schrijft antibiotica voor bij een invasieve pneumokokkeninfectie. Hij schrijft meteen breedspectrumantibiotica voor om vervolgens uit te zoeken welke bacteriën precies betrokken zijn, omdat een afwachtend beleid mogelijk tot ernstige complicaties kan leiden. De arts wijzigt de antibiotica wanneer hij de testresultaten krijgt zodat deze medicijnen specifieke microben kunnen aanvallen. Afhankelijk van de ernst moet de patiënt de medicatie oraal (via de mond) of intraveneus (via een ader) innemen. Soms zet de arts ook een combinatie van antibiotica in. Bij een ernstiger ziektebeeld is een (langere) ziekenhuisopname nodig. Indien nodig en afhankelijk van de infectie, krijgt de patiënt aanvullende zuurstof toegediend, of zet de arts nog andere behandelingsvormen in.

Prognose

De prognose van een pneumokokkeninfectie varieert afhankelijk van de ernst van de ziekte en de gezondheidstoestand van de patiënt. Niet-invasieve pneumokokkeninfecties, zoals bronchitis en middenoorontstekingen, zijn vaak mild en reageren goed op behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig zonder blijvende gevolgen. Invasieve pneumokokkeninfecties, zoals bacteriëmie, longontsteking en meningitis, zijn ernstiger en vereisen snelle en effectieve behandeling. Met tijdige en adequate antibiotische therapie kan de prognose aanzienlijk verbeteren, hoewel sommige patiënten langdurige effecten kunnen ervaren, zoals verminderde longfunctie of neurologische problemen, vooral bij ernstige gevallen zoals meningitis.

Complicaties

Complicaties van pneumokokkeninfecties kunnen variëren van mild tot ernstig en omvatten:

• Longontsteking: Kan leiden tot ademhalingsproblemen of blijvende longschade.
• Meningitis: Kan resulteren in neurologische schade, zoals verlies van cognitieve functies, gehoorverlies of epileptische aanvallen.
• Sepsis: Kan leiden tot multiple orgaanfalen, wat levensbedreigend kan zijn.
• Empyeem: Vochtophoping in de pleuraholte die kan leiden tot verdere longschade en ademhalingsproblemen.
• Chronische sinusitis: Kan leiden tot aanhoudende symptomen of herhaalde infecties.

Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om het risico op complicaties te verminderen en de kans op een volledige genezing te vergroten.

Preventie: Vaccin tegen pneumokokkeninfecties

Er zijn ten minste negentig stammen van S. pneumoniae en geen enkel vaccin beschermt tegen al deze stammen. Een vaccin biedt echter bescherming tegen de meest voorkomende bacteriestammen. Baby's in Nederland krijgen standaard dit vaccin toegediend. Zestigplussers en patiënten die geen milt meer hebben, krijgen verder het advies om zich te laten vaccineren. Ook andere doelgroepen laten zich het best vaccineren. Na de injectie ervaren sommige patiënten wat roodheid en zwelling op de injectieplaats en lichte koorts. Deze symptomen verdwijnen meestal snel en zijn meestal niet ernstig. Een arts geeft meer advies over wie een vaccinatie moet krijgen en hoe vaak dit vaccin nodig is.

Leven met pneumokokkenziekte

Pneumokokkenziekte is een ernstige infectie veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae. Het kan leiden tot levensbedreigende aandoeningen zoals longontsteking, hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging. Het omgaan met deze ziekte vereist intensieve medische zorg en een focus op preventie.

Medische zorg en herstel

De behandeling van pneumokokkenziekte omvat vaak antibiotica en ondersteunende zorg, zoals zuurstoftherapie bij ademhalingsproblemen. Bij ernstige complicaties, zoals hersenvliesontsteking, kan ziekenhuisopname nodig zijn.

Vaccinatie speelt een cruciale rol in het voorkomen van nieuwe infecties. Het is essentieel om de aanbevolen vaccins voor risicogroepen, zoals ouderen en patiënten met chronische ziekten, op tijd te ontvangen. Regelmatige opvolging door de huisarts of specialist is nodig om het herstel te monitoren.

Dagelijks leven en preventie

Na een ernstige pneumokokkeninfectie kan het herstel lang duren. Het is belangrijk om het lichaam de tijd te geven om te herstellen en fysieke inspanning geleidelijk te hervatten. Het behouden van een evenwichtig voedingspatroon en voldoende hydratatie kan het immuunsysteem versterken.

Familieleden en verzorgers moeten ook letten op hygiënemaatregelen, zoals regelmatig handen wassen, om herinfecties te voorkomen. Voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem is het raadzaam om drukke openbare ruimtes te vermijden tijdens piekseizoenen van infectieziekten.

Praktische tips voor het omgaan met pneumokokkenziekte

Pneumokokkenziekte is een infectie die wordt veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae. Het kan leiden tot ernstige ziekten zoals longontsteking, bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking. Hier volgen enkele praktische tips om de kans op pneumokokkenziekte te verminderen en om te gaan met de aandoening.

Laat je vaccineren

De pneumokokkenvaccinatie is de beste manier om jezelf te beschermen tegen deze infectie. De vaccinatie wordt aanbevolen voor oudere volwassenen en mensen met een verhoogd risico, zoals mensen met diabetes mellitus, longziekten of hartproblemen. Praat met je huisarts over de vaccins die voor jou geschikt zijn.

Versterk je immuunsysteem

Een sterk immuunsysteem kan helpen om infecties te voorkomen. Een evenwichtig voedingspatroon met veel fruit, groenten, eiwitten en vezels is essentieel voor je gezondheid. Zorg ook voor voldoende slaap en probeer stress te verminderen om je immuunsysteem optimaal te ondersteunen.

Houd je handen schoon

Een goede handhygiëne is cruciaal om de verspreiding van pneumokokkenbacteriën te voorkomen. Was je handen regelmatig met zeep, vooral na hoesten, niezen of contact met gedeelde oppervlakken. Dit helpt de bacteriën van je handen te verwijderen en voorkomt infecties.

Wees alert op symptomen

Symptomen van pneumokokkenziekte kunnen onder andere koorts, hoesten, pijn op de borst en kortademigheid zijn. Als je een of meer van deze symptomen ervaart, vooral als je in een risicogroep valt, neem dan direct contact op met je arts voor advies en behandeling.

Zorg voor een gezonde levensstijl

Roken verhoogt de kans op het ontwikkelen van longinfecties zoals pneumokokkenpneumonie. Het stoppen met roken kan je algehele gezondheid verbeteren en je longen beschermen tegen infecties. Vermijd ook overmatig alcoholgebruik, aangezien dit het immuunsysteem verzwakt en het risico op infecties verhoogt.

Volg de medicatie-instructies op

Als je antibiotica voorgeschreven krijgt om pneumokokkenziekte te behandelen, is het belangrijk om de volledige kuur af te maken, ook al voel je je beter. Dit voorkomt dat de infectie niet volledig wordt uitgeroeid en helpt bij het voorkomen van antibioticaresistentie. Overleg met je arts over eventuele bijwerkingen van de medicatie.

Blijf op de hoogte van je gezondheid

Als je gezondheidsproblemen hebt zoals longen of hart- en vaatziekten, is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan. Een vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen ernstige complicaties voorkomen.

Misvattingen rond pneumokokkenziekte

Pneumokokkenziekte is een ernstige infectie veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae. Veel mensen hebben een misverstand over deze ziekte, vooral omdat de symptomen vaak lijken op die van gewone verkoudheden of griep. Er heerst een gebrek aan kennis over de ernst van de aandoening, wat kan leiden tot verwaarlozing van vroege symptomen. Bovendien zijn er veel onjuiste opvattingen over hoe pneumokokkenziekte zich verspreidt, wie risico loopt en welke behandelingen effectief zijn.

Pneumokokkenziekte is een milde verkoudheid

Veel mensen denken dat pneumokokkenziekte slechts een verkoudheid is, maar het is een veel ernstigere aandoening. Het kan leiden tot ernstige ziekten zoals longontsteking, bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking, die potentieel levensbedreigend kunnen zijn, vooral bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het idee dat het gewoon een ‘lichte verkoudheid’ is, kan mensen ertoe aanzetten om geen medische hulp te zoeken, wat het risico op complicaties verhoogt. De symptomen van pneumokokkenziekte kunnen variëren van koorts, hoesten, en pijn op de borst tot ernstige ademhalingsproblemen, wat het belangrijk maakt om snel hulp te zoeken.

Alleen ouderen lopen risico op pneumokokkenziekte

Hoewel ouderen een hoger risico hebben op pneumokokkenziekte, kunnen ook jonge kinderen, mensen met een chronische ziekte en mensen met een verzwakt immuunsysteem kwetsbaar zijn voor ernstige complicaties van deze aandoening. Pneumokokkenziekte komt voor in alle leeftijdsgroepen, en het is een misvatting om te denken dat enkel ouderen deze ziekte kunnen krijgen. De vaccinatie tegen pneumokokken is daarom belangrijk voor verschillende leeftijdsgroepen, inclusief jonge kinderen en volwassenen met onderliggende gezondheidsproblemen. Het idee dat je alleen als oudere kwetsbaar bent, kan ervoor zorgen dat bepaalde groepen de vaccinatie of preventieve zorg verwaarlozen.

Pneumokokkenziekte is alleen gevaarlijk als je longontsteking hebt

Een andere misvatting is dat pneumokokkenziekte alleen gevaarlijk wordt wanneer het leidt tot longontsteking. In werkelijkheid kan pneumokokkeninfectie ook leiden tot andere ernstige complicaties zoals kanker, bacteriële meningitis, bloedvergiftiging, en infecties van de gewrichten of hartkleppen. Longontsteking is inderdaad een veelvoorkomende vorm van pneumokokkenziekte, maar het is niet de enige levensbedreigende complicatie. De bacterie kan zich via de bloedbaan naar andere delen van het lichaam verspreiden, wat kan leiden tot systemische infecties die zelfs fatale gevolgen kunnen hebben.

Antibiotica kunnen altijd pneumokokkenziekte genezen

Veel mensen geloven dat antibiotica altijd effectief zijn tegen pneumokokkenziekte, maar dit is niet altijd het geval. In sommige gevallen kunnen de bacteriën resistent zijn tegen de gebruikte antibiotica, wat de behandeling bemoeilijkt. Het is belangrijk dat artsen de juiste antibiotica voorschrijven op basis van de gevoeligheid van de specifieke bacterie. Bovendien is het niet altijd mogelijk om pneumokokkenziekte te voorkomen door antibiotica alleen. Vaccinatie blijft een van de beste manieren om bescherming te bieden tegen ernstige pneumokokkeninfecties.

Pneumokokkenziekte is niet te voorkomen

Er wordt vaak gedacht dat pneumokokkenziekte niet te voorkomen is, maar vaccinatie kan een belangrijk middel zijn om infectie te voorkomen. Er zijn verschillende vaccins beschikbaar die bescherming bieden tegen de meest voorkomende soorten Streptococcus pneumoniae die de ziekte veroorzaken. Dit maakt het mogelijk om niet alleen de kans op infectie te verkleinen, maar ook de kans op ernstige complicaties zoals longontsteking en hersenvliesontsteking te verminderen. Het is belangrijk om te weten dat vaccinatie de beste preventieve maatregel is, vooral voor risicogroepen zoals ouderen, kinderen, en mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Je kunt pneumokokkenziekte alleen krijgen door contact met een zieke persoon

Er bestaat een misvatting dat pneumokokkenziekte alleen wordt overgedragen door direct contact met een zieke persoon. Hoewel het waar is dat de ziekte zich kan verspreiden via hoesten, niezen of direct contact met lichaamsvloeistoffen, kan de bacterie ook worden overgedragen via oppervlakken of door luchtdeeltjes. Dit maakt het mogelijk om pneumokokkenziekte op te lopen in drukke openbare ruimtes of ziekenhuizen, waar de bacterie zich gemakkelijk kan verspreiden. Daarom is het belangrijk om hygiënemaatregelen in acht te nemen en om vaccinatie te overwegen als preventie, vooral in risicogroepen.

Alleen ernstig zieke mensen moeten naar de dokter gaan bij vermoedens van pneumokokkenziekte

Een andere misvatting is dat alleen ernstig zieke mensen medische hulp moeten zoeken. Dit is gevaarlijk, omdat pneumokokkenziekte zich snel kan ontwikkelen, en vroege symptomen zoals pijn, hoesten, en pijn op de borst kunnen vaak over het hoofd worden gezien. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen, vooral bij risicogroepen zoals ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen. Het krijgen van een snelle diagnose kan helpen om de ziekte in een vroeg stadium te behandelen en ernstige complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Pneumokokkenpneumonie: Longontsteking door bacterie
• Pneumokokkenmeningitis: Hersenvliesontsteking door bacterie