Septische artritis: Ontsteking van gewricht door infectie

Septische artritis is een ontsteking van een gewricht veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Deze pathogenen verspreiden zich via de bloedstroom vanuit een ander gebied van het lichaam naar een specifiek gewricht. Meestal wordt één groot gewricht, zoals de knie of heup, getroffen. De patiënt ervaart intense pijn, en het gewricht is gezwollen en warm. De arts diagnosticeert de aandoening door vloeistof uit het gewricht te aspireren en begint onmiddellijk met antibiotische behandeling. Een snelle behandeling voorkomt blijvende schade aan het gewricht. Bij tijdige behandeling is de prognose doorgaans uitstekend.

• Synoniem septische artritis
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Infectie door bacteriën, schimmels of virussen
• Risicofactoren
• Risicogroepen van ontsteking van gewricht door infectie
• Symptomen van septische artritis: Pijn in knie of heup
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van septische artritis

Synoniem septische artritis

Artsen gebruiken soms ook de term “infectieuze artritis” als synoniem voor “septische artritis”.

Epidemiologie

Septische artritis kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het vaakst voor bij kinderen jonger dan drie jaar. Bij zuigelingen is de heup het meest aangetast.

Mechanisme

Septische artritis, ook wel geïnfecteerde artritis genoemd, is een ernstige aandoening waarbij een gewricht wordt geïnfecteerd door bacteriën, virussen of schimmels. Het mechanisme van septische artritis betreft voornamelijk de infectie van het synoviale weefsel van het gewricht, wat leidt tot ontsteking, pijn en vaak beschadiging van de gewrichtsstructuren. De infectie kan zich snel uitbreiden en kan leiden tot ernstige complicaties als deze niet snel wordt behandeld.

Oorzaak van infectie: bacteriën en andere micro-organismen

De meest voorkomende oorzaak van septische artritis is een bacteriële infectie. De bacteriën bereiken het gewricht via verschillende routes, zoals hematogene verspreiding (via de bloedbaan), directe besmetting door een verwonding of operatie, of via nabijgelegen geïnfecteerde structuren. Van de bacteriën die septische artritis veroorzaken, is Staphylococcus aureus de meest voorkomende, gevolgd door Streptococcus spp. Andere micro-organismen zoals virussen en schimmels kunnen ook artritis veroorzaken, maar dit komt minder vaak voor.

Immuunreactie en ontstekingscascade

Wanneer bacteriën of andere pathogenen het gewricht binnendringen, veroorzaakt het immuunsysteem een ontstekingsreactie. Witte bloedcellen, waaronder neutrofielen, migreren naar de geïnfecteerde site om de infectie te bestrijden. De aanwezigheid van bacteriën in het synovium (de gewrichtsholte) leidt tot de afgifte van ontstekingsmediatoren zoals cytokinen en prostaglandinen, die de ontstekingscascade in gang zetten. Dit veroorzaakt zwelling, pijn, warmte en roodheid in het gewricht, wat typische symptomen van septische artritis zijn.

Beschadiging van gewrichtsstructuren

De ontsteking kan na verloop van tijd de gewrichtsstructuren beschadigen. De gewrichtskraakbeen kan worden aangetast door de combinatie van ontsteking en bacteriële enzymen die het kraakbeen afbreken. Zonder adequate behandeling kan dit leiden tot blijvende schade, zoals artrose of verlies van gewrichtsfunctie. Bij onbehandelde gevallen kan de infectie zich ook uitbreiden naar omliggende weefsels en zelfs in de bloedbaan, wat kan leiden tot septische shock.

Verspreiding van de infectie en systemische effecten

Als de infectie zich verder verspreidt, kan het in de bloedbaan terechtkomen, wat resulteert in bacteriëmie. Dit kan leiden tot sepsis, een levensbedreigende systemische ontstekingsreactie. Het immuunsysteem probeert de infectie te bestrijden, maar dit kan ook schadelijk zijn voor het lichaam, omdat het ontstekingsproces nu niet meer alleen het gewricht betreft, maar het hele lichaam. In ernstige gevallen kan de infectie de inwendige organen aantasten en leiden tot meervoudig orgaanfalen.

Oorzaken: Infectie door bacteriën, schimmels of virussen

Septische artritis ontstaat wanneer bacteriën, schimmels of virussen zich via de bloedbaan naar een gewricht verspreiden. De aandoening kan ook optreden wanneer een gewricht direct geïnfecteerd raakt door een micro-organisme als gevolg van een verwonding of tijdens een operatie.

Bacteriën

Acute septische artritis is vaak het gevolg van een bacteriële infectie. Veel voorkomende veroorzakers bij zowel volwassenen als kinderen zijn bijvoorbeeld Haemophilus influenzae, stafylokokken en streptokokken. Ook infecties met Neisseria gonorrhoeae, de bacterie die gonorree en gonokokkenartritis (symptomen in gewrichten, pezen en huid) veroorzaakt, komen voor.

Schimmels

Schimmelinfecties ontwikkelen zich doorgaans langzamer dan bacteriële infecties. Enkele schimmels die septische artritis kunnen veroorzaken zijn Histoplasma, Coccidioides en Blastomyces.

Virussen

Virussen die septische artritis kunnen veroorzaken omvatten het adenovirus (dat luchtweg- en oogproblemen veroorzaakt), coxsackievirussen, de bof, virale hepatitis A, hepatitis B en hepatitis C, herpesvirussen, hiv (aidsvirus), HTLV-1 en parvovirus B19. Deze virussen kunnen via de bloedbaan naar het gewricht migreren, wat leidt tot ontsteking en pijn.

Risicofactoren

Chronisch ontstoken gewrichten zijn gevoeliger voor infecties. Voorbeelden van dergelijke aandoeningen zijn diabetes mellitus (suikerziekte), reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en sikkelcelziekte. Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals AIDS-patiënten, mensen die chemotherapie ondergaan, of degenen die immunosuppressiva (middelen die het immuunsysteem onderdrukken) gebruiken, lopen een bijzonder hoog risico op gewrichtsinfecties. Kinderen, ouderen en mensen die alcohol misbruiken (alcoholmisbruik) zijn ook kwetsbaarder. Kunstgewrichten, recente gewrichtsoperaties, recente artroscopieën en gewrichtsletsels zijn ook risicofactoren voor infecties. Andere risicofactoren zijn de aanwezigheid van bacteriën in het bloed (bacteriëmie) of een bacteriële infectie elders in het lichaam. Het gebruik van intraveneuze (IV) drugs is eveneens een risicofactor voor septische artritis.

Risicogroepen van ontsteking van gewricht door infectie

Septische artritis kan iedereen treffen, maar bepaalde risicogroepen hebben een verhoogd risico om de aandoening te ontwikkelen. Risicofactoren kunnen zowel gezondheidsgerelateerd als omgevingsgerelateerd zijn. Het is belangrijk om risicogroepen te identificeren, omdat vroege diagnose en behandeling essentieel zijn om ernstige complicaties te voorkomen.

Ouderen

Ouderen hebben een verhoogd risico op septische artritis vanwege een aantal factoren, waaronder een verzwakt immuunsysteem, verminderde bloedcirculatie en een verhoogde kans op andere chronische aandoeningen zoals diabetes en artrose. Deze factoren maken het moeilijker voor het lichaam om infecties te bestrijden, waardoor de kans op het ontwikkelen van septische artritis groter wordt. Bovendien hebben ouderen vaker medische ingrepen zoals gewrichtsoperaties, wat ook kan bijdragen aan het risico.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door ziekte (zoals hiv/aids), medicatie (zoals immunosuppressiva voor auto-immuunziekten of na orgaantransplantaties) of chemotherapie, lopen een groter risico op infecties, waaronder septische artritis. Dit komt doordat het immuunsysteem minder effectief is in het bestrijden van infecties. Deze patiënten moeten extra voorzichtig zijn bij het herkennen van symptomen van septische artritis.

Patiënten met prosthetische gewrichten

Patiënten die een kunstgewricht hebben, zoals een heup- of knieprothese, lopen een verhoogd risico op septische artritis. De kunstgewrichten kunnen fungeren als een gastheercel voor bacteriën, waardoor infecties gemakkelijker kunnen ontstaan, vooral na chirurgische ingrepen of verwondingen. Dit verhoogde risico is een belangrijk aandachtspunt bij het postoperatief management van patiënten met gewrichtsprothesen.

Patiënten met andere infecties

Patiënten die al een infectie hebben, bijvoorbeeld een huidinfectie, urineweginfectie of longontsteking, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van septische artritis, vooral als de infectie zich verspreidt naar het gewricht via de bloedbaan (hematogene verspreiding). Mensen met een recente infectie, vooral bacteriële, moeten extra aandacht krijgen om de mogelijkheid van septische artritis snel te herkennen.

Patiënten met gewrichtsproblemen

Mensen met bestaande gewrichtsaandoeningen zoals artrose of reumatoïde artritis hebben een verhoogd risico op septische artritis. Gewrichten die al beschadigd zijn door ontstekingen of degeneratieve veranderingen kunnen gemakkelijker geïnfecteerd raken. Daarnaast kan de verzwakte gewrichtsstructuur het immuunsysteem bemoeilijken bij het bestrijden van infecties.

Symptomen van septische artritis: Pijn in knie of heup

De symptomen ontstaan vaak snel. Bij anders gezonde volwassenen en kinderen is meestal één gewricht – vaak de knie of heup – warm, rood, gezwollen, zeer pijnlijk (kniepijn, heuppijn) en beperkt in beweging door spierspasmen. Proberen het gewricht te bewegen kan de pijn verergeren. Vaak gaat deze toestand gepaard met koorts en soms met rillingen. Vermoeidheid en zwakte zijn ook kenmerkend. Bij ouderen, patiënten met een verzwakt immuunsysteem, en patiënten met reumatoïde artritis kunnen de symptomen minder opvallend zijn, maar dit maakt de aandoening niet minder ernstig. Baby’s zijn vaak prikkelbaar, hebben koorts, kunnen het gewricht niet bewegen en kunnen huilen bij beweging van het aangetaste gewricht (bijvoorbeeld tijdens een luierwissel). Bij ongeveer 20% van de patiënten zijn meerdere gewrichten aangetast.

Alarmsymptomen

Septische artritis is een medische noodsituatie die snelle diagnose en behandeling vereist. Het herkennen van alarmsymptomen is van vitaal belang om de infectie tijdig te behandelen en ernstige complicaties, zoals gewrichtsbeschadiging en sepsis, te voorkomen. Alarmsymptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de infectie, maar er zijn een aantal gemeenschappelijke tekenen die waarschuwen voor septische artritis.

Pijn en zwelling in het gewricht

Een van de eerste symptomen van septische artritis is ernstige pijn in het aangetaste gewricht, die vaak gepaard gaat met zwelling. De pijn is doorgaans scherp, constant en verergert bij beweging van het gewricht. De gewrichtszwelling kan snel toenemen, wat duidt op een acute ontstekingsreactie. De gewrichtsholte vult zich met pus, wat het gewricht opzwelt en strak aanvoelt.

Roodheid en warmte rond het gewricht

Roodheid en warmte in de huid rondom het gewricht kunnen wijzen op een actieve infectie. Dit komt door de verhoogde bloedtoevoer die het immuunsysteem naar de geïnfecteerde locatie stuurt. De huid kan felrood en heet aanvoelen, wat aangeeft dat het lichaam probeert de infectie te bestrijden. Dit is vaak zichtbaar bij gewrichten zoals de knie, heup of schouder.

Koorts en rillingen

Koorts is een veelvoorkomend alarmsymptoom bij septische artritis, aangezien het lichaam reageert op de infectie door de temperatuur te verhogen om de bacteriën te bestrijden. Patiënten kunnen ook rillingen ervaren als gevolg van de koorts. Bij systemische infecties of bacteriëmie kan de koorts ernstig worden, wat aangeeft dat de infectie zich door het lichaam verspreidt.

Verlies van mobiliteit in het gewricht

Door de zwelling, pijn en ontsteking kunnen patiënten met septische artritis moeite hebben om het aangedane gewricht te bewegen. Gewrichtsmobiliteit wordt beperkt door de pijn en de ophoping van ontstekingsvloeistoffen. Dit kan het functioneren van de patiënt ernstig beïnvloeden, wat leidt tot verminderde kwaliteit van leven.

Verwarring en algemene malaise

In ernstige gevallen van septische artritis, vooral wanneer de infectie zich uitbreidt naar de bloedbaan (sepsis), kunnen patiënten verward raken of zich extreem ziek voelen. Ze kunnen zich zwak voelen, duizelig zijn of moeite hebben met concentreren. Dit duidt vaak op een verergering van de infectie en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een aspiratie uit van de gewrichtsvloeistof en laat dit onderzoeken. De vloeistof is vaak etterig. De arts zoekt naar pathogenen in de cultuur van de vloeistof. Bloedkweken zijn vaak positief; leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen) is gebruikelijk, tenzij het immuunsysteem ernstig onderdrukt is. Een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed is een aanwijzing voor een infectie. Radiografisch onderzoek (röntgenfoto) en MRI-scan van het gewricht zijn nuttig voor een tijdige opsporing van de aandoening.

Behandeling

Zelfzorg

Rust, het opheffen van het gewricht boven het niveau van het hart, en het gebruik van koele kompressen kunnen de pijn verlichten.

Professionele medische zorg
Antibiotica
Septische artritis is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist om gewrichtsschade te voorkomen. De arts immobiliseert eerst het gewricht en begint onmiddellijk met intraveneuze (via een ader) en/of orale (via de mond) antibiotica om de infectie te bestrijden. Dit kan enkele weken duren. Fysiotherapie kan noodzakelijk zijn om stijfheid en spieratrofie (spierverlies) te voorkomen.

Besmette prothesen
Bij chronische infecties van prothesen verwijdert de arts de prothese en plaatst een antibioticum-geïmpregneerde afstandhouder in de gewrichtsruimte voor drie tot zes weken. Daarna wordt een nieuwe prothese geplaatst. Gedurende dit hele proces krijgt de patiënt antibiotica toegediend.

Prognose

Bij snelle en effectieve behandeling herstelt de patiënt meestal binnen enkele dagen tot weken. Soms is chirurgische drainage nodig bij ernstige gewrichtsschade of osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg). De aandoening kan leiden tot secundaire artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen) en blijvende gewrichtsschade als de behandeling vertraagd wordt.

Complicaties

Septische artritis kan leiden tot ernstige complicaties indien niet tijdig behandeld:

• Gewrichtsschade: Onbehandelde septische artritis kan leiden tot blijvende schade aan het gewricht, inclusief kraakbeenverlies en botafwijkingen.
• Osteomyelitis: Een ontsteking van het beenmerg kan optreden als gevolg van de verspreiding van de infectie naar het omliggende botweefsel.
• Systemische infecties: De infectie kan zich door het lichaam verspreiden, wat kan leiden tot sepsis, een levensbedreigende aandoening.
• Functionele beperkingen: Chronische gewrichtsschade kan leiden tot langdurige pijn, stijfheid en functionele beperkingen in de mobiliteit van het gewricht.
• Secundaire artrose: Ontwikkeling van artrose in het aangetaste gewricht als gevolg van blijvende ontsteking en schade.

Preventie van septische artritis

Hoewel het niet altijd mogelijk is om septische artritis volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen het risico op infectie verminderen:

• Goede hygiëne: Het naleven van strikte hygiënische normen bij medische ingrepen en het vermijden van besmette omgevingen kan helpen om infecties te voorkomen.
• Regelmatige medische controle: Personen met chronische aandoeningen zoals diabetes of reumatoïde artritis moeten regelmatig gecontroleerd worden om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
• Preventieve antibiotica: Bij risicovolle chirurgische ingrepen of bij personen met een verhoogd infectierisico kan het preventief gebruik van antibiotica overwogen worden.
• Vroegtijdige behandeling: Bij symptomen van gewrichtsontsteking moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen om een snelle diagnose en behandeling te garanderen.
• Beheer van risicofactoren: Beheer risicofactoren zoals alcoholmisbruik en onderliggende chronische ziekten door gezonde levensstijlkeuzes en medische behandelingen.

Lees verder

• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling
• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Gewrichtsstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)