Septische artritis: Ontsteking van gewricht door infectie
Septische artritis is een ontsteking van een gewricht veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Deze pathogenen verspreiden zich via de bloedstroom vanuit een ander gebied van het lichaam naar een specifiek gewricht. Meestal wordt één groot gewricht, zoals de knie of heup, getroffen. De patiënt ervaart intense pijn, en het gewricht is gezwollen en warm. De arts diagnosticeert de aandoening door vloeistof uit het gewricht te aspireren en begint onmiddellijk met antibiotische behandeling. Een snelle behandeling voorkomt blijvende schade aan het gewricht. Bij tijdige behandeling is de prognose doorgaans uitstekend.- Synoniem septische artritis
- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken: Infectie door bacteriën, schimmels of virussen
- Risicofactoren
- Risicogroepen van ontsteking van gewricht door infectie
- Symptomen van septische artritis: Pijn in knie of heup
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose
- Complicaties
- Preventie van septische artritis
- Praktische tips voor het omgaan met septische artritis
- Volg strikt de voorgeschreven medische behandeling
- Rust het aangetaste gewricht voldoende uit
- Werk aan mobiliteit en revalidatie
- Houd de pijn onder controle
- Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
- Let op signalen van een terugkerende infectie
- Blijf gehydrateerd
- Ondersteun je immuunsysteem
- Wees voorzichtig met belastende activiteiten
- Zorg voor een goede samenwerking met je zorgverleners
- Misvattingen rond septische artritis
- Septische artritis komt alleen voor bij ouderen
- Septische artritis is te herkennen aan een duidelijk gewrichtsontsteking
- Septische artritis is gemakkelijk te behandelen met alleen antibiotica
- Septische artritis treft alleen gewrichten die al beschadigd zijn
- Septische artritis komt altijd snel op
- Septische artritis is niet ernstig zolang de pijn beheersbaar is
Synoniem septische artritis
Artsen gebruiken soms ook de term “infectieuze artritis” als synoniem voor “septische artritis”.Epidemiologie
Septische artritis kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het vaakst voor bij kinderen jonger dan drie jaar. Bij zuigelingen is de heup het meest aangetast.Mechanisme
Septische artritis, ook wel geïnfecteerde artritis genoemd, is een ernstige aandoening waarbij een gewricht wordt geïnfecteerd door bacteriën, virussen of schimmels. Het mechanisme van septische artritis betreft voornamelijk de infectie van het synoviale weefsel van het gewricht, wat leidt tot ontsteking, pijn en vaak beschadiging van de gewrichtsstructuren. De infectie kan zich snel uitbreiden en kan leiden tot ernstige complicaties als deze niet snel wordt behandeld.Oorzaak van infectie: bacteriën en andere micro-organismen
De meest voorkomende oorzaak van septische artritis is een bacteriële infectie. De bacteriën bereiken het gewricht via verschillende routes, zoals hematogene verspreiding (via de bloedbaan), directe besmetting door een verwonding of operatie, of via nabijgelegen geïnfecteerde structuren. Van de bacteriën die septische artritis veroorzaken, is Staphylococcus aureus de meest voorkomende, gevolgd door Streptococcus spp. Andere micro-organismen zoals virussen en schimmels kunnen ook artritis veroorzaken, maar dit komt minder vaak voor.
Immuunreactie en ontstekingscascade
Wanneer bacteriën of andere pathogenen het gewricht binnendringen, veroorzaakt het immuunsysteem een ontstekingsreactie. Witte bloedcellen, waaronder neutrofielen, migreren naar de geïnfecteerde site om de infectie te bestrijden. De aanwezigheid van bacteriën in het synovium (de gewrichtsholte) leidt tot de afgifte van ontstekingsmediatoren zoals cytokinen en prostaglandinen, die de ontstekingscascade in gang zetten. Dit veroorzaakt zwelling, pijn, warmte en roodheid in het gewricht, wat typische symptomen van septische artritis zijn.
Beschadiging van gewrichtsstructuren
De ontsteking kan na verloop van tijd de gewrichtsstructuren beschadigen. De gewrichtskraakbeen kan worden aangetast door de combinatie van ontsteking en bacteriële enzymen die het kraakbeen afbreken. Zonder adequate behandeling kan dit leiden tot blijvende schade, zoals artrose of verlies van gewrichtsfunctie. Bij onbehandelde gevallen kan de infectie zich ook uitbreiden naar omliggende weefsels en zelfs in de bloedbaan, wat kan leiden tot septische shock.
Verspreiding van de infectie en systemische effecten
Als de infectie zich verder verspreidt, kan het in de bloedbaan terechtkomen, wat resulteert in bacteriëmie. Dit kan leiden tot sepsis, een levensbedreigende systemische ontstekingsreactie. Het immuunsysteem probeert de infectie te bestrijden, maar dit kan ook schadelijk zijn voor het lichaam, omdat het ontstekingsproces nu niet meer alleen het gewricht betreft, maar het hele lichaam. In ernstige gevallen kan de infectie de inwendige organen aantasten en leiden tot meervoudig orgaanfalen.
Oorzaken: Infectie door bacteriën, schimmels of virussen
Septische artritis ontstaat wanneer bacteriën, schimmels of virussen zich via de bloedbaan naar een gewricht verspreiden. De aandoening kan ook optreden wanneer een gewricht direct geïnfecteerd raakt door een micro-organisme als gevolg van een verwonding of tijdens een operatie.Bacteriën
Acute septische artritis is vaak het gevolg van een bacteriële infectie. Veel voorkomende veroorzakers bij zowel volwassenen als kinderen zijn bijvoorbeeld Haemophilus influenzae, stafylokokken en streptokokken. Ook infecties met Neisseria gonorrhoeae, de bacterie die gonorree en gonokokkenartritis (symptomen in gewrichten, pezen en huid) veroorzaakt, komen voor.
Schimmels
Schimmelinfecties ontwikkelen zich doorgaans langzamer dan bacteriële infecties. Enkele schimmels die septische artritis kunnen veroorzaken zijn Histoplasma, Coccidioides en Blastomyces.
Virussen
Virussen die septische artritis kunnen veroorzaken omvatten het adenovirus (dat luchtweg- en oogproblemen veroorzaakt), coxsackievirussen, de bof, virale hepatitis A, hepatitis B en hepatitis C, herpesvirussen, hiv (aidsvirus), HTLV-1 en parvovirus B19. Deze virussen kunnen via de bloedbaan naar het gewricht migreren, wat leidt tot ontsteking en pijn.
Alcoholmisbruik vormt een risicofactor voor septische artritis / Bron: Jarmoluk, PixabayRisicofactoren
Chronisch ontstoken gewrichten zijn gevoeliger voor infecties. Voorbeelden van dergelijke aandoeningen zijn diabetes mellitus (suikerziekte), reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en sikkelcelziekte. Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals AIDS-patiënten, mensen die chemotherapie ondergaan, of degenen die immunosuppressiva (middelen die het immuunsysteem onderdrukken) gebruiken, lopen een bijzonder hoog risico op gewrichtsinfecties. Kinderen, ouderen en mensen die alcohol misbruiken (alcoholmisbruik) zijn ook kwetsbaarder. Kunstgewrichten, recente gewrichtsoperaties, recente artroscopieën en gewrichtsletsels zijn ook risicofactoren voor infecties. Andere risicofactoren zijn de aanwezigheid van bacteriën in het bloed (bacteriëmie) of een bacteriële infectie elders in het lichaam. Het gebruik van intraveneuze (IV) drugs is eveneens een risicofactor voor septische artritis.Risicogroepen van ontsteking van gewricht door infectie
Septische artritis kan iedereen treffen, maar bepaalde risicogroepen hebben een verhoogd risico om de aandoening te ontwikkelen. Risicofactoren kunnen zowel gezondheidsgerelateerd als omgevingsgerelateerd zijn. Het is belangrijk om risicogroepen te identificeren, omdat vroege diagnose en behandeling essentieel zijn om ernstige complicaties te voorkomen.Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op septische artritis vanwege een aantal factoren, waaronder een verzwakt immuunsysteem, verminderde bloedcirculatie en een verhoogde kans op andere chronische aandoeningen zoals diabetes en artrose. Deze factoren maken het moeilijker voor het lichaam om infecties te bestrijden, waardoor de kans op het ontwikkelen van septische artritis groter wordt. Bovendien hebben ouderen vaker medische ingrepen zoals gewrichtsoperaties, wat ook kan bijdragen aan het risico.
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door ziekte (zoals hiv/aids), medicatie (zoals immunosuppressiva voor auto-immuunziekten of na orgaantransplantaties) of chemotherapie, lopen een groter risico op infecties, waaronder septische artritis. Dit komt doordat het immuunsysteem minder effectief is in het bestrijden van infecties. Deze patiënten moeten extra voorzichtig zijn bij het herkennen van symptomen van septische artritis.
Patiënten met prosthetische gewrichten
Patiënten die een kunstgewricht hebben, zoals een heup- of knieprothese, lopen een verhoogd risico op septische artritis. De kunstgewrichten kunnen fungeren als een gastheercel voor bacteriën, waardoor infecties gemakkelijker kunnen ontstaan, vooral na chirurgische ingrepen of verwondingen. Dit verhoogde risico is een belangrijk aandachtspunt bij het postoperatief management van patiënten met gewrichtsprothesen.
Patiënten met andere infecties
Patiënten die al een infectie hebben, bijvoorbeeld een huidinfectie, urineweginfectie of longontsteking, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van septische artritis, vooral als de infectie zich verspreidt naar het gewricht via de bloedbaan (hematogene verspreiding). Mensen met een recente infectie, vooral bacteriële, moeten extra aandacht krijgen om de mogelijkheid van septische artritis snel te herkennen.
Patiënten met gewrichtsproblemen
Mensen met bestaande gewrichtsaandoeningen zoals artrose of reumatoïde artritis hebben een verhoogd risico op septische artritis. Gewrichten die al beschadigd zijn door ontstekingen of degeneratieve veranderingen kunnen gemakkelijker geïnfecteerd raken. Daarnaast kan de verzwakte gewrichtsstructuur het immuunsysteem bemoeilijken bij het bestrijden van infecties.
Symptomen van septische artritis: Pijn in knie of heup
De symptomen ontstaan vaak snel. Bij anders gezonde volwassenen en kinderen is meestal één gewricht – vaak de knie of heup – warm, rood, gezwollen, zeer pijnlijk (kniepijn, heuppijn) en beperkt in beweging door spierspasmen. Proberen het gewricht te bewegen kan de pijn verergeren. Vaak gaat deze toestand gepaard met koorts en soms met rillingen. Vermoeidheid en zwakte zijn ook kenmerkend. Bij ouderen, patiënten met een verzwakt immuunsysteem, en patiënten met reumatoïde artritis kunnen de symptomen minder opvallend zijn, maar dit maakt de aandoening niet minder ernstig. Baby’s zijn vaak prikkelbaar, hebben koorts, kunnen het gewricht niet bewegen en kunnen huilen bij beweging van het aangetaste gewricht (bijvoorbeeld tijdens een luierwissel). Bij ongeveer 20% van de patiënten zijn meerdere gewrichten aangetast.Alarmsymptomen
Septische artritis is een medische noodsituatie die snelle diagnose en behandeling vereist. Het herkennen van alarmsymptomen is van vitaal belang om de infectie tijdig te behandelen en ernstige complicaties, zoals gewrichtsbeschadiging en sepsis, te voorkomen. Alarmsymptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de infectie, maar er zijn een aantal gemeenschappelijke tekenen die waarschuwen voor septische artritis.Pijn en zwelling in het gewricht
Een van de eerste symptomen van septische artritis is ernstige pijn in het aangetaste gewricht, die vaak gepaard gaat met zwelling. De pijn is doorgaans scherp, constant en verergert bij beweging van het gewricht. De gewrichtszwelling kan snel toenemen, wat duidt op een acute ontstekingsreactie. De gewrichtsholte vult zich met pus, wat het gewricht opzwelt en strak aanvoelt.
Roodheid en warmte rond het gewricht
Roodheid en warmte in de huid rondom het gewricht kunnen wijzen op een actieve infectie. Dit komt door de verhoogde bloedtoevoer die het immuunsysteem naar de geïnfecteerde locatie stuurt. De huid kan felrood en heet aanvoelen, wat aangeeft dat het lichaam probeert de infectie te bestrijden. Dit is vaak zichtbaar bij gewrichten zoals de knie, heup of schouder.
Koorts en rillingen
Koorts is een veelvoorkomend alarmsymptoom bij septische artritis, aangezien het lichaam reageert op de infectie door de temperatuur te verhogen om de bacteriën te bestrijden. Patiënten kunnen ook rillingen ervaren als gevolg van de koorts. Bij systemische infecties of bacteriëmie kan de koorts ernstig worden, wat aangeeft dat de infectie zich door het lichaam verspreidt.
Verlies van mobiliteit in het gewricht
Door de zwelling, pijn en ontsteking kunnen patiënten met septische artritis moeite hebben om het aangedane gewricht te bewegen. Gewrichtsmobiliteit wordt beperkt door de pijn en de ophoping van ontstekingsvloeistoffen. Dit kan het functioneren van de patiënt ernstig beïnvloeden, wat leidt tot verminderde kwaliteit van leven.
Verwarring en algemene malaise
In ernstige gevallen van septische artritis, vooral wanneer de infectie zich uitbreidt naar de bloedbaan (sepsis), kunnen patiënten verward raken of zich extreem ziek voelen. Ze kunnen zich zwak voelen, duizelig zijn of moeite hebben met concentreren. Dit duidt vaak op een verergering van de infectie en vereist onmiddellijke medische aandacht.
Diagnose en onderzoeken
De arts voert een aspiratie uit van de gewrichtsvloeistof en laat dit onderzoeken. De vloeistof is vaak etterig. De arts zoekt naar pathogenen in de cultuur van de vloeistof. Bloedkweken zijn vaak positief; leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen) is gebruikelijk, tenzij het immuunsysteem ernstig onderdrukt is. Een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed is een aanwijzing voor een infectie. Radiografisch onderzoek (röntgenfoto) en MRI-scan van het gewricht zijn nuttig voor een tijdige opsporing van de aandoening.Behandeling
ZelfzorgRust, het opheffen van het gewricht boven het niveau van het hart, en het gebruik van koele kompressen kunnen de pijn verlichten.
Antibiotica bestrijden septische artritis / Bron: Stevepb, PixabayAntibiotica
Septische artritis is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist om gewrichtsschade te voorkomen. De arts immobiliseert eerst het gewricht en begint onmiddellijk met intraveneuze (via een ader) en/of orale (via de mond) antibiotica om de infectie te bestrijden. Dit kan enkele weken duren. Fysiotherapie kan noodzakelijk zijn om stijfheid en spieratrofie (spierverlies) te voorkomen.
Besmette prothesen
Bij chronische infecties van prothesen verwijdert de arts de prothese en plaatst een antibioticum-geïmpregneerde afstandhouder in de gewrichtsruimte voor drie tot zes weken. Daarna wordt een nieuwe prothese geplaatst. Gedurende dit hele proces krijgt de patiënt antibiotica toegediend.
Prognose
Bij snelle en effectieve behandeling herstelt de patiënt meestal binnen enkele dagen tot weken. Soms is chirurgische drainage nodig bij ernstige gewrichtsschade of osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg). De aandoening kan leiden tot secundaire artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen) en blijvende gewrichtsschade als de behandeling vertraagd wordt.Complicaties
Septische artritis kan leiden tot ernstige complicaties indien niet tijdig behandeld:- Gewrichtsschade: Onbehandelde septische artritis kan leiden tot blijvende schade aan het gewricht, inclusief kraakbeenverlies en botafwijkingen.
- Osteomyelitis: Een ontsteking van het beenmerg kan optreden als gevolg van de verspreiding van de infectie naar het omliggende botweefsel.
- Systemische infecties: De infectie kan zich door het lichaam verspreiden, wat kan leiden tot sepsis, een levensbedreigende aandoening.
- Functionele beperkingen: Chronische gewrichtsschade kan leiden tot langdurige pijn, stijfheid en functionele beperkingen in de mobiliteit van het gewricht.
- Secundaire artrose: Ontwikkeling van artrose in het aangetaste gewricht als gevolg van blijvende ontsteking en schade.
Preventie van septische artritis
Hoewel het niet altijd mogelijk is om septische artritis volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen het risico op infectie verminderen:- Goede hygiëne: Het naleven van strikte hygiënische normen bij medische ingrepen en het vermijden van besmette omgevingen kan helpen om infecties te voorkomen.
- Regelmatige medische controle: Personen met chronische aandoeningen zoals diabetes of reumatoïde artritis moeten regelmatig gecontroleerd worden om infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
- Preventieve antibiotica: Bij risicovolle chirurgische ingrepen of bij personen met een verhoogd infectierisico kan het preventief gebruik van antibiotica overwogen worden.
- Vroegtijdige behandeling: Bij symptomen van gewrichtsontsteking moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen om een snelle diagnose en behandeling te garanderen.
- Beheer van risicofactoren: Beheer risicofactoren zoals alcoholmisbruik en onderliggende chronische ziekten door gezonde levensstijlkeuzes en medische behandelingen.
Praktische tips voor het omgaan met septische artritis
Septische artritis, ook wel infectieuze artritis genoemd, is een ontsteking van een gewricht veroorzaakt door een infectie, meestal bacterieel. Deze aandoening vereist onmiddellijke medische aandacht om schade aan het gewricht te voorkomen. Na diagnose en behandeling is het belangrijk om een goed herstel te ondersteunen en met de symptomen om te gaan. Hier zijn praktische tips voor patiënten en hun omgeving.Volg strikt de voorgeschreven medische behandeling
Als je antibiotica hebt voorgeschreven gekregen, is het van cruciaal belang dat je deze precies volgens de instructies van je arts inneemt. Zelfs als je je beter voelt, mag je de kuur niet voortijdig stoppen, omdat de infectie anders kan terugkeren. Zorg ervoor dat je alle afspraken voor opvolging nakomt, inclusief bloedonderzoeken of controles om de effectiviteit van de behandeling te beoordelen.Rust het aangetaste gewricht voldoende uit
Tijdens de acute fase van de aandoening is rust essentieel om verdere schade aan het gewricht te voorkomen. Vermijd overbelasting en geef jezelf de tijd om te herstellen. Gebruik indien nodig hulpmiddelen zoals een brace of krukken om het gewricht te ontzien. Luister naar je lichaam en stop activiteiten zodra je pijn voelt.Werk aan mobiliteit en revalidatie
Naarmate de ontsteking afneemt, is het belangrijk om onder begeleiding van een fysiotherapeut oefeningen te doen om de mobiliteit en kracht van het gewricht te herstellen. Begin met eenvoudige, pijnvrije bewegingen en bouw geleidelijk op. Regelmatige revalidatie kan helpen om stijfheid te voorkomen en de functie van het gewricht te behouden.Houd de pijn onder controle
Pijnbeheersing is een belangrijk onderdeel van het omgaan met septische artritis. Bespreek met je arts welke pijnstillers geschikt zijn. Ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen kunnen helpen om zowel pijn als zwelling te verminderen. Gebruik koude kompressen om tijdelijke verlichting te bieden bij pijnlijke of gezwollen gewrichten.Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
Een gezonde voeding ondersteunt het herstelproces. Zorg voor voldoende eiwitten om weefselherstel te bevorderen, en voeg voedingsmiddelen rijk aan vitamines en mineralen toe, zoals groenten, fruit en volkorenproducten. Vermijd voedingsmiddelen die ontstekingen kunnen verergeren, zoals bewerkt voedsel en suiker.Let op signalen van een terugkerende infectie
Het is belangrijk om alert te blijven op tekenen van een terugkerende infectie, zoals aanhoudende koorts, roodheid, zwelling, of een toename van pijn in het gewricht. Neem direct contact op met je arts als je deze symptomen ervaart, zodat verdere complicaties kunnen worden voorkomen.Blijf gehydrateerd
Hydratatie speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van je immuunsysteem en het herstelproces. Drink voldoende water en vermijd overmatig gebruik van cafeïne en alcohol, omdat deze je lichaam kunnen uitdrogen.Ondersteun je immuunsysteem
Een sterk immuunsysteem kan helpen bij het herstel en het voorkomen van toekomstige infecties. Zorg voor voldoende slaap, vermijd stress en overweeg supplementen zoals vitamine D of zink, maar alleen in overleg met je arts.Wees voorzichtig met belastende activiteiten
Zodra je de activiteiten in je dagelijkse leven hervat, wees dan voorzichtig met taken die veel druk op het gewricht kunnen uitoefenen. Vermijd zware inspanningen totdat je volledig bent hersteld en het gewricht weer volledig functioneert.Zorg voor een goede samenwerking met je zorgverleners
Septische artritis vereist een multidisciplinaire aanpak. Regelmatige afspraken met je arts, fysiotherapeut en eventueel een reumatoloog zijn cruciaal om je voortgang te volgen en complicaties te voorkomen. Stel vragen en bespreek eventuele zorgen, zodat je optimaal kunt profiteren van de zorg die je ontvangt.Met deze tips kun je beter omgaan met de uitdagingen van septische artritis en je herstelproces ondersteunen. Het is belangrijk om geduldig te zijn en je lichaam de tijd te geven die het nodig heeft om volledig te herstellen.
